Къуру дарманлагъа ышанып къалмай…

Къан басымы кётюрюлюп ауругъан адамгъа врачла бек алгъа ауурлугъугъузну азайтыгъыз, ашыгъызгъа сакъ болугъуз деп тохтайдыла. Жауу, холестирини да аз болгъан къылкъылыланы, жемишлени бла тахта кёгетлени асламыракъ ашагъыз, дейдиле. Аны юсюнден медицина илмуланы доктору Светлана Минина уа былай айтады:

Къан басымыгъыз бирде кётюрюлюп, бирде тюшюп къыйнай эсе, дарманладан сора да, ашагъан ашыгъыз да болушургъа боллукъду. Сёз ючюн, сары жауну, сют башны (къаймакъны), тууар этни ашамасагъыз, газлары, кофеинлери болгъан ичгилени ичмесегиз иги болур. Тузланнган затланы, ундан ашарыкъланы, татлы затланы да ашыгъыздан кери этсегиз керекди. Ашны къууурулгъанын угъай, биширилгенин, тылпыу бла хазырланнганын ашагъыз.

Эрттеден ауруй эсегиз а, ыйыкъгъа 1-2 кюнню пиринчден этилген азыкъны ашагъыз. Ол адамны чархында болгъан сууну азайтады, алай бла къан басымыгъызны дармансыз тюшюреди. Дагъыда бананлалада, апельсинледе, мандаринледе, къатхан жемишледе, артыкъда картофда бла бурчакъда, тенгиз хобустада, чабакъда, зынтхыда бла будай жармалада, сютде, жуууртда калий кёп болгъаны себепли ала къан басымны мардада тутаргъа болушадыла.

 Ол тизмеге магнийни да къошаргъа боллукъду. Ол адамны чархында болса, къан тамырланы кенгертеди эм аланы къабыргъаларын кючлендиреди. Магний жетишмесе, адамны чархындан калийни жуууп кетереди эм клеткаланы ичлеринде болгъан натрийни кёбейтеди, ол да къан тамырны басымын кётюреди.

Магний къудорулада, чакъыртмакълада, чечевицада жетер чакълы барды. Алада ашарыкъ волокнола да кёпдюле, ала уа тоюп тургъанча этдирип, семиртирге къоймайдыла.

С витаминле (тюрсюнлю хобуста, къара дугъум, юлёкъу (итбурун), А витаминле (быхы, бауур, жумуртханы сарысы), В къауум (къышхыр, хобуста, ачытхы) да болушмай къоярыкъ тюйюлдюле. Тузну уа кюннге 2,5 граммгъа дери азайтыгъыз: чай къашыкъны ёрге къаланмагъаны чакълы бирге.  Болалмасагъыз, натрий аз болгъан тузну хайырланыгъыз.

Къанны басымы кётюрюлюп неда тюшюп къыйналгъан саусузлагъа дагъыда ма бу затла жарайдыла: хумжу – кальцийи, калийи, магнийи болгъан ашды. Калий жюрекни саулугъун кючлендиреди, магний къан тамырланы кенгертеди. Сутканы ичинде 3-5 уллу къашыкъ бла бир хумжу ашасагъыз бек иги боллукъду. Хыяр урлукъла – алада бек керекли цинк барды. Адамны чархында цинк кереклисинден аз болса, инфаркт болургъа болур деген къоркъуу кёбейеди. Кюн сайын 20 грамм ашагъыз. Къызыл болгар чибижи – С – витаминле жаны бла чемпионду. С витаминлери кёп болгъан азыкъны ашагъан адамла гипертониядан аз ауруйдула. Кюн сайын экишер чибижини ашагъыз, аланы салатха къошаргъа да боллукъду. Какао да къан тамырланы болумларын игилендиреди эм алада басымны азайтады. Аны ыйыкъгъа 1-2 стаканны ичсегиз да жетерикди.

Аладан сора да, лосось чабакъ омега-3 жау кислотала бла байды. Ол къан  басымны азайтыргъа себеплик этеди. Зынтхы да селенден байды. Бир-бир тинтиучюле айтханнга кёре, ол къанны басымын мардада тутаргъа болушады. Миндаль холестеринни азайтады.  Арыкъ болургъа сюйгенлеге да болушурукъду.  Кёк чай къан буштукъланы эритеди. Адамны чархына ол башха затланы барысындан да иги жарайды. Андан сора да, анда къартайыугъа чырмаулукъ этген затла бардыла.

Къара шоколад да, тинтиуле ачыкълагъаннга кёре, къан тамырны басымын азайтады. Башы алыннган сютде калий, кальций эм витаминле кёпдюле. Специалистлени айтханларына кёре, саулукълу болургъа сюе эсегиз, кюн сайын башы алыннган сютден юч стакан ичигиз.