Халиматны ариу ауазы

Гергъокъаланы Халимат, Искусстволаны Шимал-Кавказ институтун бошагъанды, Нальчикни Музыка театрында, Къули Къайсын атлы малкъар театрда рольлары да эсибиздедиле.  Ана  тилибиз, назмучулукъ, жыр хазнабыз бизни жашауубузда тийишли жерни  алыр ючюн, фахмулу Халимат къолундан келгенни аямайды.  Халкъыбызны байрамларына  хар заманда да энчи къууат салады. «Къайсыннга жюз атлам» фонд бардыргъан «Нарт оюнлада», «Алтын къолда», дагъыда Къарачай–Черкесде къуралгъан  «Айранны байрамында» аны ариу ауазындан сора да, къураучу фахмусу да ачыкъланнган эди. Кёп жылланы халкъыбызны ариу келечисиди  Халимат уллу байрамлада. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

- Халимат, ачыкъ айтханда, бизде сабийни искусство жаны бла фахмусу бар эсе да, атасы-анасы жолун тыйып къоядыла. «Аллай усталыкъ бла башын кечиндираллыкъ тюйюлдю», - деп. Алай жашау а кёргюзтеди: битеу да жаш адамла юристле, экономистле, врачла болгъанлыкъгъа, алагъа иш табылмагъанын.

- Адам экономист болса окъуна, анга искусство жаны бла ангылауу болгъаны болушурукъду, аны ич дуниясын байыкъландырлыкъды. Жарсыугъа, сабий чыгъармачылыкъны юйлерине жюрюген таулу жашчыкъланы, къызчыкъланы саны бек азды. Мен Огъары Малкъарда ёсгенме. Школгъа беш жылымда баргъанма. Аны уа алай Баллиланы Роза Баразовнаны классына тюшер ючюн этгенме. Ол  сабийлени  жырларгъа, тепсерге юйретип, конкурслагъа элтгенди.  «Билляча» эм башха республикалы эришиуле эсимдедиле.Мен биринчи устазыма бек ыразыма, сау болсун.

Башха жаны бла да насыбым тутханды: юйде манга жырлама деп бир заманда да айтмагъандыла. Анам Аминат бюгюн да биринчи кесаматчымды, аны оюмуна эс бурама. Аппам Мухамет а мени жырчы болгъаным бла ёхтемленеди.

Къулийланы Къайсын атлы конкурс болады да, районда мен экинчи жер алама. Жюриде олтургъанладан бири уа анама: «Сизни къызыгъыз  хорларгъа тийишли эди», - дейди. Малкъаргъа автобусда бара тургъаныбызда, аппам соргъанлагъа: «Къызым конкурсда биринчи жерни алгъанды», - деген эди.

Гитче заманымда окъуна  ким болургъа сюесе деп сорсала, арсарсыз: «Жырчы»,- деп жууаплагъанма. Тенглерим а устаз, врач дегенлеринде, жырчы деп къайтаргъанлай тургъанма. Бусагъатда мени дерслериме жюрюген  сабийлени дуния культураны билирге, искусствону адамы болургъа юйретеме. Адам юрист болгъанлыкъгъа,  классика музыкагъа кюн сайын тынгыларгъа болады, юйюнде фортепианону согъаргъа, юйюр байрамлада жырларгъа да. Жаланда музыкантла  угъай, хар адам да музыка бла жашаса, дуниялары жарыгъыракъ боллукъ сунама.

- Баям, къадар да адамны жюрек сырын эшите болур. Чакъыргъанынг, излегенинг келе болур къолунга. Жырчы болмасанг а, къайда ишлеяллыкъ эдинг?

- Жууукъларым: «Халимат, сен сейирлик юрист боллукъ эдинг», - деучюдюле. Мен тюзлюк болмагъанны кёрсем, биреу биреуню басынчакълагъанына шагъат болсам, тынгылап турлукъ тюйюлме, оюмуму ачыкъ айтырыкъма. Угъай, тюйюшюрге сюйген адам сунмагъыз. Окъугъан кезиуюмде да, ишлеген жеримде да адамла бла жарашып тура билеме.

- Сен Искусстволаны институтуну вокал бёлюмюнде окъугъанынгда, белгилеп айтырча устазынг ким болгъанды?

- Валерий Асланович Кайцуков. Бу огъурлу адам бек кючлю устазды. «Мен санга ийнанама, сен да кесинге ийнан», - дейди манга. Мудахсыннган кезиуюмде кёллендире биледи. Юйюрю болгъан адамны студентлерине аллай бир уллу эс бургъанына, алагъа не жаны бла да болушургъа сюйгенине сейир этерчады.

- Санга эстрадамы, огъесе классикамы жууугъуракъды?

- Классика. Эстраданы хар адам да жырлаяллыкъды, классиканы уа жаланда окъугъан адам. Шёндюгю эстрада бийик профессионал даражадады десек, ол ётюрюк боллукъду.Кёпле жыргъа жанларын салмайдыла. Алай жыргъа жырчы толусунлай берилмесе, тынгылагъанла аны эшитирик тюйюлдюле, концертден сора юйлерине келип, жырларыкъ тюйюлдюле. Хар жыр гитче спектакльге ушаргъа керекди.

- Классиканы сайлагъанлыкъгъа, сен эстрадада бусагъатда бек белгили жырчыладан бирисе.

- Биринчи кере КъМР-ни сыйлы артисти, КъЧР-ни халкъ артисти Жангоразланы Мажитни Жангы жылгъа хазырлагъан концертине къатышханма. Мажит анамы къарындашыды. Не жыр эди биринчи жырым? Зумакъулланы Танзиляны «Ана» деген назмусуна Нихат Османовну жыры. Манга дери бу чыгъарманы фортепьянону согъулууунда жырлагъандыла.

- Мен бу жырны сенича бийик даражада башха адам жырлаяллыкъды деп ийнанмайма.  Уллуну, гитчени да жюрегине жетерча жырлайса. Баям, вокал искусствода ауаздан сора жанны, акъылны да теренлиги керекдиле. Сен хар жырынгы унутулмаз спектакль этесе. Тарыхыбыз бла байламлы жырларынгы бирини юсюнден айтсанг эди.

-Бир жол бизни миллетибиз зор бла кёчюрюлгенине аталгъан концертге къатыш деп тилейдиле да, мен жыр излеп башлайма. Кёп назму жыйымдыкъланы окъуйма, сора Къулийланы Къайсынны бир китабында «Мени халкъым» деген назмусуна бек бюсюрейме. Жаш композитор Мурат Кабардоковдан  музыка жазарын тилейме.    Алай бла 2009 жылда 28 мартда «Мени халкъым» деген жырны жырлагъанма. Сынаулу, фахмулу артистле Токумаланы Рая бла Мамайланы Фатима мени ишиме бийик багъа бичген эдиле.

Ма бу жырны юлгюсюнде окъуна кёрюнюп турады: тынч тюйюлдю кесинги  жырынгы табаргъа. Хар адамны сыфаты, ауазы башха болгъаныча, репертуары да энчи болургъа керекди.

- Халимат, сен халкъ чыгъармачылыкъны иги билесе. Сени оюмунга кёре, халкъ жырлагъа эстрада экинчи жашау бераллыкъмыды?

- Сёзсюз. Анга бек жарыкъ юлгю Газаланы Алимни «Гапалауну» жырлагъаныды. Къалай терен сезгенди жырчы халкъыны жанын! Алай сезалмагъанла халкъ байлыкъгъа тиймезге керекдиле. Мени жарыкъ умутларымдан бири - халкъ жырланы унутулуудан сакълауду. Кёрюрбюз, не зат эталсам да.

- Сени  Музыка театрда рольларынг, Малкъар театрны спектакльлеринде къурагъан сыфатларынг  артист диапазонунг бек кенг болгъанына шагъатлыкъ этедиле.

- Артистлеге, башхаладан эсе, бегирек керекдиле жууукъ-тенг. Нек? Бизни ишибиз арсарлыкъ бла байламлыды. Бир сыфатны хар артист башха тюрлю къурарыкъды. Бир жырны он жырчы он тюрлю жырларыкъдыла.   Къайсы тюз болгъанын жаланда заман кёргюзтеди. Артистни арсарлыкъдан толу жюрегин жууукъ адамлары сакъларгъа борчлудула. Искусствода къадар тынч  тюйюлдю, аны ауур жюгю жаланда артистни угъай, аны жууукъ адамларыны боюнуна да тюшеди.