ХАУХ ДУНИЯНЫ ЖЕСИРЛЕРИ

 Болгъан иш

Ала Азиядан кеч кёчген эдиле. Аталары анда ауушуп, аны осуятын толтурунргъа ашыгъып, тёрт къызы бла Майрусхан ата журтха келгендиле. Ахлулары жашагъан, шахаргъа жууукъ элчикде тохтагъандан сора, алай излегендиле жууукъ-ахлуланы.  Ала уа орамны толтуруп келген эдиле Бызынгы ауузундан. Артда сабийле сейир эте эдиле, бизни быллай бир жууугъубузму барды деп.  Алай тюбегендиле.

Болсада Алма-Атада башха халкъны арасында  ёсген къызчыкълагъа тау элде юйреннген тынч болмагъанды. Алыкъа акъылбалыкъ болмагъанлары бла байламлы, артха тартдырып, неде да чурум излеп, аналарын кёп къыйнагъандыла. Болсада юйреннгендиле.  Ёсгендиле, окъугъандыла.

Къыз тиширыуну иши къыстауду – заманында жерин тапмаса, къалып кетеди. Былада алай да болмады.  Биринчи онсегиз жылы да толмагъан Асиятны къачырдыла. Юйюр къууанчлары тюбюнден башланнганына бюсюремесе да, Майрусхан адам сылтау тапмазча сый салыргъа кюрешди, ахлу-жууукъ да къармашдыла, сабийле да болушдула. Аллахха шукур, баргъан жерине терк окъуна юйюрсюнюп, ариу жашайды Асият. Эки жаш бла къыз да ёсдюргенди.

Таматасы юйде къалып къалады деп къоркъуп турса да Майрусхан, Мариямны бла Мадинаны бир бир ызындан кетгенлери бир кесек тынчайтхан эди жюрегин. Экиси эки тукъумда тохтагъанда, жюрегине да хошлукъ кирген эди. Юйде уа аны ючюнчю къызы Зайнаф къалгъанды. Аны къуралмагъан къадары барындан да бек жарсытханды анасын. Анга сылтаула да болгъандыла. Ай бетли Зайнаф кесини юсюнден айтхан хапар а мени жюрегимдеди. «Сен жазыучуса, – деген эди ол. – Жаз да, биреу окъуса, ол мен этген жангылычланы этмез. Алай ала жангылычла да тюйюлдюле. жарсыудула ансы». «Окъурму да? – деп сорлукъ эдим. – Сюймейдиле бусагъатда жаш адамла окъургъа», – алай…

Зайнаф университетде устазгъа окъугъанды. Ол заманда бир зоотехникге окъугъан жаш сюйгенди аны. Жанын да берирча, ма алай сюйгенди бир асыл адамланы жангызлары. Эгечлери уа унамагъандыла аллай киеулюкню:

– Бар, бар. Жер къыйыры кибик, андан ары аусанг, башха къыралгъа чыкъгъан элге.  Анда ийнеклени къуйрукъларын буруп айланырыкъды Ахматынг, анга болуша турурса, аллай бир сюе эсенг. Бар, сен да колхозница бол, ташкёмюр жугъу болуп айланырса. Аны да тапсанг, – дей эди шахарда орналгъан Мариям.

– Биреуню жангыз жашы, ата-анасын къоюп, шахаргъа келмез. Къартла – бир жанындан, бир беш-алты сабий тапсанг, ала да этеклеринге тагъылып, ох этериксе. Жазыкъ сен, терилме. Энтта да аныча кёп Ахматха тюберсе. шахарда къалыргъа кюреш.

Бирде аллай Ахматха тюбемегенине жарсыйды Зайнаф. Тюберик да тюйюл эди – жангыз эди ол дунияда. Беш-алты сабийи да болмады.  Ол сабий сюймеклиг а ачытмайды, бирде эсине тюшсе, ышартып къояды ансы.

Окъууну бошагъанлай, шахар къыйырында жашагъан элине келип, анда устаз болуп башлагъанды урунуу жолун Зайнаф. Ариу, узун чачлы, жууаш устазны сабийле, таматала да бирча сюйген эдиле. Алай ол сюймеклик юзмезде ишленнгенча болду да къалды – бир кесекден школну директору Азнорну Зайнафха кёзю къарагъаны топ кибик жайылгъан эди элге.

