Сый, намыс да таба

Халкъыбыз не жаны бла да фахмулу, билимли адамладан байды. Мен бюгюн сизни танышдырыргъа сюйген ушакъ нёгерим Яникой элни орта школуну устазы Афашокъаланы Сюлеменни жашы Исмайыл да миллетибизни аллай келечилеринден бириди. Ол кёп жылланы математикадан, физикадан, черчениядан, сурат ишлеуден, географиядан да дерсле бере келгенди, сабийлеге шахматланы сейир дуниясы бла шагъырей этдирип, анга сюймеклик туудура билгенди.

 - Исмайыл Сюлеменович, сизни устазлыкъны сайлауугъузгъа, баям, кёп жылланы эки элни да сабийлерине къара танытхан анагъыз Маржан болур эди?

- Хау, тюз айтаса. Бек биринчиден, анам себеплик этгенди бу ызны сайлауума. Аны дерслеринде сабийчикле анга кёз къакъмай тынгылагъанларын кёрюп, сора аны китапларында ариу, сейир суратларына къарап, бу усталыкъгъа алай бла тартыннганма. Андан сора да, экиге айланнган эгечлерим, анамы къарындашындан туугъанла Къалабекланы Нафисат бла Айшат да бу усталыкъгъа кёлленнген эдиле. Атамы жанындан алгъанда, аны эгечлери, къарындашы да устазла эдиле. Алайды да, устазлыкъ къаныбыздады дерге боллукъду…

- Сизни акъылыгъызгъа кёре, билим бериу система Совет Союзну заманындамы огъесе шёндюмю игиди?

- Мени акъылыма кёре, Совет Союзну заманында система игиракъ эди. Дерсни бериуню амалы да, сабийни тюз жолгъа салыу, юйретиу да. Ол заманда ангылау алай эди, билим бергенден сора да, жамауатха жараулу адамла хазырлауну магъанасы уллу болгъанды. Китап окъургъа да уллу эс бурулуучу эди ол заманда. Бошдан айтылмагъанды битеу дунияда китап окъууда бизни къырал биринчи эди деп. Байлыкъгъа да китапла, билим саналгъанды. Шёндюню юсюнден айтханда, технология жаны иги болгъанды, компьютерле бар, интернетни болушлугъу бла кёп зат этиледи. Алай, жарсыугъа, китап аз окъулады. ЕГЭ -ни юсюнден айтханда, ала кереклисича тап бардырылсала, аны да хатасы жокъду. Аны берген жаш адамны бир талай жерге кирир онгу болады.

- Сиз окъутханланы араларында устазлыкъ ишни сайлагъанла бармыдыла?

- Мен школда 50 жыл ишлейме. Математика,физика, ИЗО, география дерслени бергенме. Хау, мени жолум бла барып, устазлыкъ ишни сайлагъанла бардыла. Математикадан устазла Геграланы Лидия Исхаковна (жаннетли болсун), Улбашланы Халимат Магомедовна, Журтубайланы Фатима Исхаковна физикадан устаз. Была менича, математика, физика жаны бла устазлыкъны сайлагъандыла. Сурат ишлеу, дизайнер усталыкъны сайлагъанла да болгъандыла.

- Шахматлагъа сюймеклигигиз къалай башланнганды?

- Анамы къарындашы Къалабекланы Мухажирден юйренип башланнганды шахматлагъа жолум, сюймеклигим да. Окъугъан заманымда жашла бла ойнап, бу оюнну жашырынлыкъларына юйреннгенме. Школда ишлеген заманымда 1983-чю жылдан бери бу оюндан кружок бардырама. Мен юйретгенледен биринчи разряд алгъанла да болгъандыла. Чегем районда Яникой школну командасы биринчи, экинчи жерледен тюшмегенди жыйырма жылны ичинде. Республикалы даражаны айтханда, Жантуудуланы Назирни къызы Амалия биринчи жерлени ала тургъанды. Шашкаладан да иги кёрюмдюле кёргюзтгенди команда. Бек баш магъанасы шахмат оюнну, мен сабийлеге сингдирирге кюрешген, жашауда шахматладача бир талай атлам алгъа сагъыш этерге, айтылгъан сёзюнгю ахыры къалайгъа келлигин ангыларгъа, сагъыш этерге юйретеме.

  -Юйюрюгюзню юсюнден айтсагъыз эди? Сизни юй бийчегиз Газаланы Марзият да кёп жылланы биологиядан устаз болуп ишлегенди.

 - Хау, биз устазланы юйюрюбюз дерге боллукъду. Юй бийчем да кёп  заманны биологиядан окъутханды, билим бергенди сабийлеге. 1987-чи жылдан бери бир юйюр къурап жашайбыз. Эки жаш ёсдюргенбиз Мусса бла Исламны. Ынналарыны къыйыны уллуду аланы ёсдюрюуде, ала ынналарын эслеринде тутадыла, унутмайдыла. Экиси да  бизни университетни ПГС белюмюн бошагъандыла, инженер усталыкъ алгъандыла. Ол жаны бла энчи фирма къурап ишлейдиле. Мусса юйюр къурагъанды, Аллахны ахшылыгъы бла эки туудукъчугъубуз да барды. Нальчикде жашагъанлыкъгъа, бизни терк - терк жокълайдыла, солуу кюнлеринде келедиле. Хар аппагъа бла ыннагъача, бизге да туудукъла келселе, балхам жакъгъанча кёрюнеди.

Суратда: экинчи тизгинде ортада Афашокъаланы Исмайыл устаз нёгерлери бла.