Танзанияны аскерчилерин да ёлюмден къутхара...

Хирург Чеченланы Виолетта кюз артында Танзанияны бла Кенияны чеклеринде орналгъан Килиманджарону (5895м.) тёппесине чыкъгъанды.  Таулу къызларыбыздан анга ёрлеп, муратына жетгенледен ол экинчиди.

Виолетта Муссаевна кёп жылланы Железноводск шахарда ишлеп тургъанды. Бюгюнлюкде уа Къарачай-Черкесге кёчюп, анда ишлейди. Таучулукъ бла ол къалай  кюрешип башлагъаны манга сейир кёрюнюп, аны бла ушакъ бардыргъанма.

  - Виолетта, мен сезгенден, таулагъа сюймеклигинг уллуду?

- Хау, алайды. Мен Элбрус элде туууп ёсгенме. Школ жылларымда лыжала бла профессионал халда окъуна кюрешип тургъанма. Уллу болгъанда да лыжаладан тренер болургъа сюйгенме. Алай атамы анасы уа таулу къызгъа ол усталыкъ арталлыда келишмейди дейди. Сора аппам да ол кезиуде ауруп эди да, къуруда: «Мени доктор къызым», - деп къубулта эди. Аланы айтханларына къулакъ салып, кесими медфакга хазырлап башлагъан эдим. Школну да бешлеге бошап, окъуугъа алай киргенме. Хирург боллугъуму уа биринчи кюнюмден да биле эдим. Медфакдан сора да Санкт-Петербургга кетип, хирургга бла эндоскопистге окъуп, билимими ёсдюрюп къайтханма. Андан сора 7 жылны Тырныауузда больницада ишлерге да тюшгенди. Ызы бла Железноводск шахаргъа чакъырадыла да, андагъы больницаны хирургия бёлюмюне таматалыкъ этип тургъанма. Арт эки жылда уа Черкесскде

С.Бутов атлы онкодиспансерни эндоскопия бёлюмюне башчылыкъ этеме.

- Сени оюмунга кёре, медицинагъа адам улу жюрек чакъырыуу бламы барыргъа керекди огъесе...

- Жаланда сюйюп барыргъа боллукъду бу усталыкъгъа. Нек дегенде, ол сени харкюнлюк жашауунгду. Хар саусузну хали, онгу юйюнгде окъуна къайгъы этдиргенлей турады. Арт эки жылда онкологияда ишлейме да, алагъа бир онг тапдырыр эдим деген акъылдан сора башыма зат келмейди. Аны себепли,  аллай къыйын ишден сора солургъа да ол халли керекди.

- Африкагъа жолоучулукъгъа атланыуунг да аны бламы байламлы  эди?

- Хау. Толусунлай жашау турмушуму тюрлендиририми излей эди жюрегим. Таугъа мен биринчи кере бармай эдим. Ары дери Минги тауда да болгъанма. Бу жолоучулукъну юсюнден айтханда уа, анга тынгылы хазырланыр онгум окъуна болмагъанды. Машукга бла Бештаугъа бир ненча кере кётюрюлгенме жаланда хазырлана айланнганымда. Сора дагъыда 6 кере спорт залгъа баргъанма. Ишден заман табалмай эдим. 

- Килиманджарону энчи нек сайлагъанса?

- Суратда кёрюп жаратхан эдим аны. Дагъыда Минги таудан артыкъ бийик болмагъанын эсге ала, кётюрюллюк  болурма деп, сагъыш этеме. Болсада бу мурат мени жюрегимде ковид башланнгынчы да бар эди. Алай аны бла байламлы саулай дунияда да жолда жюрюуге чекле салыннганлары эсибиздеди. Ол себепден быйылгъа дери созулгъанды. Отпускум жете келгенде уа,  бу атламны этерге кёлленеме. Биргеме ишлеген даргинли къыз Заира Раджабова да баргъанды. Дагъыда Элбрус бийик- тау излеу-къутхарыу  бёлюмню къутхарыучусу Руслан Шамприани да бу таугъа чыгъаргъа сюйюп тура эди да, бизге къошулуп, ол да атланнган эди. Заираны ата-анасы солургъа кетген суна эдиле. Сора тау тёппесине чыгъып бара сёлешеди да анасы, телефонну алмай амал жокъ эди. Биз а жаныбызда да къара кишиле бла сюелип. Сора алайда ишни болушунлай айтыргъа тюшеди да, Заираны анасы бизге ариу тилекле этеди.

- Ары кётюрюлгенде уа,  ненчаулан бар эди къауумугъузда?

- Тогъуз адам бола эдик. Ары келгенибизде,  Макс деп ол жерли гид тюбеген эди.  Танзаниягъа 17 сентябрьде келип тюшебиз да, акклиматизациягъа бизге 3 кюн бериле эди. Чучхурлагъа, оазисге, къумлу жерледе жашагъан массайлагъа да баргъан эдик. Ала муслийманла болгъанлары мени сейирсиндирген эди. Андан сора уа Килиманджаро миллет паркга къайтып келебиз. Алайдан а таугъа тебирейбиз. Ёрге 5 кюн кётюрюлгенбиз. Бешинчи кюн а жолубузну ахыр кесегин ётюп, тауну тёппесине чыгъыуну башлагъан эдик. Анга 7 сагъат кетгенди. Жолу бек сейир эди. Тюрлю-тюрлю зыгъырла, топуракъла. Солургъа бек къыйын эди. Къалай-алай болса да, бизни къауумгъа киргенле барыбыз да кётюрюлгенбиз. Бек сейири уа неди десенг, аны тёппесинде белгиле болгъан жерде суратха тюшмесенг, саналмайды таугъа чыкъгъанынг. Олду жаланда шагъатлыкъ.

- Артха тюшюу уа къыйынмы эди?

- Бек. Къарыусуз эдим. Жукъубуз келе эди. Бир азчыкъ жукълап тюшейим деп Русланнга айтханымда, ол къоймайды. Нек дегенде, анда бир жукълагъан хазна уянмайды дейдиле. Алай бла тюше келгенибизде, бир кесек энишгеде бир къара затны эслейме. Заирагъа бла Русланнга мени сакъларларын тилеп, арлакъ атлагъанымда, аскерчини кёрдюм. Ол а Танзанияны аскерчиси эди. Аланы бери юйрениулеге жиберип эдиле. Жашны эси аууп тура эди. Биз алайда анга болушлукъ этип, башына курткасын къысып, къолтукъларындан энишге создукъ. Сора 5100 метр бийикликге тюшгенибизде,  дагъыда аладан экеуленни табабыз. Алагъа да болушлукъ тапдырып, биргебизге энишге тюшюрюп, кеслериникилеге беребиз. Аны айтханым, ары кётюрюлюу анда жашагъан африканлыланы кеслерине окъуна къыйынды. Артха тюшюуге 2 кюн къоратханбыз. Дагъыда кюлдюрейим. Андан тюшюп келген америкалы бла тюйюшген эдим. Бизни Россейден болгъаныбызны ангылап,  аманла айтып башлайды. Алайлай менде да патриот сезимим уянып, битеу билген ингилиз сёзлерими хайырланыргъа тюшеди. Аны бла къалмай, къол тюйюшге кирирге да аздан къалама (кюледи).

- Сора Танзанияны аскерчилерине малкъарлыла болушлукъ тапдыргъансыз?

- Биз аланы алайда къоюп кетсек, ёллюк эдиле. Медиклени ол борчларыды биринчи болушлукъ тапдырыу кимге да.

- Тау тёппеге чыкъгъанынгда уа, къаллай сезимле бийлеген эдиле сени?

- Биринчиден, саулай кётюрюлгеним ючюн Аллахха шукур этиу эди. «Мен былайда ёлсем, мени ёлюгюмю юйге къалай элтирикдиле, деп сагъышда эдим (кюледи). 5300 метрде къулакъларымда тохтаусуз суу баргъан таууш  эшитилгенлей тура эди.  Бир кезиуде артха тюшеме деген акъыл да бийлеген эди. Алай, былайгъа дери келип, уялмай артха къалай бурулуп кетерикме деп, андан ары алай баргъанма.

- Багъамыды быллай жолоучулукъ?

- Бизни ахча бла 500 минг сом болады. Ары не да киреди, самолёт бла учхандан башлап. 

- Аш-суу бла уа къыйналмай къалгъанмысыз?

- Мен этлерин ашамай эдим.Андан къалгъан хар не да бек иги, татымлы эди. Къудору, пиринч, тюрлю-тюрлю соусла. Ач болмагъанбыз. Кёгетле да элпек эдиле.

- Жууукъ кезиуде къайры жол тутар муратлыса?

- Араратха барыргъа сюеме. Мен рекордла ючюн кюрешмейме. Жаланда жюрегим зауукълукъ тапханы ючюн.

- Танзанияны сафари-паркында уа къаллай жаныуарланы кёралгъансыз?

 - Пилле, сурахайла, къабанла эм дагъыда башхала тёгерегибизде айлана эдиле. Бек жаратханма. Нени да кёрюрге сюйгенбиз. Нек дегенде, ары биз энтта да къайтып келебизми,  къалабызмы жашауубузда.

- Сертификатларыгъызны бериу а къалай ётгенди?

- Бек аламат, къууанчлы халда ётгенди. Бу жолоучулукъну къурагъанла ол кюн бизни барыбызны да эсибизде къалырча этгендиле да, сау болсунла.