«Хар чакъырыуну да депутатлары республиканы бюгюнлюкде, келир кезиуде да ышаннгылы айныууну мурдорун къурагъандыла»

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Редакцияны къонагъы Мечукъаланы Азретни жашы Алиханды. Жаш адамны жетишимлери ёхтемлендиредиле. Ол КъМР-ни Парламентини 6-чы чакъырылыууну депутатыды, Урунуу, социал къоруулау эм саулукъ сакълау эмда Физкультура, спорт эм туризм жаны бла комитетлеге киреди. Бюгюнлюкде КъМР-ни Саулукъ сакълау министерствосуну «Сюд-медицина экспертизаны бюросу» къырал учреждениягъа башчылыкъ этеди, медицина илмуланы кандидатыды, «КъМР-ни сыйлы врачы» атха тийишли кёрюлгенди,  КъМКъУ-ну мардалы эм патология анатомияны кафедрасыны ассистентиди.

 Биз Алихан Азретович бла Парламентде ишини, комитетлени къауумларында  толтургъан жумушланы бла къабыл кёрген законланы юслеринден ушакъ бардыргъанбыз:

- Алихан Азретович, Урунуу, социал политика эм саулукъ сакълау комитет, сёзсюз, жамауатха артыкъда  магъаналы жумушланы тамамлаугъа жууаплыды. Ушагъыбызны аны ишини юсюнден башласакъ тюз болур.

- Аны къауумуна медикле, устазла, халкъны иш бла жалчытыу сферада ишлегенле, социал ишчиле, профсоюзланы, жамауат организацияланы келечилери киредиле. Аны айтханым, халкъны социал излемлерин, саулукъ сакълау бла байламлы сорууларын не жаны бла да сюзерге, жетишмеген затланы ачыкълап, аланы тамамлауну жолларын белгилерге битеу онгларыбыз, профессионал билимибиз, сынауубуз бардыла.

Комитетге «Единая Россия», ЛДПР, КПРФ партияланы келечилери киргенлерин да  айтыргъа сюеме. Биз толтуруучу власть органла, граждан институтла  бла бирге ишлейбиз. Дагъыда Парламентде Жаш тёлю палата бла хайырлы байламлыкъла къуралгъандыла. Алай бла битеу кёз къарамла, оюмла эсге алынып,   проблема хар жанындан да тинтилип, тюрлю-тюрлю сфералада ишлегенлени оюмлары суралып, оноу алай чыгъарылады. 

Шёндюгю финанс къытлыкъны заманында социал гарантияланы сакълау артыкъда магъаналыды: бютюнда саулукъларына кёре чекленнген онглары болгъанланы, абаданланы, ёксюз сабийлени, къыйын жашау болумгъа тюшген башхаланы. Аны себепли депутатла пенсия бла жалчытыу, бир-бир инсанланы социал излемлерин толтуруу, алача соруула  къалай тамамланнганларын дайым да контрольда тутадыла.      

- Комитет хазырлагъан эм къабыл кёрген законланы арасында эм магъаналылагъа къайсыларын санаргъа боллукъду?

- Социал сфераны праволу база бла жалчытыу артыкъда магъаналыды. Урунуу эркинликлеге, саулукъ сакълауну эм социал сфераны айнытыугъа, юйюрлени, сабийлени законлу излемлерин къоруулаугъа, ветеранланы, сакъатланы, къолайсызланы   сейирлерин сакълаугъа энчи эс бурулады.

Законланы арасында уа «2021 жылда КъМР-де пенсиячылагъа социал къошакъ ахча тёлер мурат бла жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемин тохташдырыуну юсюнден» республикалы законну белгилерге боллукъду. Быйылгъа бу ёлчем  9679 сомгъа жетдирилгенди, ызы бла 10 198 сомгъа дери кёбейтилгенди.

Былтыр октябрьде «2021 жылда КъМР-де урунуу рынокда регион энчиликлени ачыкълагъан коэффициентни тохташдырыуну юсюнден»   закон къабыл кёрюлгенди. Ол а урунуу рынокну ышаннгылылыгъын  сакъларгъа, тыш къыралладан келген  урунуу мигрантланы  азайтыргъа, кесибизни инсанланы иш бла жалчытыргъа онг берликди.   

Хар замандача, юйюрге, сабийликге, аналыкъгъа себеплик соруулагъа баш магъана бериледи. Бу къауумлагъа дайым да болушлукъ керек болгъанын эсге алып, федерал излемлеге тийишлиликде праволу база жангыртылады.  «Юйюрню, аналыкъны, аталыкъны сабийликни сакълауну юсюнден»  законнга эмда «КъМР-де сабийден ауругъан тиширыуланы, ёшюн берген аналаны эмда юч жылгъа дери сабийлени саулукъгъа хайырлы аш бла жалчытыуну юсюнден» законну 3-чю статьясына тюзетиуле кийирилгенлерин белгилерге сюеме. Ол башха жумушла бла бирге республикада 3-7 жылгъа дери сабийлеге тёлеуле тохташдырыуну мурдору болгъанды.

Ала бла бирге Къабарты-Малкъарны халкъны саулугъун сакълау политикасын праволу эм экономика мурдорун къурагъан законланы да белгилерге тийишлиди. Ол санда «КъМР-де сабийни эркинликлерине гарантияланы юсюнден» эмда «Инсанланы саулукъларын къоруулауну къурауну юсюнден» законну 2-чи статьясына тюзетиуле кийирилгендиле. Алай бла ёсюп келген тёлюню саулугъун сакълар мурат бла никотини болгъан затланы сатыугъа къажау мадарла къатыланнгандыла.

