Халкъны къууандыргъан, кёл этдирген байрамла керекдиле

Хасаниядан Жангоразланы Алий кёп сейирлик ишлеге къатышханды. Ол Сочиде Олимпиада оюнлада, «Формула-1» эришиуде, футболдан дунияны чемпионатында эм талай башха даражалы турнирледе волонтёр болгъанды. Алий Къабарты-Малкъар къырал университетни Туризм эм сервис факультетин тауусханды, юридический жаны бла да билим алгъанды. Бизни бла ушагъында ол кёрген сейир затларыны, быллай уллу эришиуле къалай къуралгъанларыны юсюнден хапарлагъанды.

- Алий, Олимпиадача,  тарых магъаналы эришиулени бардырыугъа аз да къошумчулукъ этген уллу насыпды. Сен ары къалай тюшгенсе?

- 2012 жылда телевизорда президент программаны чеклеринде ингилиз тилге юйретирге къауум жыйгъанларыны юсюнден билдириуню кёреме. Окъутуу хакъсыз болгъанды, жангызда курслагъа барлыкъ адам Къабарты-Малкъарда жашаргъа керек эди. Документлерими береме, сора Бизнес-инкубаторда собеседованияны ётеме. Конкурс уллу эди, тилге юйренирге 360-ха жууукъ адам итиннгендиле, алгъан а жангыз 120-сын этерик эдиле. Бир жарым жылдан сёлешип, окъуугъа чакъырадыла. Устазыбыз Санкт-Петербургдан эди, ол Сочиге Олимпиадагъа волонтёр болуп барыргъа уа сюеми эдинг  деп сорады. Сюймей а! Хау, дейме. Аны айтханына тынгылап, Оюнланы официальный сайтларында заявканы толтурама.

- Аллай жерде волонтёр болуу бек жууаплы ишди.

- Хау, алай мени волонтёр угъай, ишчи этип алгъандыла, хакъ окъуна тёлегендиле, жашар жер, аш-азыкъ бла да жалчытхандыла. Борчум а аэропортда къонакълагъа тюберге, алагъа жерлерине тапдырыргъа, эришиу баргъан кезиуде трибуналада адамлагъа къараргъа, керек болса,  алагъа болушургъа, ангыламагъан затларын ангылатыргъа эди. Транспортда ишлегенле - 1500, жумушлагъа къарагъанла барыбыз да уа 70 минг адам

болгъанбыз. Олимпиада бошалгъандан сора Паралимпиадагъа да иги кесек адамны къойгъандыла, мен анда да ишлегенме.

Олимпиадада ишлеу бек сейир болгъанды, кёп жангы тенгле тапханма, ол санда башха регионладан, тыш къыралладан да, ала бла бюгюн-бюгече да байламлыкъланы юзмегенбиз, кеслерине къонакъгъа да чакъыргъанлай турадыла.

- Паралимпиаданы юсюнден айтханда, къуралыууна кёре аны Олимпиададан башхалыгъы бармыды?

- Барды деп айталмайма, жангызда адамла бираз азыракъдыла. Ансы анга азыракъ магъана, даража бериледи дерге жарамаз. Мен ала экиси да бирча тынгылы ётгенлерине шагъатлыкъ эталлыкъма. Биз Сочиге Олимпиада башланыргъа бир ай къалып жыйылгъан эдик. Ол кезиуде къуралыу жаны бла кемчиликле болгъанлыкъгъа, Оюнла ачылгъанда,  ала барысы да тюзетилген эдиле.

- Тыш къыралладан келген къонакъланы юслеринден айтханда, кёпле аланы ачыкълыкъларын, жарыкъ кёллюлюклерин белгилейдиле.

- Ала шуёхлукъ жюрютюрге хазырдыла. Ингилиз тилни игирек хайырланырча, анда ушакъ этгенлени эшитсем, къатларына барып, ала бла сёлеширге кюрешгенме. Ол мурат бла америкалыла бла танышханма, ала уа штатланы командасындан бобслейистле болуп чыкъгъандыла. Дагъыда бир зат сейир этдиргенди – бизде профессионал спортчула кёбюсюнде кюнлерин жарау эте ётдюредиле. Аладан а, сёз ючюн, Кристи Коплин, жыйымдыкъ командада эрише, медсестра болуп да ишлейди, аллайла аз да тюйюлдюле.