Ол сёзлени эшитгенде, Майрусханны кёзлери къарангы этгендиле, алай Зайнаф анга алданыр деб а эсине келмегенди. Алданырчамы эди да, тёгерекде анга сёлеширге базынмагъан онглу жашла топпа-толу болуп тургъанлай? Зайнафны, аланы хар бирине сылтау табып, атларын кюлкюге чыгъаргъан эгечлеринде да бар эди терслик. Баям, алагъа да тынчлыкълы болгъанды Зайнафны анасы бла тургъаны.Ол кетсе, ауара къошуллугъу баям эди тюзелген жашауларына.

Майрусхан инсульт болуп тюшгенде, аны къатында Зайнаф турду, бирсилени баш иелери, сабийлери-сюбюйлери, къайынлары… Бюгюн сейир этеди ол, анга: «Бар, бир кесек солуп кел. Жукъудан бир кере окъуна той», – деп окъуна айталмагъанды юч эгечинден бири сау эки айны ичинде анга. Ол къыт заманда Азнор аны анасына тапхан дарманла ючюн а ыразыды ол анга. Артда, ауругъанны юйюне келтирип жатдыргъанда да, аны дерслеринден эркин этип, ишин кеси этип, анасына къараргъа  онг бергенди. Эгечлери уа. тыш адамлача, кире-чыгъа тургъандыла.

Анасы кетгенден сора, аны ашын-ташын этип бошагъанда, ангылагъанды Зайнаф жангызлыкъ не болгъанын. Анасыны: «Азнор иги адамды, кёрюп турама. Алай, бир башха тиширыуну насыбын сыйырып, кесинги насыплы эталмазса. Юйдегисини, ол аламат къызчыкъларыны бетлерин эт. Ол сени къадарынг болса, алдан тюбер эдигиз. Энди уа…  Эр кишилени аллай бир кезиулери болады – тышына къарагъан. Кет, ауруунг, бир жанлыракъ бол. «Эл ауузу – элек», – деп айтдырма атынгы…» – деучюсю уа, бюгюн айтханча, турады къулагъында.

Азнорну эки къызчыгъы устазларыны аллына чапсала, ишчи нёгерлери кюле эдиле. Бир-бир огъурсузланы араларында уа:

– Чабыгъыз, къаты къучакълагъыз. Атагъыз сюйгенни сиз да сюймей не амалыгъыз барды, – дегенле да чыкъгъандыла.

– Сейир этеме ол Зуриятха, келип, муну чачын жыртмай къалай турады деп, – дегенле да болгъандыла.

Зурият а, баям, ангылай эди баш иесини къыйынлыгъын. Ол аны юсюнден, тюйюш бла ариу бла да кетмезин. Ачыкъ сёлешип да бир башлагъан эди, алай, Азнор анга кёзюн кётюралмагъанын кёргенде, юзюлген эди сёзю. Кесин къаты этип,  сакълап тургъанды Зурият бу сюймеклик не бла бошаллыгъын сау он жылны. Насыпсыз, ол аны бир заманда да бошалмазлыгъын, кишиге тынчлыкъ бермезлигин  а билмегенди.

Хау, анасы ауушхандан сора, аны жик дууасы да ётгенде, Зайнаф ол жумуш  бла байламлы ара шахардан  бери келип тургъан экиге айланнган эгечи бла узакъ жары тебирегенди деген хапар чыкъгъанда, аны эшитген Азнорну бети къаралып къалгъанын бары да эслеген эдиле. Аны жанына аугъанла, Зайнафны жанына болгъанла да чыкъгъандыла элде. Аны кетерге ыразылыкъ излеген къагъытына къол салмай, сау эки ыйыкъ сакълагъан эди Азнор. Къызны чакъырып, анга кёлюндегин айтыргъа уа, алдан хазырланып турса да, болалмагъанды.

– Зайнаф, элинден, жеринден ёнгелеген ахшы тюйюлдю. Кетме.

– Не зат тыярыкъды мени мында? Жаралы насыпмы, ёмюрлюк жарсыуму?

– Мен…

– Юйдегинги, сабийлеринги бетлерине къалай къарарма, сени аладан айырсам?

– Алай болады жашауда.

– Къызчыкъларынг кёзюме къарасала,  жюрегим чанчады. Ол сен ие болгъан жюрегим дау айтханча кёрюнеди, тынчлыкъсызма.

Азнор тынгылады.  

– Сен терс тюйюлсе.

– Сора сенмисе терс?!

– Сюймекликде терс-тюз деп болмайды, Зайнаф. Ол не барды, не жолсузду.

– Мында жашау жокъду бизге. Кеталлыкъ тюйюлсе – юйюрюнг, къартларынг. Мен кетейим сора.  Алай игиди экибизге да.

– Отдачады жашауум. Бу жюрек бир кюеди, кюеди, кюл болуб а къалалмайды!

– Жашауну адамла кеслери этедиле дейдиле. Кертимиди ол? Къадарны да ала сайлай эселе, сора былай некди да? Ол ётюрюк кёрюнеди бирде манга. Анамы осуяты барды, Азнор. Атамы уа… бетин да унутханма. Ол да алай айтырыкъ сунама.

– Жаным сени къолунгдады. Аны кёре болмазмы нени да кёрюп тургъан Аллах?! Бу хаух дунияны жесирлерибиз биз, Зайнаф.  

– Айтма алай. Аллах да кёреди. Сен да, мен да кёребиз. Ачый эсек да, не санга, не манга ушамагъан иш этерге эркин тюйюлбюз биз – устазла.

Артда уа, ол чыкъгъандан сора, аны бла жюрек къычырыгъын эшитдирирге кюрешгенча, къол ызын узун ызлап, аны тилек къагъытын тешик этген эди Азнор.

– Андан сора кёп жашамагъанды ол. Аны аллында терслигим болгъанча, алай сеземе. Тинте келсем а, тапмайма. Алай а тынчлыкъсызма, – деп эсгере эди Зайнаф.

Къурманнга уа Москвада тюбегенди ол. Ара шахарда таулула жыйылгъан жерде туудукъларын тауча юйретирге сюйген бир онглу киши устаз излегенин айтханда, экиге айланнган эгечи Жулдуз анга Зайнафны тийишли кёргенди. Иги таныгъандан сора уа, жумушакъ сёзлю, адепли, хатерли устазны бары да жаратхандыла. Алай бла, кеслери бирер юйюр болуп жашагъан къызлары аны жашау нёгеринден эртте айырылгъан аталарына тийишли кёргендиле.

Уллу той этип кюрешмегендиле. Сюймеклик деп да киши сагъынмагъанды. Былай къарагъанда уа, заманы озуп баргъан Зайнаф, ол таматаракъ болса да, Къурманны къатында тынчлыкълы болгъанына алданнганды дерчады.  Ол а аны, кесине жер тапмай, кече-кюн да къуралмагъан къадарыны жиляуун эерге тюзелген жанына бек керек эди.  

Юйюрге жаш къошулгъанда, анга ат Къурманны тамата жашы Аслан атагъанды:

– Мен Аслан эсем, къарындашым а Бий Аслан болсун – Бияслан! – деп.

– Бек игидиле манга. Аталары ауушхандан сора, бери кетип, мында жашаргъа сюйгеними айтханымда, фатар алып бергендиле. Юй да аллыкъ эдиле, алай аны ауарасы кёп болады, къыйналгъан этериксиз деп, Аслан унамагъанды.  Жашчыкъ да, мен да сакълап турабыз. Быйыл да келмей къаллыкъ тюйюлдюле. Келселе уа, салкъын кюнню сакълап, барырбыз Уллу Малкъаргъа аталарыны къабырына.

Анасыны жатхан жерине уа жюрюмеучюдю Зайнаф. Хар кече сайын тилеклеринде атын айтады, ол дунияда анга Аллах жумушакъ болурун тилейди. Баргъан а этмейди. Барса, ол анда Азнорну излемей къоярыкъ тюйюлдю – ала бир къабырлада жатадыла. Аны букъдуруп тургъан обаны аллына келип сюелсе, Зайнафны жюреги къалай чыдар?