Комитет РФ-ни Урунуу эм социал къоруулау министерствосуна хазырлагъан тилекни юсюнден энчи айтыргъа сюеме.  Сёз фенилкетонурия къоркъуулу ауруудан къыйналгъан сабийлеге 18 жыл толгъунчу сакъатлыкъны тохташдырыуну юсюнден барады. Тилек саусуз сабийлени ата-аналары бла тюбешиуден эмда комитетге келген тарыгъыуладан сора хазырланнганды.

 - Белгилисича, Парламент законла чыгъарыу иш бла бирге контроль-аналитика жумушланы да бардырады. Сиз а къатышамысыз алагъа?

-  Былтыр эмда быйыл пандемия бла байламлы саулукъ сакълауну эм республикада  эпидемиология болумну сорууларына энчи эс бурулгъанды. Сабийлери болгъан юйюрлеге, ишсиз къалгъан инсанлагъа, коронавирус жукъгъанланы багъыу бла кюрешген медиклеге социал себепликни мадарларына да баш магъана берилгенди бу кезиуде.

Контроль-аналитика борчларыбызны чеклеринде уа власть органланы, министерстволаны, ведомстволаны, жамауат биригиулени къатышыулары бла кёп тюрлю жумушла толтурулгъандыла. Аланы арасында бизни комитет «Стоматология аурууланы багъыуну качествосун игилендириу» темагъа «тёгерек столну» къурагъанды.  Анда сабий стоматология араны къурауну эмда мобильный стоматология кабинетни сатып алыуну юсюнден соруула кётюрюлгендиле. Сюзюуден сора уа республикалы бюджетге мобильный кабинет сатып алыргъа ахча салыннганды.

«Правительстволу сагъатны» чеклеринде уа коронавирус жайылгъан кезиуде медицина учрежденияла къалай ишлегенлери эмда саусузланы бакъгъан медиклеге, башха ишчилеге кёллендириу ахча тёлеуню сорууларына къаралгъанды.   Эпидемиология халны саулукъ сакълау министр, баш санитар врач, баш инфекционист бла тюбешиуледе да сюзгенбиз.  

 КъМР-де наркология болушлукъ бериу къалай къуралгъаны да тинтилгенди «правительстволу сагъатны» чеклеринде. Бу соруу бюгюнлюкде артыкъда магъаналы болгъанын айтыр кереклиси болмаз.

Комитетни кенгертилген  жыйылыуларында  да тинтиледиле артыкъда магъаналы социал соруула. Ол санда «Демография» миллет проектни чеклеринде юйюрде сабий туугъан кезиуде финанс болушлукъ этиуню онгларына къаралгъанды. КъМР-ни бюджет организацияларында айлыкъны тёлеуню, биринчи медико-санитар  болушлукъ системаны айнытыу соруула да магъаналы болгъандыла.

   - Законланы чыгъарыу бла бирге депутатла айырыучула бла тюбешип, аланы тилеклерине тынгылайдыла…

- Ол борчларыбызны арасында жууаплы, аны бла бирге уа къыйын ишди. Адамланы къайгъылары, жарсыулары кёпдюле. Бизге тюрлю-тюрлю соруула бла келедиле, комитетни ишини энчиликлерин эсге алсакъ, ала къыйын болгъанлары баямды. Асламы саулукъ сакълау учреждениягъа жатдырыу, республикадан тышында бийик квалификациялы медицина болушлукъ алыргъа себеплик, дарманла бла жалчытыу, сакъатлыкъны тохташдырыу бла байламлыдыла.  Дагъыда пенсияны тёлеу, социал излемлени тамамлау,   ахча болушлукъ этиуню юсюнден тилекле да келедиле.

Айырыучуларыбыз бла районлада эллени бла шахарланы администрацияларында, «Единая Россия» партияны башчысыны регион приёмныйинде тюбешиучюбюз, телефон бла сёлешип да билдиредиле къайгъыларын. Битеу заявленияла тынгылы сюзюледиле, тилекни юсюнден профильли министерствогъа, ведомствогъа белгили этиледи.

- Парламентни 6-чы чакъырылыуу ишлегенли эки жылгъа жууукъ толгъанды. Депутатны къуллугъу сизге къаллай болушлукъ этгенди?

- Парламент манга билимни, сынауну, профессионал жаны бла айныуну уллу школу болгъанды.  Айырыучулагъа манга быллай магъаналы ишни ышаннганлары, аланы къайгъыларын тамамларгъа болушаллыгъыма ийнаннганлары ючюн ыразылыгъымы айтыргъа сюеме. 

Депутат болгъан кезиуде уа республиканы законла чыгъарыучу органына халкъда даражасы ёсгенин, къыйын, артыкъда магъаналы сорууланы тамамлауда магъанасы  кючленнгенин  сезгенме. Кесими жеримде мен да анга къолумдан келгенича къошумчулукъ этгенме деп ышанама.

- Сиз акъыл этгенден, депутатха жаш, тири, жангычылыкълагъа ачыкъ адам сайлансамы игиди, неда законланы чыгъарыу бла жашау сынауу уллу болгъан акъсакъалмы кюрешсе хайырлыды?

- Парламентни 6-чы чакъырылыууну къауумуна тюрлю-тюрлю сфералада ишлегенле сайланнгандыла. Депутатланы арасында менден жаш адамла, тамата тёлюню келечилери да бардыла. Мен акъыл этгенден, ол тюздю. Жаш адамла жангы технологияланы биледиле, тиридиле, башламчылыкълагъа ачыкъдыла, шёндюгю заманны тюрлениулерине терк юйренедиле. Таматаланы уа жашау сынаулары, билимлери, оюмлулукълары барды. Ол а проблеманы не жанындан да терен тинтип,    оноулашып тамамларгъа онг береди. Быллай келишиулюк, сёзсюз, ишибизни хайырлы бардырыргъа къояды.