- Олимпиададан сора уа къайда болгъанса?

- Андан къайтхандан сора мында жашау бир кесек эригиулю кёрюннген эди. Анда хар кюнден да сейирлик затла болгъандыла, къайры барыргъа билмей эдинг, анда ишим эсимде бир иги солууча къалгъанды.

Олимпиададан сора уа «Формула-1» эришиуде эки кере болгъанма, ол беш кюнню ичинде бардырылгъанды. Жарсыугъа, анда ишчи угъай, волонтёр болгъанма. Алай анга да бек къууаннганма, анга къараргъа билетле 100 минг

эм андан кёп турадыла. Анда да кёп жангы тенгле тапханма. Борчум билетле бла даулаш чыкъса, ишни болушун билирге, халны тюзетирге эди. Тапсыз болумла уа асламысында, техника чурумла болуп, бир жерге эки билет сатылып къалса тюбей эдиле.

- Футболдан эришиулени юсюнден сагъыннган эдинг, ала уа къалай ётгендиле?

- «Формуладан» сора Москвада футболдан Конфедерацияны кубогунда болгъанма, анда борчум тышындан келген спортчулагъа, тренерлеге, судьялагъа тюберге, алагъа болушургъа эди. Мында башха зат сейир этдиргенди – келгенле тохтагъан къонакъ юйле бек осалдыла, башха затлары да аламат тюйюлдю дегенча оюмла эшитгенме. Алай керти болум а арталлы да башха эди – жашагъан жерибиз да таза, ариу, башха жаны бла да айып келтирирча бир затха тюбемегенме.

Сочиде Студентлени эм жаш тёлюню битеудуния фестивалына да баргъанма. Анга 186 къыралдан къонакъла келгендиле. Анда мобильный-техника жаны бла жумушланы жалчытыу службада ишлегенме.

- Футболдан чемпионат да, баям, эсингде къаллыкъды.

- Анда эки айны тургъанма, Президентни да кёргенме. Эришиулени юсюнден айтханда, телевизор анда болгъан сезимлени жартысын да кёргюзталмайды. Командалары гол ургъанда, къараучуланы къууанып къычыргъанларындан стадион чачылыпмы кетеди  дер эдинг. Сёз ючюн, мексикалыла немислиле бла ойнагъанларында хар ким да финал свисток эшитилип, командалары хорларын сакълай эдиле. Алай бла свисток эшитилгенинден сора  къараучула, къолларында суулары бла стаканланы ёрге сызып, секирип тебиреген эдиле. Аладан бирини хуржунундан телефону тюшюп кетип, ол да аны эслемей, юсюнде секире эди. Кесим да футболну сюеме, алай аны ючюн башымы тас этеме десем, ётюрюк айтырыкъма. Хорласала къууанырыкъма, къытдырсала да жюрегиме асыры жууукъ аллыкъ тюйюлме. Тыш къыраллы къараучуланы асламысы, бизникилелеге къарай, ала командаларына алай бек къууаннганларына неда чексиз

жарсыгъанларына сейирге къала эдиле. Айтырыгъым, ала бизникиледен тынчыракъдыла.

- Футболчула къараучулары ала ючюн алай жарсыгъанларын, къууаннганларын сеземидиле, эс бурамыдыла?

- Хау, ала да ыразылыкъларын къолларын кётюрюп, къолларын жюреклерине жетдирип, башха белгиле бла билдире эдиле.

Бу чемпионат кёп зат бла сейирсиндиргенди. Бютюнда уа кючлю командала къытдырып, хорлам сакъламагъанлары уа алгъа чыкъгъанлары бла. Ол да, баям, тышындан келген спортчулагъа бизни хауабыз жарашмагъаны  неда ала тынгылы хазырланмагъанлары, кеслерине асыры бек базыннганлары бла байламлы болур.

