Таулу тиширыуну къол усталыгъы

Кёп болмай,  Лашкута элде жашагъан  85- жыллыкъ Улакъланы Мариям бла танышханма. Ол  бу жыл санына дери ариу эшиу ызын сакълаялгъанды. Жюн созуп, халы хазырлап, аны омакъ накъышла бла эшип, элтип сатаргъа да ахыр жылгъа дери къарыуу жетгенди. Таулу тиширыуну къол фахмусуну юсюнден да бир кесек ушакъ этген эдим.

Мариям беш жылы да толгъунчу, Къыргъызгъа кетген эди. Павлодарда бир кесек туруп,  аталары урушдан къайтхандан сора, чакъырыу къагъыт жиберип, юйюрюн  Фрунзеге жыйгъан эди. Анда сабийле бла юйренир муратда ийнеле, халы  да алып, абаданланы айтыуларына да тынгылай, чык алыргъа кюрешгенин эсгереди. Эм биринчи жаулугъу  акъ къой,  жюнден болгъаны да эсиндеди. Аны элтип, базарда  учуз сатып келген эди. Жашауну бу  кезиуюнде, тиширыуларыбызны эшиуге бла тигиуге усталыкъларыны хайырындан, юйюрлери саулай къалгъанды, ачдан къырылмагъанды деяллыкъбыз.  Анасы кечеле бла халы ийиргенди. Биринчи кампилле эшип, бирде тараргъа кюрешип, жуугъан кезиуюне къатышдыра,  анасы алай бла юйретген эди.

«Биз мындан кетгенде, Павлодаргъа,  тюшген эдик. Анам, эки къарындашым бла мен, сора  анамы эгечинден туугъан ёксюз къызчыкъ да бизни бла тура эди. Анам ийнекле саууучу болуп ишге киреди да, танг атмай ары кетиучю эди абадан къарындашчыгъым бла. Анда ийнеклеге къышхыр бергенде, таша хуржунчукъларына уууч бла бирни къуюп, юйге келтирииучю эдиле. Сютню да бир гитче шешачыкъ бла бирин алыучу эди. Биз тёшекден къопхунчу, ала ишден келип, сютге аллай бир да суу къошуп, не как этер эди, не хантусчукъ биширирге кюрешир эди,  харип. Ол къышхырны да булгъап, андан гюттючюкле этип, бизни ма алай бла кечиндиралгъанды.  Бу турумда мен да эшерге кюрешип, бир да болмаса, бир чыгын алалсам, кесими уллу болушлукъ эталгъаннга санап, насыплы болуучу эдим»,  - деп эсгереди ынна сабийлигин,  жилямсырай.

Мариямча,  сабийле кёп болгъандыла анда. Аналары бла аталары колхоз ишде эрттенден ашхамгъа дери чюгюндюр, мамукъ ёзенледе тюйюлюп келе эдиле. Бираз жыл саны келе башлагъанлай а, ол  да  чюгюндюр ёзенледе кесине энчи план алып, алай ишлегенди. Эшиуню уа  кечеле бла бардыргъанды. Бирде сатып юйге керекли затны алыргъа кюреше эди, бирде юсюне кийим, чурукъ да алала эди. Асламысында уа ишлеген капеклерин ашха жойгъанды. Бир да артыкъ уллу багъа бермей эдиле. Таулуну эшиуюню не заманда да къыйыны тенгли бир багъасы чыкъмагъанды. Алай эте, жан кечиндире, аякъланнганларын эсгереди огъурлу ынна. Кёплени ачдан къырылгъанларын да бир да унуталмайды. Бегирек да чеченлилени арталлыда кеслерин къыйнап ишлерге унамагъанларын эсгереди. Бизникиле уа, харип, не къарты да бош турууну унамагъандыла. Ёсе келген тёлюню, сеники, меники демей, ишлерге, кишиге жалынчакъ болмай, баш кечиндирирге, ариу къылыкълы, адежли болургъа юйретгендиле.

Туугъан жерлерине къайтып келгенлеринден сора уа, не айтдыраса, башха затланы эшерге да юйреннгенди Мариям. Кёлекле, женгсизле, чындайла, бёркле, боюнлукъла да. Алыучула не излеселе да, аллай тюрсюнлени сайлагъанды. Аланы сатар ючюн, таулуланы кёбюсюча, узакъ базарлагъа да жюрюгенди. Не да этип, кесин аямай, баш иеси бла бирге тёрт жаш бла бир къыз ёсдюргендиле. Адам, буйругъуна жолукъмай, бу дуниядан кете болмаз. Мариям бир жашын замансыз жерге салгъан эди. Ызы бла  къысха заманны ичинде  келини да ауруп, дуниясын алышады да, эки къыз сабий атадан бла анадан ёксюз къаладыла. Ол заманда  ынналары Мариям аланы кесине алып, 4-чю классдан башлап  окъутуп, айыпсыз ёсдюрюп, жашаугъа атландыргъанды. Бюгюнлюкде уа  ол къызчыкъла экиси да кеси юйюрлеринде насыплы жашай, ючюшер бала ёсдюредиле.

Мариям бла бу къысха ушагъыбызда усталыгъындан, фахмусундан да бек сейирсиндирген,  аны жюрегини ачыкълыгъы, жашаугъа сюймеклиги болгъандыла. Дагъыда  сынагъан къыйынлыгъы аны чамландырмагъанды, тюнгюлтмегенди.

- Адамларымы, халкъымы не заманда да бек сюйгенме, айнырларын,  онгарларын тилегенме. Жюрегимде ариулукъгъа уллу жер бёлгенме. Сабийлерими да анга юйретгенме. Бюгюнлюкде  эшиулерим акъ тюрсюнлюдюле. Тазалыкъны сыфаты  деп, алай сунама - дейди манга кеси къолу бла эшген ариу хазыр затланы кёргюзте ынна. Къол ызыны ариулугъуна къарап турлугъум келеди. Алгъын кереклиден эшген эсегиз, бусагъатда уа, жылыгъыз да келгенди, кёзлеригизни бираз аясагъыз а дегенимде: «Да юйреннген къолла тохтамайдыла. Бошуна заманны оздургъан, телисине жаншагъан да гюнахды, къызым!» - деп жууаплагъанды. 

Бу къысха хапарымы эшиуден башлагъан эсем да, адамны саулай да жашауундан,  аз болса да,  бир кесеклерин хапарларгъа сюйдюм. Таулуланы сейирсиндирейим, эшитмегенлерин атайым деп угъай, бир тиширыуну къадарында къол усталыгъыны магъанасын белгилерге сюйгенме. Мариям бюгюнлюкде  онюч туудугъуну  бла жыйырма алты аладан туугъанланы огъурлу ынналарыды. Кесин керти да насыплыгъа санайды. Мындан ары да туудукъчукъларын бир зат бла къууандырыр умутда, къыстау эшеди. Хар баласыны эсинде бла кёлюнде ариу, жууаш, халал жюрекли ынналай къалыргъа сюеди.                             

Темуккуланы Асият.
Поделиться: