ЖАНГЫ ЖЫЛНЫ КЕЧЕСИНДЕ

(хапар)

Ийналчыкъгъа, аппасыны сюйген туудукъчугъуна, беш жылчыкъ толгъанды. Ол эрттенликде тургъанды. Къол-бет жуугъанды. Анасы берген, жууурт айран бла буштону ашагъанды. Къарынчыгъы ашдан тойгъандан сора, айтады анасына:

 – Анам, жашла учаргъа кетип баргъан тауушларын эшитеме. Мени да жиберсенг эди, – дейди.

– Сен тюнене да баргъанса. Аякъларынг суу болуп келгенсе. Ауруп къалырса деп, бек къоркъуп тургъанма. Бюгюн юйде турурму эдинг. Башха кюн барырса, – деди анасы.

– Билемисе, аначыгъым, чурукъларыма къар кирген эди да, ол эрип суу болгъандыла аякъларым. Бу жол сакъ болурма. Барайым, аначыгъым. Кёремисе, къыш болгъанлыкъгъа кюн къалай ариу жылтырайды.

– Охо, балам, сора кийин, жылы кийин. Кёп турмай къайт. Сакълап турлукъма. Бюгюн аппа да келликди.

 – Аппамы келликди? Мени сюйген аппам. Мен анга алай тансыкъ болгъанма. Охо, аначыгъым, сабийле бла бир азчыкъ ойнап, къайтып келейим, – деп, жашчыкъ жылы кийинип, арбазгъа чыгъып, чаначыгъын алып, сабийлеге къошулду.

Эндреуюкню ахыр кюнлери. Тёп-тёгерекни чыммакъ акъ къар басып. Кюн чууакъды, алтын таякълары къар хопуланы жылтырата, кёзлени къаматадыла. Сабийлеге уа андан сора не керек? Тёш башына тизилишгендиле. Сора хар бири да чаналарына олтуруп, андан энишге тебирейдиле.

Жашчыкъла къычыра, хахай эте, бир бирлерин озаргъа кюрешедиле. Аллай кезиуде чаналаны бирге урушдуруп, тёппе да турадыла. Ийналчыкъ да алай болады. Ызындан келген чананы къыйыры жетип, жыгъылып, тёнгереп тёш тюбюне дери барады. Боюнуна, белине да къар киреди.

Уллуракъ жашчыкъла болушуп, тёш башына чыгъады. Болсада юйге барыргъа ашыкъмайды. Сабийле бла алайда бираз сюеледи. Сууукъ болады. Ол кезиуде аппасы келип, Ийналны юйге элтеди.

Аппасы жашчыкъны бек сюеди. Аны дагъыда бардыла туудукълары, алай Ийналчыкъ анга барысындан да энчиди, жууукъду. Ким биледи, ол бек гитче болгъаны ючюнмюдю? Огъесе аппасыны къатында барысындан да олму кёбюрек тургъанды? Аппасы юйде бир жумуш этип тебиресе, маллагъа аш салып неда суу ичирип, туудугъу алайгъа жетер да: «Аппа, мен этейим», – деп болушургъа кюрешир. Кеси уа, уллу кишича, хапар айтып тебирер. «Ол неди? Бу неди?» – деп,  кёп соруула берир. Хар затны да билирге сюеди. Аппасыны къайгъыларын, сагъышларын да чачар. Аны ючюн акъсакъал аны барысындан да бек айырмалы кёреди.

Бир кере уа биргесине агъачха да элтгенди. Алгъаракъда эди. Алыкъа къар да, къыш да жокъ. Кюзню ариу кюнлеринде. Экиси да агъачха барып, эшекге жюклеп, отун алып келгендиле. Ийналчыкъ эшекге минип баргъан эди. 

Анда уа была гитче нарат терек да кёргендиле. Аппасы, аны кёргенде:

– Оллох, Оллох! Не сейир, не тамаша! Бу тийреледе быллай терек ёсюп биринчи кере кёреме, – дегенди.

Нарат терекчик жап жашил, узун ийнелери бла. Жашчыкъ,  аны къатына барып, къолу бла бутакъларын сылады.

 – Аппа, башха тереклени чапыракълары сары, къызыл бояулу. Муну уа чапыракълары нек жокъду? Кеси да жашил, – деп сорду Иналчыкъ.

– Ол аллай терекди. Аны ийнелери барды. Хар заманда жашиллей турады. Жангы жыл кече адамла быллай тереклени юйлерине элтип, ариу илляула, чыракъчыкъла да тагъып жасайдыла. Сора сабийле уа аны тёгерегине тепсейдиле.

