Жыр санатны устасы

Бу кюнледе Россейни халкъ артисткасы, Къабарты-Малкъарны, Россейни да сыйлы артисткасы, КъМР-ни Къырал саугъасыны лауреаты, Шимал Кавказны искусстволарыны къырал институтуну жыр искусстволаны кафедрасыны таматасы, профессор Наталья Казбулатовна Гасташева кезиулю юбилейин белгилейди.

Ол 1940 жылда 3 январьда Терек шахарда туугъанды. Дуниягъа кёз ачханлай окъуна жырлап башлагъан эди,  деп эсгередиле ахлулары. Къаракёз, бурмачач къызчыкъ хар къайда да жырлагъанды. Анасындан келгенди анга ол фахму. Къызында ол шартланы кёргенде, анга биринчи гитараны да ол алгъанды. Школ жылларында район, республикалы эришиуледе да къызы биринчи болгъаны аны ёхтемлиги эди.

Къонгуроу тауушлу жырла айтыучу сабий заманы артда къалып, Наталья Гасташева, школну бошагъанлай, Нальчикде музыка училищеге кирип, анда окъугъанды. Ызы бла ол Саратовда Л.В. Собинов атлы консерваторияда билимин ёсдюргенди. 1965 жылда республикагъа къайтып, «Кабардинка» къырал академия тепсеу ансамбльни солисткасы болгъанды. Ол заманда не белгили артистле да аз чыгъа эдиле къыралдан тышына. Бу тепсеу къауум а кёп жерлеге айланнганды. Наталья Казбулатовна да, аны къурамында болуп, Африканы,  Алжир, Тунис, Марокко, Ливия къыралларын кёргенди.

Ол анда тёрт жыл ишлеп, Къабарты-Малкъар къырал филармониягъа кёчгенди эмда анда энчи концертле берип башлагъанды. Ол заман Наталья Гасташеваны жашауунда энчиди – фахмулу жырчыны аты жууукъда, кенгде да айтылгъанды. Аны жырлары кюн сайын радио бла берилгендиле, ол телевиденияда жырлагъанды, пластинкалары чыкъгъандыла.

Ол жыллада жыр устасы бузлу Шималдан, Сахалин айрыкамдан башлап  Азия къумларына дери Совет къыралыбызны къалайында да болгъанды. Шимал Кавказны республикалары уа аны кеси адамларына санагъандыла. Аны булбул ауазын Европаны элли къыралында, Азияда, Африкада, Американы Бирлешген Штатларында, Канада да эшитгендиле. Жырчыны правительстволу концертлеге, къыралда баргъан башха байрамлагъа да чакъыргъандыла.

Ол энчи эки бёлюмлю концертлерине бир ненча программа хазырлап, ала бла ишлегенди. Аны репертуарында опера классика чыгъармала, романсла, халкъ жырла да кёп болгъанлары бла байламлы, анга баш ургъанланы жыйыны кюнден-кюннге ёсе баргъанды. Болсада ол юйреннгенин бир заманда да къоймагъанды.

1992 жылда Наталья Казбулатовнаны Шимал Кавказны искусстволарыны къырал институтуна студентлеге жыр искусстводан дерс берирге чакъыргъандыла. Филармонияда ишлегенин да къоймай, андан бери ол анда да устазлыкъ этип келеди, жыр искусствону кафедрасыны таматасыды. 1995 жылда анга профессор ат аталгъанды. Бу ишде белгили жырчыны жангы хунери ачылгъанды. Ол алай болгъанына шагъатха устазны республикада, андан тышында да жыр айтыу бла кенг белгили сохталарын келтирирге боллукъду: къарачайлыла Шидакъланы Аминат бла Ёзденланы Аслан, къабартылыла Лиана Кулова бла Ислам Ашхотов, оруслула Елена Филимонова бла Лидия Петриченко...

