Жарыкълыкъ, огъурлулукъ да жая

Таулу миллет жырсыз бир заманда да болмагъанды. Къыйынлыкъда, зауукълукъда да жырла халкъыбызгъа жол нёгерлик этгенлей,  кёллендиргенлей, иги  къууумла туудургъанлай келеди. Къобузчулагъа уа жамауат энчи сый бергенди, аласыз бир той, бир къууанч да ётмегенди.
Насыпха,  къобузну уста согъа билгенле бизде не заманда да кёп болгъандыла. Башийланы Фатимат аладан бириди.

Ол къобузну къолгъа гитчечиклей  алгъанды.  Башха  сабийчикле гинжиле бла  ойнасала, орамда ёрге бла энишге чапсала, Фатиматчыкъ илляу къобузчугъу бла олтурур эди. Аны тюеклерине басып, къаллай болса да бир тюрлю тауушла къурашдырыргъа кюрешир эди. Аны кёрюп, атасы Алий-Солтан къызчыкъны музыка школгъа береди. Алай бла Фатимат Нальчикде  Искусстволаны сабий школуна жюрюп башлайды.

- Биринчи устазым Сокурова Анжела Джамбулатовна болгъанды. Анга миллет къобузда халкъ тартыуланы согъаргъа сюйгеними билдиреме да, ол юйретген эди бек алгъа мени. Ол заманда къобузланы бек багъалысы юч минг сомдан артыкъ эди. Атам манга аллай  къобуз сатып алгъанда, кёпле: «Шашханмы этгенсе, юч-тёрт ийнек багъасы ахчаны къоратып»,- деп, аны сёзюн этгендиле, - деп эсгереди къобузчу.

Биринчи концерти да аны эсинден кетмейди. «Атам Нальчикде 1438-чи  номерли автотранспорт предприятияда шофёр болуп  кёп жылланы ишлегенди. Манга онеки жыл толгъан кюн  автотранспортда  ишлегенле  байрамларын белгилей эдиле. Атам мени ары элтеди. Къобузум да биргеме. Аны бла сахнагъа чыкъгъанымлай, атамы  шинтиклени биринчи тизгинини тюз да ортасында  олтуруп тургъанын кёреме. Къолларым къобуз тюеклени баса эдиле, кёзлерим а – атамда.  Сора, кесими тыялмай, кюлюп башлайма. Атам да, кюллюгюн тыялмай, олтурады. Артда, сахнадан тюшюп,  аны  къатына барама, ол а мени къаты къучакълайды, жаякъларымы, къолларымы  да уппа этеди. Концерт бошалгъандан сора уа, атамы нёгерлери,  аны, мени да алгъышлап, кёп махтау эмда ыспас сёзле айтхан эдиле.

Юйге келгенибизде уа: «Нек кюле эдинг сахнада?» - деп сорады атам.

- Сени биринчи тизгинде кёргеним ючюн,- деп жууаплайма.

Атам а, мени кёрюп, кёлю асыры кётюрюлгенден ышара кёре эдим, - деп эсгереди Фатимат.

Алий-Солтан къызыны фахмулулугъу бла не заманда да ёхтемленнгенди, жашауун музыка бла ахырына дери байламлы этеригин сюйгенди. Къыйын  ауруп жатхан кюнлеринден биринде, Фатиматны  чакъырып: «Мен аууша болурма, алай сен манга  къара киеме деп, къобуз сокъгъанынгы бир кюнде да  къойма. Аны бла эталлыкъса мени ыразы», - деп, осуят этген эди.   

Маданият эмда искусстволаны  училищесинде  (шёндю - колледж) окъугъанында уа, Фатимат телевидениягъа да биринчи  кере чыгъады. Биргесине окъугъан тёрт-беш  къызчыкъ бла  бериу къурар мурат этедиле да, аны башламчысы Фатимат болгъаны себепли, телевиденияны  бериулерини редактору Герийланы Сафаргъа да ол сёлешеди.  Сафар да аланы кёллендиреди. Алай бла   къобузчу  къызчыкъланы, ала окъугъан училищени да юслеринден бир ненча бериу къуралады.

Ол окъуу жылларын эсгере, Фатимат Нихат Османовну уллу ыразылыкъ бла сагъынады. «Аны игилигин бир заманда да унутурукъ тюйюлме. Ол бизге, малкъарлы жашлагъа бла къызлагъа, артыкъда сакъ болуп тургъанды», - дейди.

Училищени бошагъандан сора, къызгъа жууукъла, тенгле окъууунгу андан ары бардырыргъа керексе деп, къаты боладыла. Алай къыз  унамайды.

- Мен бютюн бек дирижёрлукъдан къоркъа эдим. Музыка школда, артда училищеде да  дирижёрлукъ бла кюрешмегенме. Ол а сынаулада биринчи эди. Мени  тукъумуму айтып, сахнагъа чакъыргъанларында да,  арсарлы болуп иги кесекге дери тургъанма. Ол халими кёрюп, ким эсе да аркъамдан тюртюп чыгъаргъан эди арагъа. Насыпха, хар зат да тап бошалады. Алай бла  Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтуна кирип, окъуп башлайма,- дейди Фатимат ушагъыбызны кезиуюнде.

Анда уа биринчи курсунда окъуна Нальчикни 28-чи номерли  сабий садында музыкадан юйретиучю болуп  ишлеп башлайды. Аны  телевиденияда неда радиода малкъар тилде литература-музыкалы бериулеге терк-терк чакъырадыла. Къараучула уа аны Бапыналаны Зариф, Таукенланы Галина, Алтууланы Зоя,  Гузойланы Фатимат бла да аз кере кёрмегендиле, къобуз тартыуундан зауукълукъ да аз кере  алмагъандыла.

Фатимат усталыгъына башхаланы да къызгъанмай юйретеди. Нальчикде 3-чю номерли орта школда дуния суратлау культурадан, музыкадан да дерсле бардырады, Кёнделенде да сабийлени юйретгенди. Хасанияны орта школунда арт жыйырма жылны ичинде «Минги-Тау» ансамбльни къобуз тартыула бла жалчытады. Дагъыда  элни Маданият юйюнде искусстволаны Нальчикдеги школуну  бёлюмю ачылгъан кюнден бери анда ишлеп келеди.

Аны бир муратыны юсюнден айтмай къоялмайма. Институтда окъугъанында, халкъыбызны тепсеулерини, жырларыны макъамларыны ноталарын бирге жыйышдырып, ала  жокъ эселе уа,  жазып,  жыйымдыкъ  чыгъарыр умуту болгъанды. Ол ишни башлап, иги кесегин тамамлагъан да этгенди. Болсада талай чырмаула эмда сылтаула бла  аны ахырына жетдиралмай турады. Энди кёп бармай, жигер да, фахмулу да  къызыбыз  муратына жетер деп, бек ышанабыз.

Макъамланы уа ол  «Балкария» фольклор-этнография ансамбльни тепсеулеринден, малкъар халкъ жырладан, эрттегили тартыуладан жыйышдыргъанды. Аны бла да къалмай, Къулийланы Къайсын атлы малкъар къырал драма театрны белгили  актрисасы Токумаланы Раисаны  къыркъдан артыкъ  назмусун ноталагъа  салгъанды. Кёп жаш жырчылагъа, къобуз согъуп, фонограммаларын жаздыргъанды.

Фатиматны къайда да таныйдыла, махтау саладыла, фахмусуна, усталыгъына хурмет этедиле, тойлагъа, жыйылыулагъа  сюйюп чакъырадыла. Аны бла бирге уа ол ахшы анады, огъурлу ыннады. Туудугъу  Хадижа ыннасыны къобуз сокъгъанына сюйюп къарайды, бир концертин да къоймайды,  ол да уста къобузчу болургъа ушайды. Къызы Мариям да алгъа  анасыны ызын сайлагъанды, къобуз согъаргъа  Анжела Сокуровада юйреннгенди. Болсада ол жашауда азлыкъ этеди деп, билимин андан ары ёсдюре, Москвада РФ-ни Правительствосунда Финансла академияны, Россейни халкъларыны шуёхлукъларыны университетини юридический бёлюмюн, Плеханов атлы университетни да жетишимли бошагъанды. 

- Мен къобузум бла бир адамны окъуна жюрегине жарыкълыкъ салала эсем, къадарыма ыразыма. «Къадарыма» деген сёз асыры оспар эшитиле эсе да, ол кертиди. Мени къыйынымы билип, ыспас этгенлеге да бек ыразыма, - дейди Башийланы Фатимат ушагъыбызны ахырында.