- Жарсыугъа, кеслерин тапсыз жюрютген, урушхан-тюйюшген къараучула да бардыла. Аланы «къара тизмеге» кийирип къояргъа жарамаймыды?

- Энди алай этерге дейдиле. Алай бу оюнлада, мен а экисинден къалгъан битеу матчлада ишлегенме, ушагъыусуз затла болмагъандыла. Оюнладан сора, бир бирлерин къучакълап, быйыл сиз хорладыгъыз, экинчи жол а биз хорларбыз  дегенлени да тюбегендиле.

Бизни къараучуларыбыз а командабызгъа бек кёл этдиргендиле. Акинфеев къабакълагъа келген топну ургъанында, ала 7 минутну бир тохтамай къычырып, секирип, къууаннганларын тыялмай эдиле, жилягъанла да бар эдиле. Спортчула да, трибунагъа жууукълашып, ыразылыкъларын билдиргендиле. Ала  «Сизни ючюн ойнайбыз, болушханыгъыз ючюн сау болугъуз» деген жазыулары бла плакатла бла чыкъгъандыла. Къайсы командадан да футболчула адамла бла суратха угъай демегендиле, жарыкъ болгъандыла.

- Алай бла ингилиз тил санга кёп сейир ишлеге жол ачханды. Тыш къыраллада болгъан эриишулеге барыргъа уа деймисе?

- Энди тилни тюз ингилизлени кеслерича билеме  деп айталмайма. Алай ушакъ бардыраллыкъма эм жууукъ заманда билимими ёсдюрюр

муратлыма. Рио-де-Жанейрода Олимпиадагъа барыргъа да заявканы толтургъан эдим, собеседованияны да ётгенме. Алай ала жолунга тёлемейдиле, жашаргъа жерни кесинг табаса, аш-азыкъ бла жалчытмайдыла, жангызда кийимле бере эдиле. Ары самолёт учаргъа уа бир 100 минг керекди. Алай бла волонтёрлагъа, ол санда тыш къыралладан келгенле да, Россейде игирек болгъанды, биз мында бир затха ахча тёлемегенбиз.

- Алий, бу чемпионатдан сора матчлада ол не да бу команда хорлар ючюн  ахча тёленнгенди, политика кёп болгъанды деген оюм да жайылгъанды. Ол тюз болурму?

- Хазна, мен анга ийнаналмайма. Сёз ючюн, вратарь кючден, жыгъылып, топну тутхан  неда футболчула, къабакълагъа къыйналып жууукълашып, къоруулаучуладан да къутулуп, сора штангагъа уруп ийген кезиуле сатылып алыннгандыла демеклик терсди.

Дагъыда тыш къыраллы къараучуланы бир - бирлери Россейге келирге къоркъгъанларын, аланы асламлы информация органларында мында хал бек аманды, къонакълагъа къыйынды деп жазгъанларын айта, ала жангылгъанларын билдиргендиле. Ала бир аууздан бизни къонакъбайлыгъыбызны, болушургъа хазырлыгъыбызны белгилегендиле.

- Быллай уллу спорт байрамланы бардырыугъа кёп ахча къоратылады. Аны ючюн бизге ол къоранчла да, ол эришиуле да неге керек эдиле, андан эсе, халкъгъа себеплик этилсе уа дегенле да болгъандыла. Ала да ахырысы бла да терсдиле дерге жарамаз. Сен битеу ол ишлени «ичинден» кёргенсе, оюмунг къалайды?

- Бир жанындан алай айтханланы чамланнганларын ангыларгъа боллукъду. Алай бирси жанындан а, быллай ишлени адамлагъа хайырлары уллуду. Аланы кезиулеринде кёп жаш адамлагъа иш табылгъанды, усталыкъларын кёргюзтюрге, айнытыргъа онг чыкъгъанды. Ала анда алгъан билимлери къыралыбызгъа артда хайыр келтирликди. Сора халкъгъа байрамла керекдиле.