Институтда Наталья Гасташева «Шимал Кавказда жырчыланы ачыкъ конкурслары» деген ат бла жыл сайын бардырылгъан тёрели эришиуню къурагъанды. Кёп жылланы аны председатели болуп да тургъанды. Энди ол конкурс жырчы тиширыуну атын жюрютеди. Ары хунерлерин кёргюзтюрге Москвадан, Санкт-Петербургдан, Уфадан, Воронежден, Саратовдан, Астраханьдан, башха жерледен да келедиле. Аны географиясы жылдан-жылгъа кенгерип барады.

Андан тышында да, ол кёп кере жырчыланы конкурсларында («Молодые голоса Кавказа», «Конкурс военно-патриотической песни», «Звездопад», «Орфей», халкъла аралы «Виртуозы XXI века», П.Г.Лисициан атлы…) жюриге айырылгъанды. Ол жумуш бла Москвада, Санкт-Петербургда, Ростовда, Волгоградда, Сочиде, Нарсанада, башха шахарлада да бола турады. Искусствода этилгеннге багъа бериу ишге уа керти хунери, устазлыкъ билими болмагъанны къошмайдыла.

Белгили жырчы жашау узуну жамауат иш бла да кюрешип келеди. Филармонияда бир къауум жылны коммунистлени партия комитетини секретары болуп тургъанды. Аны профсоюзланы республикалы комитетине, Тиширыула советни президиумуна, Президентни жамауат Советине членнге, КъМР-ни Баш Советини тогъузунчу эм онунчу чакъырылыууну депутатына да айыргъандыла. Ол, «Родина» деген жамауат биригиуню члени болуп, къыралдан тышында да бизни культурабызны пропагандалаугъа уллу къыйын салгъанды.

Наталья Гасташева Россейни жыр искусство жаны бла советини президиумуну, Россейде ауазны жамауат академиясыны да члениди. Ол 2005 жылда кесини аты бла жандауурлукъ фонд къурагъанды. Фонд фахмулу окъуучулагъа, студентлеге, устазлагъа, алимлеге, культурада бла искусствода ишлегенлеге болушлукъ этеди.

Наталья Казбулатовнаны Аллахдан келген фахмусу халкъыбызгъа къуллукъ этгени туурады. Ол даражагъа жетер ючюн, гитче узакъ шахарчыкъда туугъан жырчыгъа кёп ишлерге тюшгенди. Аны къыйынына магъана да берилгенди. Ол къыралны, республиканы, башха жерлени да сансыз кёп сыйлы къагъытларына, республиканы Правительствосуну, Парламентини да сыйлы грамоталарына, Халкъла аралы черкес биригиуню алтын майдалына тийишли болгъанды. Дуния Артий комитет халкъ сюйген жырчыгъа «Таурух адамы» деген ат бергенди.

Наталья Казбулатовна Ленин комсомолну саугъасын алгъанды. Халкъла аралы тепсеу совет аны, Шимал Кавказны культурасына салгъан къыйынын тергеп, кюмюш майдал бла саугъалагъанды. 2017 жылда уа Юнескода (Бирлешген Миллетлени Биригиую) ол бек магъаналы кюмюш майдалгъа тийишли болгъанды – Парижде кесини штабына чакъырып, Наталья Гасташевагъа аны алай бергендиле. Ызы бла ол биригиуню адамлары жырчыны кеслерини культура жаны бла советлерине членнге айыргъандыла.

Къайсы ёмюрледе да жыр айтыуда бар халкъланы кеслерини айырмалы адамлары болгъандыла. Бу эрттеледен келген хунер сайлап алады кесине ие. Баям, аллай насыплыладанды биз хапарын айтхан булбул ауазлы Наталья Гасташева. Аны жырлары юч жыйырма жылны ичинде айтыладыла, алай бюгюн да эски болмагъандыла. Ол шартха биз хар аны ауазын эшитгенибиз сайын тюшюнебиз.