САХНАГЪА КЕРТИЧИЛИК

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны актёру, КъМР-ни сыйлы артисти Жолабланы Шаманны жашы Тахир бу кюнледе 70-жыллыгъын белгилейди. Ол Къазахстанда туугъанды, ёсген а Хушто-Сыртда этгенди. Анда школну бошагъандан сора, 1972 жылда, артда Малкъар театрда ишлерча, ГИТИС-де окъургъа сюйген жаш тёлюден ючюнчю студия къуралгъанда, ары сайланнганды.

Бизни заманыбызда, школда билим бергенден сора да, жаш адамны эсин айнытыугъа уллу эс бёлюннггенди, ол жаны бла кёп тюрлю иш этилгенди. Хар бир школну кесини самодеятельный къаууму болгъанды. Ала элде, районда да назму айтып, жырлап, тепсеп, кеслерини фахмуларын кёргюзтгендиле, эришгендиле. Тахир да аллай затлагъа къатыша тургъанды. Эсгергенине кёре, немис тилден дерс берген Мызыланы Зариф Адраевич жашладан не усталыкъны алыргъа сюйгенлерин соргъанда, ол: «Мен артист боллукъма», – дегенди. Ариу сыфатлы тап санлы жашны аскер училищеде кёрюрге, аны къурулушчу инженер болурун сюйгенле да болгъандыла. Болсада къадар кеси бичеди хар адамны да жазыуун. 

Ол жыл театр актёргъа окъургъа студия къуралгъаны да себеплик этип, Тахир Москвада А. Луначарский атлы къырал театр институтда окъугъанды. Ала он жаш бла жети къыз болгъандыла: Акъайланы Ахмат бла Аминат, Атмырзаланы Магомет, Бачиланы Ахмат, Къалабекланы Мухарбий, Къулийланы Исхакъ, Малкъарланы Налжан, Мамучиланы Камал, Мырзаланы Солтан, Мишаланы Людмила, Семенланы София, Текуланы Рая, Тетууланы Анатолий, Улбашланы Мариям, Хайырланы Тамара, Шауаланы Орусбий.

Москвада ол аты айтылгъан окъуу юйде малкъар студия волейболдан факультетни чемпионлары болуп тургъандыла. Андан кетгинчи, ол спортда биринчиликни кишиге бермегендиле. Окъууда да алай. Битеудуния тепсеуледе да махталгъандыла. Аланы тепсерге Уллу Ата журт урушну заманында оккупациягъа тюшген Испаниядан бизни къыралгъа сабийлей келтирилип, мында ёсген Гонсалес Виолетта юйретгенди. Бизни жашланы бла къызланы ол айырма кёргенди, кавказ энчиликлерин белгилеп. 4-чю курсда тепсеуден къырал экзаменнге да ол хазырлагъанды. Сахна искусствону дагъыда кёп тасхаларын билгендиле бу актёр къауум. Студияны актёр усталыкъгъа РСФСР-ни халкъ артисти Владимир Дудин юйретгенди. Аны барысы да иги бла сагъынадыла бюгюн да. 

Ала бери 1977 жылда къайтхандыла. Адетде болуучусуча, юч оюн келтиргендиле Москвадан – Шекспирни «Ромео бла Джульеттасын», Софоклну «Антигонасын», Мольерни «Дон Жуанын». Ол спектакльледе жаш артистле сахнада ойнай, тепсей, шпага сермешиуле бардыра, дагъыда кёп зат билгенлерин кёргюзтгендиле. 

«Ромео бла Джульеттада» Тахир Лоренцону, Антигонада» – Тиресини, «Дон Жуанда» уа Гусманны ойнагъанды. 

Беш жылны Москвада окъуп, театрны излемлерин, жашауну да игирек ангылап, анда битеу дуниягъа белгили устазланы сейирлик дерслерин алып, къайтып, иш бла да танышхандан сора, кеслерини жашауларын асламысы театр бла байламлы этгендиле. 

Андан арысында Малкъар театрда баргъан оюнланы асламысында эсде къалгъан сыфатла къурагъанды Тахир: Думбадзени «Акъ байракъларында» – тутмакъчы Гоголь, Тёппеланы Алимни «Азап жолунда» – Къалабекланы Солтан-Хамит, Туфан Миннуллинни «Жигитликни жыры» деген пьесасында – тутмакъ, Токумаланы Жагъафарны «Чонай къатын алады» деген комедиясында – ичгичи, В.Жеребцовну «Тау артында тал жиляйды» деген драмасына кёре салыннган спектакльде Тахир жашлары урушда ёлген, жашау нёгери да ауушуп, кеси къалгъан Хасанды – ашхананы иеси. Маммеланы Ибрагимни  «Шамай къаласында» ол Апсатыды, Къулийланы Элизатны «Жашау ёрлеудю» деген пьесасына кёре салыннган оюнда Генералды. 

