Миллет адамлагъа юйюр контракт келишемиди?

Алгъын чачылгъан юйюрле аз эдиле. Бусагъатда уа кёп. Алгъын юйюрле бусагъатдача бай тюйюл эдиле, энди уа эр киши бла тиширыу айырылсала, мюлклерин юлеширге тюшеди. Сора экиси да байлыкъларына он бармакълары илинип, ычхындырмазгъа кюрешедиле. Дуния тюрленип барады. Бюгюнлюкде хар экинчи – ючюнчю юйюр чачылады. ЗАГС – да ишлегенле бирде жетмиш, бирде уа элли процентни юсюнден айтадыла. Ол кёпдю, бек кёп! Алай шёндю айырылыу бир инсанны да элгендирмейди. Тиширыула башларын  кечиндираладыла, хар  бирини -бийик билими, иши. Сабийлеге алиментле тёлемеселе да аталары, къайгъырмайдыла.  Эр кишиле уа бютюнда жарсымайдыла, экинчи кере юйдегили боладыла…Алай экилерин да жарсытхан бар  зат да барды: мюлк. Кимге къаллай бир жетерге керекди? Сюд хар  сомну санайды, юлешеди. Ыразы болмай, апелляцияла бередиле. Тюйюш – къыркъыш…Бирле Москвагъа окъуна жетедиле мюлк даулашлары бла… Да сора  юйюр къурай туруп, контракт этген иги тюйюлмюдю?

Адвокатланы шагъатлыкъларына кёре, бир-бир сюд процессле кёп жылланы барадыла. Аны эсге алып, бир-бир жаш адамла, той этгенлей, юйюр келишим (брачный контракт) къурайдыла. Нальчик шахар администрацияны ЗАГС бёлюмюню таматасы Валентина Шериева бу жангы ишни игиге санайды. Нек? Кёп жашла бла къызла жашау нёгер излеген кезиулеринде байлыкъгъа аслам эс бурадыла. Да сора къайдан билсин адам – ол кесинми сайлагъанды, огъесе аны байлыгъынмы? Келишимде  уа бай къыз: «Айырылсакъ, мени мюлкюм юлешинирик тюйюлдю, кесиме къаллыкъды», -  деген пунктну жазаргъа эркинди. Жаш да тюз  алай, бирле уа айырылгъанда байлыкъларыны жарымын жашау жёнгерлерине саугъаларгъа сюедиле. Юйюр чачылгъанлыкъгъа, шуёхлукъларын юзмейдиле, ёлюп кетгинчи, бир бирлерине билеклик этгенлей турадыла.

Юйюр контракт – ол эр кишини  бла аны юй бийчесини келишимиди. Аны хазыр формасы жокъду,   аны юйюр къурагъанла кеслерини сейирлерин къорууларча  алай жазадыла. ЗАГС -да бизге билдиргенлерине кёре, келишимге къол салгъанланы мюлклери Россейни Юйюр кодексини 33-чю эм 34-чю статьяларына кёре угъай, келишимге кёре юлешинирикди. Совет жыллада адамланы быллай эркинликлери болмагъанды. Бусагъатда уа бизнес бла кюрешгенлени саны кёбейип барады. Аланы мюлклерин  къорууларгъа жангы амалла керек  эдиле, аны себепли законнга тюрлениуле кийирилгендиле.

Жаш адамла сюймекликге абаданладан эсе  кючлюрек ийнанадыла, баям, аны ючюн болур,  араларында келишимни хайырланнганла аздыла. Экинчи неда ючюнчю кере  юйюр къурагъанланы эм  абаданланы араларында уа кёбюрекдиле. Болсада,  бу жангы жорукъ кесине жер табып тохташыр бизни  республикада, тёрели болур деп айтыргъа  алыкъа эрттеди. Ол битеу  адамлагъа керекли зат да тюйюлдю. Бегирек аны  бла предпринимательле хайырланырыкъдыла. Халкъны асламысы бай тюйюлдю, эр киши бла тиширыу айырылгъанларында, мюлклерин сюд Россейни Юйюр кодексине кёре юлеширикди.

Специалистлени оюмларына кёре, юйюр контрактха кёре айырылгъанланы араларында тюйюшле болмайдыла, аны хайырындан эки тукъумну арасында жууукълукъ да сакъланады, сабийлени жюреклери да къыйналмайдыла.

Бу келишимде  адамны эркинликлерине заран саллыкъ пунктла болмазгъа керекдиле. Сёз ючюн, хар инсан  Конституциягъа кёре  билим алыргъа эркинди. Эр киши келишимге: «Мен юй бийчеми жалчытыргъа боюнума алама, ол  бир вузда да окъумай, юйде олтурсун», - деген пунктну жазаллыкъ тюйюлдю.

Юйюр къуралгъанда, бай жууукъ-тенгле багъалы саугъала этедиле: машинала, фатарла, уллу юйле. Быллай саугъа кимге берилгенини юсюнден къагъыт болса игиди, анга къошакъгъа къырал регистрация да. Алай болмаса, саугъаланнган затла юйюрню мюлкюча юлешинирге боллукъдула.

Жарсыугъа, бусагъатда чачылгъан юйюрле бизни миллетде да кёпдюле, башха халкълада да алай. Глобализация барыбызны да бир бирибизге ушатханды.  Алгъын, бизни ата-бабаларыбызны заманларында, айырылгъан тёре хазна  болмагъан эсе, энди бу ишге бир адам да сейир этмейди. Алай айырылыуну да  айырылыу биледи. Мюлкню юлешалмай, жылла бла баргъан тюйюшле кимге керекдиле? Аланы  хаталарындан аналары бла ёсген сабийле аталарына, жууукъларына суууйдула. Юйюрню ич хапары элге жайылады. Тыш адамлагъа жетсе сёз, тюз оноуну сакълама. Юйюр контрактны  хайырындан а юйюрню  жарсыулары юйню ичинде къаллыкъдыла.

Юйюр контракт кенг жайылмагъаныны бир сылтауу  кёпле «жууукъларыбыз, тенглерибиз не айтырла, башхала этмеген затны этсенг, терс къарарла»,   деген къоркъууду.  Айхай, жылла бла  баргъан сюдле бир адамны да сейирсиндирмейдиле, келишим а, нек эсе да, кёп соруула чыгъарады. Бу жангы жорукъ бизни жашауубузда тийишли жерин алыр ючюн, баям, заман озаргъа керекди.