– Ол а къачан боллукъду? Бизде уа боллукъмуду быллай терек?

 – Балачыкъ, энди кёп къалмагъанды. Бираздан сууукъла келирле. Къар да жауар. Ол заманда болады жангы жыл. Быллай терек мен табарма.

Алай болгъан эди аппа бла жашчыкъны отуннга баргъанлары.

Ол иш да аппаны эсине тюше, туудукъчугъун чанагъа олтуртуп, тартып юйге келтирди. Анасы Ийналчыкъны юсюн-башын алышдырып, исси чай да ичирди. Жылы тёшекге да жатдырды. Болсада, ингир ала жашчыкъ, жётел этип, къызып, ауруп тебиреди.

Докторну чакъырдыла да, ол а къарап, тинтип, дарманла берип кетди. Юч кюнню жашчыкъ къаты ауруду. Аппасы аны къатындан кетмей турду. Тёртюнчю кюн бираз игирек болуп башлады да, къатында тургъан аппасына къарады. Ол а, туудукъчугъу кёзлерин ачханнга асыры къууаннгандан: 

– Къоркъма, балачыкъ, бусагъат иги болуп къаласа. Айтчы, не зат ашарыкъ эдинг, не зат берейим? – деди.

Жашчыкъ аппасына къарай, кючден-бутдан сёзюн чыгъара:

– Аппам, сен айтхан жангы жыл къачан боллукъду? – деп шыбырдады. – Жангы жыл а ма бюгече боллукъду.

Ананг санга кёп илляула алып келгенди. Бираз иги болгъанлай,  экибиз да ала бла ойнарыкъбыз.

– Биз агъачда кёрген жашил терекчикни келтирликмисе? Илляуланы анга тагъарыкъбызмы?

Аппа аны эшитгенде,  бек къууанды. Жанындан сюйген балачыгъы иги болсун ансы, ол не зат да келтирирге хазырды. Сора гитче балтасын алды да, агъачха тебиреди.

Азмы-кёпмю барды, ингир ала нарат терекчик ёсген жерге жетди. Къараса, сары къуйрукъ тюлкючюк аны тёгерегине бурула турады. Тюбюне кирирге кюрешеди. Алай терекчикни ийнелери бурнуна тийселе, артха турады. Дагъыда тёгерегине чабып башлайды.

Ол ишге асыры жан атхандан, аппа иги да жууукъ келгинчи аны эслемей турду. Кёргенден сора уа, будуман болуп, агъачны теренине къачып кетди. Аппа да, балтасын кётюрюп:

– Эй, хыйлачы тюлкючюк, думп бол былайдан, ансы кюнюнгю кёргюзтюрме! – деп ызындан къычырды. 

Сора жууукъ келип, терек тюбюне къараса, бир гитче акъ къоянчыкъ, къулакъларын да жерге салындырып, къалтырай турады. Аппа аны алды да, къоюнуна салды. Сора терекчикге къарай кетди да:

 – Сен жыртхыч жаныуардан къоянчыкъны сакъладынг. Мен сени кесалмам. Хапарынгы уа Ийналчыкъгъа айтсам, ол мени ангылар», – деп ызына тебиреди.

Бираздан юйге келди. Анда уа Жангы жылны байрамына хазырлана турадыла. Ийналчыкъны атасы, анасы, къарындашы, эгечи татлы суула, тюрлю-тюрлю ашарыкъла сала турадыла столгъа. Жашчыгъ а жатыпды тёшекде.

Ол кезиуде аппа да кирип келди юйге. Тюзюнлей Ийналчыкъны къатына барып, ундурукъну къыйырына олтурду.

– Аппачыгъым, жашил терекчикни келтирдингми? – деген соруууна уа агъачда

болгъан хапарны айтды.

Жашчыкъ тынгылай кетди да, бираз мудах болду, сора бетчиги жарып:

– Къоянчыгъ а къаллайчыкъ эди? Ариучукъ болур эди. Энди ол анда, сууукъда къалса, менича ауруп къалыр, харипчик, – деп жарсыды.

Аппасы уа сюйген балачыгъына къарап, аны иги бола тургъанына асыры къууаннгандан:

– Энди анга тюлкю тиймез, ол сууукъ да болмаз. Ауругъанынгы айтханма да, сени кёрюрге, шуёх болургъа бери келгенди, – деп, къоюнундан чыммакъ акъ къоянчыкъны чыгъарып, жашчыкъны тёшегине салды, юйдегилени барын да сейирге къалдырып.