Жигит артиллерист

Уллу Ата журт уруш башланнганлы 80-жыллыгъына

Подполковник Студеникин башчылыкъ этген артдивизион къыркъ ючюнчю жылда июньну ахыр кюнлеринде Белгород областьда Прохоровканы тёбен къыйырына келип тохтады. Бу элни аты артда дуниягъа белгили боллукъду. Бюгюн а былайда артиллеристле окопла къазадыла. Ала фашист танкла бла тюбеширге хазырланадыла. Исси кюнде терлегенлери сууча барып ишлейдиле. 76-миллиметрлик топ расчётну командири тамата сержант Уяналаны Къанаматны жашы Алимни къатында жыл саны келген солдат, белине дери къазып, тютюн ичерге олтурду. «Бир азчыкъ солуп, дагъыда башларыкъма, жерге теренирек кирирге керекди, олду бизни сакъларыкъ», - деди Алимге.

Ол фронтха кеси ыразылыгъы бла келген 19-жыллыкъ жаш эди. Батареяла белгиленнген жерлеринде орналдыла. Артиллеристле бары да «ушкок от ийисгеген» солдатла эдиле. Болсада жюреклери къайгъылыды. Ала бираздан ёлюм къазауатха кирликдиле…

Онекинчи июльда Курск дугада Экинчи дуния урушну бек уллу танк сермеши башланды. Жюзле бла къурч машинала бир бири юслерине айландыла. Германлы командование «тигрланы» урушха биринчи кере анда кийиргенди. Тюбюнде танк моторла гюрюлдейдиле, топла, миномётла, башында самолётла бомбала тёгедиле, пулемёт, автомат атылгъан тауушла уа хазна эшитилген да этмейдиле…

Прохоровканы тийреси, башха болмай, жаханим оту. «Тигрла», дунияны темир тауушха алдырып, жерни къалтыратып келедиле. Комбат, капитан Тихомиров топланы тюзюнлей марап атарча салдыргъан эди. «Тигрланы» бронялары къалынды, иги жууукълашхынчы атмагъыз, гусеницаларындан бла къабыргъаларындан урургъа кюрешигиз», - деп, къаты эсгертди топчулагъа.

Алим кёз къакъмай къарайды танкла келлик жанына. Тютюн ичген адети бар эди аны сермешге кирирни аллында. Ма шёндю къагъыт журуннга чулгъаннган жилканы (махорканы) букъусун ичине терен тартады. Ол анга жюрек хошлукъму бере болур эди? Аны юсюнден кесине соргъанымда: «Къалай эсе да, тютюн тартсам, батыр болгъанча кёрюне эдим кеси кесиме», - деген эди Уяна улу.

- Жолдаш комбат! Танкла жууукълашып келедиле, - деп къычырды батареяны командирини экинчиси тамата лейтенант Воронин.

- Кёреме. Сермешге хазыр болугъуз! Топланы бронебойныйле бла жерлегиз. Командасыз атмагъыз.

Бирси батареяла от ачхандыла. Фашист танкла да алагъа «жууап» бередиле. Тихомировну батареясы уа алыкъа «тынгылайды». «Тигрла» малтапмы кетедиле дерча жууукълашханда, атаргъа команда берилди. Алимни тобу биринчи снаряд бла танкны гусеницасын къыркъдырды. Экинчи кере къабыргъасындан уруп жандырды. Батареяланы аллында бир ненча «тигр» къара тютюн этип тохтагъандыла. Къалгъанлары, от ача, бизни артиллеристлерибизни позицияларына ал урадыла. Ёзен гусеницалары юзюлген, башнялары бузулгъан, къара тютюнлери чыкъгъан танкладан толду. Фашист танкланы къалгъанлары артха айландыла…

Бизни артиллеристлерибизге да къоранч тюшмей къалмады. Кёпле жигитлеча жан бердиле. Топ расчётну командири Уяналаны Алим жаралы болгъан эди. Артиллеристле ол кюн кеслерини борчларын айыпсыз толтургъандыла. Фашист танкланы алгъа ётдюрмегендиле. Топчуладан кёпле орденле эм майдалла бла саугъаланнгандыла.

Уяна улу, госпитальдан чыгъып, ёшюнюнде «За отвагу» майдалы бла кесини полкуна къайтханда, совет аскерле Днепр черекни жагъасында жетип тура эдиле. Къызыл Аскерни бёлюмлерин андан ётдюрмезге буйругъу болгъанды Гитлерни. Алай жокъ эди ол заманда алгъа барыргъа къызыннган совет аскерлени тыярча кюч.

Алим къуллукъ этген 98-чи гвардиячы жаяу аскер дивизияны бёлюмлери Днепрден экинчи кезиуде ётген эдиле. Дивизияны артбригадасы черекни онг жагъасында Пятихатка деген элни къатында орналды. Гитлерчиле кёп кере чабыуул этдиле бизникилени суугъа атар мурат бла. Танкланы ызларындан автоматчикле келе эдиле.

Артиллеристлеге душманны танклары эм жаяу аскерчилери бла да сермеширге тюшгенди. Къыйын болгъан эсе да, плацдармны къолда тутхандыла. Ол сермешде этген жигитлиги ючюн Уяна улу Къызыл Жулдузну ордени бла саугъалаугъа кёргюзтюлгенди. Алай, жаралы болуп, биягъы госпитальда жатханды. Ордени уа «ажашханды».

Уяна улу Украинаны кёп шахарларын бла эллерин азатлаугъа къатышханды. 3-чю Украина фронтну къауумунда гитлерчиле бла Румынияны эм Югославияны жерлеринде сермешгенди. Тёрт кере жаралы болгъанды. Ахыр кере башына сау къалыр деп ийнанмазча ауур жара тюшген эди. Болсада къарыулу жаш хорлагъан эди ёлюмню.

Аскерден Алим 1946 жылда ёшюнюнде Ата журт урушну I даражалы ордени, «За отвагу» эки, «За боевые заслуги», «За освобождение Белграда» майдаллары эм Баш Командующийден онбир бюсюреу грамотасы бла къайтхан эди.

Жаралары аны кёп къыйнагъандыла, артыкъда башында жарасы. Алай болуп тургъанлай да, жашаудан тюнгюлмей, окъуп, агроном билим алгъанды. Эл мюлкде ишлегенди. Эки жаш бла эки къыз ёсдюргенди, туудукълары бардыла.

Пенсиягъа чыкъгъандан сора Уяна улу Урушну эм урунууну ветеранларыны район советине бир талай жылны башчылыкъ этгенди. Жаралары аны жашауун замансыз юзген эдиле. Жаннетде жатсын!

Къулбайланы Алийни «Кишилик сыналгъанда» деген китабындан.
Поделиться: