Тарых кертичиликни сакълауда – битеу кючню бирикдирирге

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында Беларусь Республиканы Гомель  областы бла «Эс замандан кючлюдю» деген чакъырыу бла телемост къуралгъанды, анда излеу ишни юсю бла тарых кертичиликни сакълау, Уллу Ата журт урушда белгисиз тас болгъанланы атларын тохташдырыуну эмда ёмюрлюк этиуню юсюнден айтылгъанды.

Кётюрюлген темагъа кёре бу ишде музейлеге, архивлеге бла эсгериу аралагъа къаллай борчла салыннганлары, жалгъан тарыхны жайгъанлагъа къажау кюреш бардырыуну, болумланы юслеринден керти хапарны ёсе келген тёлюлеге ётдюрюуню амаллары изленнгендиле, Россейде бла Беларусьда излеу жумушланы тамамлауда ахшы сынамны юлгюлери келтирилгендиле. Телемостну «Халкъны эси» излеу къымылдауну Къабарты-Малкъарда бёлюмю, «Аскер къарындашлыкъ» биригиу, Гомельде «Ветеранны хурмети» излеу къауум къурагъандыла. Республикабызны жанындан палатаны маданият, тин хазнаны сакълау эм асламлы информация органла бла ишлеу жаны бла комиссиясыны башчысы Феликс Наков, комиссияны келечиси Люаза Макоева, «Аскер къарындашлыкъ» биригиуню бёлюмюню башчысы Гелястанланы Барасби, Россейде излеу къымылдауну бёлюмюню командири Владимир Мосалёв сёлешгендиле.

Энчи эс бусагъатда жалгъан тарыхны жайыу бла байламлы халлагъа, глобализация болумлада эм техника терк айныгъан кезиуде тарых кертичиликни сакълауда Россейни бла Беларусьну араларында байламлыкъла жюрютюуге бёлюннгенди. Аны бла байламлы ёсе келген тёлюлени тюз, таза ниетледе юйретиуню, алада Ата журтха сюймеклик сезимини кючлеуню магъанасы чертилгенди.    

Жыйылыуну ача, Владимир Мосалёв эки къыралны да борчлары жыйырманчы ёмюрню эм къанлы урушуну тарыхын терсине айландырмазча болгъанын, озгъан заманны унутханны къадар аны жангыдан къайтарлыгъын чертгенди.

Феликс Наков а бу ишде музейлени жерлерини, алада къаллай иш тамамланылгъаныны юсюнден айтханды. 

- Музейле излеу къымылдаула, алимле бла къысха байламлыкъла жюрютедиле. Республиканы Миллет музейинде эмда аны бёлюмлеринде кёп сейир, бир башха жерде тюбемеген экспонатла – документле, аскерчилени энчи затлары, суратлары, сауутла – сакъланадыла. Минги таугъа ёрлегенде, 3500 метр бийикликде Къорууланыу музей орналыпды, анда излеу ишлени кезиуюнде табылгъан затла, Кавказ ючюн сермешле къалай баргъанын ачыкълагъан къагъытла, шагъатла жыйылгъандыла. Ала совет аскерчиле кёргюзтген батырлыкъны, тёзюмлюкню, Ата журтха терен сюймекликни толу ачыкълайдыла. Алагъа къарай, урушну ачылыгъын, айхай да, ангылайса, сезесе, ётюрюкню кёрюп болмай башлайса. Тёлюлени араларында байламлыкъны бютюн кючлю этген затларыбыз да бардыла, сёз ючюн, Брест къала ючюн сермешледен къалгъан кирпич, республикабызны Беларусьда уруш этген уланларыны юсюнден билдириуле. Фашизм бла озгъан ёмюрде башланнган уруш бюгюнлюкде да бошалмагъанын кёребиз, аны ючюн шёндю тынчайыргъа жарамаз, - дегенди ол. 

Феликс Русланович билдиргенича, жаш тёлю, сабийле тюз ниетледе ёсерча Уллу Ата журт урушха бла Уллу Хорламгъа аталгъан тюбешиуле, ол санда уа бусагъатда болгъан аскер къазауатланы ветеранлары бла да, музейде терк-терк къураладыла. Барасби Асхатович а бюгюнлюкде ветеран биригиуле тарых кертичиликни сакълауда тамамлагъан ишлерини, ёсе келген тёлюле бла къаллай байламлыкъла жюрютгенлерини юсюнден айтханды. Люаза Макоева да эки къыралны арасында тарых кертичиликни сакълауда къаллай мадарла этилгенлерини эмда бу жаны бла жетишимле болдурууну амалланы юсюнден оюмун айтханды. Ол бегирекда бир бирлерини сынамларына юйрениуню, излеу жумушланы бла юйретиу башламчылыкъланы толтурууну, тарыхны багъалаугъа юйретиуню магъанасын чертгенди.

Аллай байламлыкъланы хайырындан къызыл аскерчи Андрей Ямановну ёлюгю туугъан жерине келтирилип асыралгъанды. Аны белоруслу излеучюле табып, ким болгъанын тохташдыргъан эдиле. Жыйылыугъа аскерчини учхуну Юлия Воеводина да келгенди, бюгюнлюкде тиширыу Екатеринодарская станицада жашайды. Телемостну юсю бла ол Беларусьну келечилерине аппасы энди туугъан жеринде тынчлыкъ тапханы ючюн жюрек ыразылыгъын да билдиргенди.

Шуёх къыралда бу жаны бла къаллай мадарла этилгенлерини юсюнден «Ветеранны хурмети»  къауумну башчысы Александр Медведков шагъырейлендиргенди. Ол белгилегенича, Беларусьда жан берген, белгисиз тас болгъан аскерчилени табыу, аланы атларын ёмюрлюк этиу ишле тохтаусуз бардырыладыла. Излеучюлени болушлукълары бла кёп юйюр батырларыны юсюнден хапар алгъандыла, къайда асыралгъанларын билгендиле. «Кёп жигитлени, тасхачыланы атларын орамларыбыз жюрютедиле. Сентябрьде Халкъ бирликни кюнюнде Эсгериуню фестивалы къуралады, анга къатышханланы санлары уа мингле бла саналадыла», - дегенди. Гомельни музейини тамата илму ишчиси Денис Ковальчук да ала Уллу Ата журт урушну тарыхын сакълаугъа къаллай къошумчулукъ этгенлерин айтханды.

Ахырында нацизмни огъурсуз ниети къаллай палахлагъа келтирлиги, ол адамланы акъылларын кесине къалай бойсундургъаныны юсюнден соруу кётюрюлюп, аны тарых кертичиликни кючю бла хорларгъа боллугъу чертилгенди. Ол мурат бла уа, жыйылгъанла оюм этгенлерича, битеу къарыуну бирикдирирге тийишлиди.