Жигерлилик

Кёп жылла мындан алда Къазахстанда орус тилде чыкъгъан «Экспресс» журналда окъугъан эдим Ульбашланы Зулейханы юсюнден.

Андан аны  юсюнден Ульбашладан къауум адамгъа сордум. Билген чыкъмады. Бир жол, киеу жёнгерле бла Хабазгъа барыргъа тюшдю. Стол артында олтургъан заманда Улбашладан биреу бла шагъырей болдум. Зулейха эсиме тюшюп, аны юсюнден хапар сордум.

Ол а былай деди:  Бек иги таныйма. Ол бизни Зулейхады. Биз экиге айланнган эгеч бла къарындашбыз. Аны атасы да хабазчыды. Зулейха да урушну аллында жыллада мында туугъанды. Кёчгюнчюлюкге да былайдан кетгенди. Кеси уа Тиллагъа эрге баргъан эди. Бюгюнлюкде Терскъ-Къолда жашайды.

Экинчи кюн окъуна Терс-Къолгъа жол салама. Табама юйюн. Кирип барама. Чачын кюмюш бет алгъан тиширыу жарыкъ тюбейди. Жашау жолуну юсюнден да кёп хапар айтады. Аны «Заман» газетибизде басмалайбыз. Алтын майдалы, Ленинни эки ордени бла суратын да  салып.

Хапар газетде басмаланнгандан сора  бир-эки кюнден  Улбашладан юч жаш келедиле. Бирини аты Азрет, къалгъанларын унутханма,  не ишинги да къой да, бизни Терс-Къолгъа элт,-дейдиле.

Бизни кёргенде, тукъум адамлары аны сора келгенлерине къаллай  бир къууаннган эди Зулейха. Хапарыбыз кечге дери баргъан эди. Зулейха бла алай шагъырей болгъан эдим.

Андан бери жашла аны бла байламлыкъ жюрютюп турадыла. Мен да кезиуден-кезиуге сёлеше турама. Къауум кере къонакъгъа барып сыйланып да кетгенме.

Алгъаракъда  да барып, жолугъуп кетдим. Къаллай бир къууанды. Аллына барып, саулукъ-эсенлик сорсанг, абадан адамны эм уллу къууанчы олду.

Былайда бир затха эс бурайыкъ. Зулейха алгъыннгы къыралыбызны урунууну жигитиди. башында айтханыбызча,  Социалист Урунууну Жигити. Урунууда болдургъан  бек бийик кёрюмдюлери болгъан адамлагъа бергендиле ол сыйлы атны.

Зулейха уа анга тыш жеринде, миллети къара чёпге тюшген заманда тийишли болгъанды. Анга ол заманда жыйырма жыл да толмагъан эди.

Къазах миллети бизни адамны алай кётюргенде, кесибиз а аны билебизми? Биз жаланда адам дуниясын алышхандан сора ызындан жарсыргъа кюрешебиз. Сау заманында, байрамладан биринде, аллына барып, алгъышласакъ, къаллай бир къууанырыкъ эди.

Энди уа Зулейханы юсюнден эсигизге къысха салайыкъ. Башында айтханыбызча, ол 1936 жылда Хабазда туугъанды. Кёчгюнчюлюкню кезиуюнде Къазахстанны Талды-Курган областыны Киров районуну Амангельди районуна тюшеди.

Анда кесича таулу къызладан звено къурап, бал туз чюгюндюр ёсдюрюп тебирейди, гектарындан 600-650 центнер тирлик алып. Юч жылдан а, адамла да къошулуп, уллу бригада къуралады.

Тирлик жыйыуда, битеу областьда да аланы жетген болмайды. Бир жыл а Зулейханы Москвагъа кёрмючге (ВДНХ) ашырадыла. Анда таулу къыз ёсдюрген чюгюндюрлеге бийик  багъа бичгендиле. Кесине уа кёрмючню алтын майдалын бергендиле.

Экинчи жыл Москвадан къауум алим келип, Зулейханы бахча юлюшюнде башха чюгюндюр урлукъ саладыла. Ол жыл къыз  гектар жерден 750 центнер чюгюндюр алгъан эди. Жети килограмм ауурлугъу болгъан чюгюндюрлери бар эди.

-Чюгюндюрню бирсиледен кечирек  ала эдим. Заманындан артыгъыракъ тутуп.  Ол заманда аны бал тузу  иги сакъланады. Сора кесин да жыйылгъанлай  тутмай, балтуз заводха тюзюнлей ётдюрюп тургъанма. Кёп тюрлю амалла хайырланып кюрешгенме, 750 центнерден кёп алмагъанма. Гектар жерден андан кёп алыр ючюн, урлукъ окъуна сыйынмайды,-деген эди Зулейха.

Урунууда болдургъан ахшы жетиимлери ючюн Улбашланы Зулейхагъа эки кере Ленинни ордени  берилгенди. Ызы бла уа  «Социалист УрунуунуЖигити» деген сыйлы ат. Аны ючюн жазылады «Экспресс» журналда: «Таулу халкъны ёхтеми-Социалист Урунууну жигити, Ленинни  орденине юч кере тийишли болгъан Улбашланы Зулейха.  Къуру Къазахстанда угъай, битеу Союзда да табылмаз аллай жигер адам»,-деп.

Зулейха Къазахстанны Президиумуну Баш Советине эки кере депутатха айырылгъанды. Аны хайырындан тургъан элине кёп ахшылыкъла  да этгенди. Аладан бир-экисин сагъынайыкъ.

Элде жашагъан сабийле школгъа сууну юсю бла ётюп  алай жюрюй эдиле, кёпюр болмгаъанды. Жаланаякъ этип, суу бла ётерге тюше эди. Зулейха сууну бир жанына бурдуруп, школгъа жол ишлетеди. Анга бюгюнлюкде да Зулейханы жолу дейдиле. Дагъыда къауум жерни ташдан, чыгъанадан тазалатып, сабан ишлетгенди. Ала да таулу къызны атын жюрютедиле.

Азиядан къайтхандан сора баш  иеси Тилланы Юммет бла Терс-Къолда тохтайды. Кёп жылланы завсклад  болуп ишлеп тургъанды. Мында да атын иги бла айтдыргъанды. Эки жаш бла бир къызны анасыды. Баш иеси, бир жашы да дуниядан кетгендиле.

Кеси уа, жыл саны уллу болгъанына да къарамай, Меккагъа, Мединагъа барып, хаж къылып келгенди. Аллах тийишли этсин.  Жашы, къызы, келини, туудукълары бла бирге жашайды ол.