Былай къарагъанда, актёр не тюрлю жигитни да сыфатын къурайды дерге боллукъду. Малкъар театрны бай репертуарында ол кесин не тюрлю жанрда да кёргенди. Къайсы жууукъду актёргъа? Ол сорууума Тахир былай жууап этеди: «Жашаугъа юйретиуде, сёзсюз, классика бек керекди. Ала кёчюрмеледиле. Ол жаны бла усталарыбыз кёпдюле. Ал пьесаланы Къулийланы Къайсын кёчюргенин билесиз. Артда да Отарланы Керим, Гулаланы Башир, Мокъаланы Магомет, Маммеланы Ибрагим, Геккиланы Магомет, Табакъсойланы Мухтар, бирин айт да, бирин къой, тил устала. Алай а оюн кесибизни юсюбюзден болса, ол да игиди. Дагъыда къараучула комедияланы бек излейдиле, жарыкъ оюнлагъа къараргъа сюедиле». 
Алай да болур, театргъа бирле тин жаны бла жюрек излемлерин табаргъа келедиле. Башхала уа харкюнлюк къайгъыларындан солуу алабыз деп, андан жюрюйдюле. 

Сахнада Маммеланы Ибрагим, Кучукланы Магомет, Къудайланы Маржан бла Ахмат, Балаланы Омар, Махийланы Зоя, Ахматланы Зейтун, Будайланы Ольга, Юсюпланы Хамитча… бирин айт да, бирин къой, адам бла ойнагъаны, аланы таныгъанын, аладан дерс алгъаны бюгюн да насыпча кёрюнеди Тахирге. 

Кёп режиссёрла бла ишлерге да тюшгенди анга. Ала рольланы актёрлагъа келишдире туруп, къаллай билгичлик этгенлерине уа бюгюн да сейир этеди. Ишин билген режиссёр бла ишлеген тынч болгъанын, ол жаны бла бизни театрны насыбы тутханын да букъдурмайды. 

Атмырзаланы Магомет, Малкъар театрны баш режиссёру, актёрну юсюнден былай айтады: «1977 жылдан бери таныйма Тахирни. Ма биз биринчи тюбешгенде, къаллай таза жашчыкъ эсе да, алайлай турады. Юлгюге келтирирча адамды. Диплом оюнларыбызны салгъанда, «Антигонада» анга Тиреси тюшген эди. Ол аны алай аламат ойнагъан эди! «Ромео бла Джульеттада» Лоренцону да алай. Ваннусну «Хан ол ханды» деген спектаклинде мен анга Маймунну ролюн тийишли кёргенме. Ол аны къалай ойнагъанын а биледиле къараучула. Кёл салып къурайды къайсы сыфатны да Тахир.  Сыфаты, къылыгъы бла да ол керти таулуду. Эки къыз бла жашны атасыды. Дагъыда аны бир хурмет этдирген фахмусу барды - ол бир да ариу жырлайды халкъ жырланы. Тынгылап, тоймазса. Игилерибизден бириди». 

Кёп тюрлю маданият жаны бла къуралгъан ишлеге къатышады Тахир. Алада аны назму окъугъанын жаратханла кёпдюле. Ол жаны бла актёрну дайым радиогъа да чакъырадыла. «Сабий заманымда окъуп тебирегенме назмуланы, – дейди Тахир. –

Сёзлени тизгиннге салыуну бир энчи шарты барды – ала жюрекге терк жетедиле. Алай болмаса, бизни айтхылыкъ эпосубуз, халкъ жырларыбыз, жууугъуракъ келгенде, Кязим хажини бла Дауут хажини назмулары эсде къалмаз эдиле. Лириканы бек сюеме. Къайсынны анагъа, тиширыугъа аталгъан назмуларын сюйюп окъуйма. Аланы окъусам, анам Гыжгыланы Нюржан, элде бизни тийреде жашагъан къарт анала, башха огъурлу тиширыула да келедиле кёз аллыма».

Жолабланы Тахир театрда ишлегенли къыркъ жети жыл болады. Энчи сезимлери, оюмлары, ангылауу бла ол къурагъан сыфатла Малкъар театрны айныууна себеплик этедиле. Ол шарт а актёрну сахнагъа кертичилигини юсюнден айтады.