Хабаз

Тау эллерибиз  жомакълы табийгъатлары, огъурлу эмда къонакъбай адамлары бла айтылып келедиле. Хабаз аллай тау эллерибизден бириди. Аны юсюнден бизге Улбашланы Саният  билдиреди.

Хабазгъа кире келгенде, тау башында Агойланы жери деп  барды -  ариу чаллыкъла. Анда алгъа будай, артдаракъ жыллада уа картоф ёсдюрюп да тургъандыла. Тууарла, ууакъ аякълы малла да тутхандыла.

Балыкъ суу а Хабазны экиге айырады - чегет эм  кюнлюм жанларына.

Балыкъ деген битеу да тюрк тилледе «чабакъ» деген сёздю. Чабагъы да бек

сыйлыладанды – ала  неда бий чабакъ.

Уллу Аман къол,  Гитче Аман Къол  деген жерле да бардыла. Къызыл Къол  деген дорбунлу къаялада къой орунла болгъандыла, Уяналаны Татарны бла аны юч къарындашыны къошлары да анда эдиле.   Къарт анам айтханнга кёре, аланы минг къойлары болгъанды. Мезекей  деген ариу жерде эл къой къозула тутханды. Бир кере алайда къошлагъа от тюшюп, кёп мал

кюйгенди. Аны ючюн алайгъа  Къойла кюйген деп да айтадыла.

Хабазчыла, ол жерледен сора да, Ауар сыртда  да мал тутуп, бишлакъ этип, жау чайкъап болгъандыла. Артда уа алайда сют заводла да ишленнгендиле.

Жашла кетген деген жер а Балыкъ сууну бек тар жерлеринден бириди. Алайдан, кесине базынып, кёп адам секирип ёталмагъанды. Бир ненча жаш суугъа кетгендиле. Тиширыу болуп жангыз Отарланы Абийса ётгенди деп, элде аллай хапар жюрюйдю.

Мушт деген жерде уа  буруннгулу таулула алтын сюзюп болгъандыла. Алтындан бек сейрлик затла этгендиле.

Ташчалманда уа бичен этгендиле. Чегет жанында,

ары тюбюнден кире баргъан жерде, уллу ариу юй болгъанды. Чегетни

жери да, ол юй да Гюржю бий деген адамны эди. Ол чегет жанына мал

ётдюрюрге окъуна къоймагъанды. Къарачайдан келип, жангы юйюр

къурагъан Герюкланы Хажымырзагъа сабанлыкъ жер бергенди, аны бла шуёхлукъ да жюрютгенди.

Айтыугъа кёре, Хабаз кёчгюнчюлюкге дери окъуна жети кере

тюп болуп, жангыдан къуралгъанды. Озгъан ёмюрледе бу эл Жа-

рашты Жюнюс деген бийни жери болгъанды. Кеси да шахар эди

дейдиле. Шагъатла къайда десегиз, Сюйреучю деген жерде уллу

юй ташла бардыла, асыры тик жерледен, алайдан гебенлени сюйреп

тюшюредиле. Жарашты Жюнюс, асыры байдан, алтыны, кюмюшю ду-

ниягъа сыйынмай болгъанды. Душман къыралгъа киргенде, байлыгъым

жаугъа къалмасын деп, Мезекей  аягъында къара къаяны жарыл-

гъанына къуйгъанды.

Была мени жерлеримдиле деп, Тюрк ёмюрде да даулап тургъан-

ды. Хабаз бек буруннгу элледен болгъаныны шагъаты: эски, буруннгу

къабырланы юслерине дагъыда къабырла салынып, бир ненча къатыдыла.

Элни баш жанында, Огъары элде, биз, сабийле, къалакъ ташны юсюнде

жатып, кюннге кесибизни къыздырсакъ, къарт аналарыбыз: «Тюшюгюз,

ол къабыр ташды»,- деп урушхандыла. 

Хабазны юсюнден сейир хапарла жюрюйдюле. Ма аладан бири: Хабазда Сибилчи хажи деп бир киши къойларын кюте болгъанды. Ол диннге бек къаты эди. Бир ингирде, Тейри эшиги ачылып, ол, абызырамай, тилек этгенди:

– Алгъышымы, къаргъышымы да къабыл эт, – деп.

Андан сора Сибилчи хажини алгъышы, къаргъышы да къабыл болуп

баргъанды. Бюгюн окъуна бир-бир тиширыула къызларын: «Аллах

ючюн, Сибилчиден юлюшюбюз барды, керексизге кишини къаргъагъан

иш этмегиз», - деп юйретиучюдюле.