«Редакциядан эрттенликде алтыда кетип тургъанбыз»

Шауаланы Черуну къызы Миналдан малкъар тилде чыкъгъан газетге  уллу къыйын салгъанладан бириди. Кёчгюнчюлюкге дери, андан къайтхандан сора да 1958-1973 жыллада газетни маданият бёлюмюне таматалыкъ этип тургъанды. Ол сау заманда журналист Сараккуланы Асият аны бла тюбешип, газетни озгъан ёмюрню 30-чу – 40-чы жылларында ишини юсюнден ушакъ этген эди. Бюгюн аны эсгериулерин басмалайбыз.

«Къарахалкъ» газетни биринчи кере окъугъаным  эсимдеди. Тенг къызым Мокъаланы Назифа Ленинчи окъуу шахарчыкъны медицина школунда, мен а педтехникумунда окъуй эдик. Ол а Отарланы Керимни сюйюучю эди. Газетни бир номеринде аны юсюнден статья бла мени тиширыуланы байрамына – 8-чи мартха – аталгъан назмум да чыгъадыла. Экибизге да ол бек уллу къууанч эди...

Ол заманлада байрамлагъа уллу эс бурулгъанды. Сёз ючюн, элге шахардан къуллукъчула келселе, жыйылыу къурап, ол затланы юсюнден сёлешмей хазна кетмегендиле. Колхозланы къураугъа хазырланыу баргъанда да, газет анга да болушлукъчу болгъанлай тургъанды.

Уруш башланнганда, мен газетде ишлей эдим. Аны къалай баргъанын билдирип, бизни жерлешлерибиз къалай сермешгенлерини юсюнден дайым жазып тургъанбыз. Немислиле халкъгъа къаллай къыйынлыкъ бергенлерин, эллени кюйдюрюп, шахарланы ойгъанларын, бузгъанларын, колхоз мюлклени чачханларын, аланы Германиягъа ийгенлерин ачыкълаучу эдик.

Урушну къалай баргъаныны юсюнден хапар берип тургъан Совинформбюро бар эди. Аны билдириулерин, кече-кюн демей, номерге хазырларгъа керек эди. Кёбюсюнде кече ишлегенбиз. Машинисткала юйлерине кетселе да, кесибиз къол бла жазып, газетни чыгъаргъанланы къатларында олтуруп, айтып, ол аны бетине тюшерча этип тургъанбыз.

Ол кезиуде ишден эрттенликде алтыдан алгъа кетмегенме. Газетде: «Жолда аскерчиле жукълап барадыла», - деп окъусакъ, кюлген этиучю эдик, жолда бара, къалай жукъларгъа боллукъду, деп. Артда, юйюме жукълай-жукълай жетиучю заманымда, ангылагъан эдим ол не болгъанын.

Ол жыллада: «Хар не да – фронтха. Хар не да – Хорламгъа!» - деп ишлегендиле къайда да. Элледе, шахарлада фронтха не болушлукъ эталсала да, аны аямагъандыла. Солдатлагъа тиширыула, жылы кийимле жыйып, носкиле, къол къапла эшип, жиберип тургъандыла.

Эр кишилени сауут туталлыгъы урушда болгъанлары себепли чалгъыны кезиуюнде ол ауур иш тиширыулагъа, къартлагъа, сабийлеге жетген эди. Къызладан чалгъычы бригадала къурап, башхала дырын жыйгъандыла. Элледе аллай ишле къалай баргъанларын, ол сынауну неда башхасы болсун, газетни бетлеринде билдирирге керек эдик.

Бизни борчубуз – ол сынауну хар жерге чачхан, аны магъанасын ангылатхан болгъанды. Корреспондентле, эллеге барып, жазыучу эдиле аллай затланы юслеринден. Ала бла бирге осал ишлегенлени да ачыкълагъанбыз.
Ол заманда критиканы кючю бек уллу болгъанды. Газетни бетлеринде биреуню юсюнден аман жазылгъан Къуранны аятларында жазылгъан кибик эди. Корреспондент бир жерге иш бла барса, аны сыйын да кёрюп, къоркъгъан да этгендиле.

Эсимдеди, Байсолтанланы Алимге Совет Союзну Жигити деген ат аталгъанын радиода эшитебиз да, Указны уа алыкъа алмагъан эдик. Ол кюн а Алимни туугъан эли Яникойда анга аталгъан митинг боллукъ эди. Газетден ары материал келтирирге адам иебиз. Анга да жер къоюп, сакълап турабыз. Заманында Указ келмейди да, аны орунуна басмагъа Калининни «Битва за Кавказ» деген статьясын хазырлайбыз. Эрттенликде аны типографиягъа берирге немислиле Бахсанны аладыла, ызы бла Нальчикге жетедиле.

Орус газетни редактору Давыдов да, мен да, хазыр бетлени алып, къарай тургъанлай, типографияда къаппа-къарангы болады. Шахарда уа – къычырыкъ, хахай. Адамла паркга, агъачха къачадыла. Биз шахарны ортасында ишлей эдик, алгъа алайгъа атадыла. Жууаплы секретарыбыз Беппайланы Фатимат, поэт Будайланы Азрет, ол да газетде ишлегенди, машинистка Гуртуланы Фатимат эм мен бар эдик. Андан къачып чыгъабыз да, Фатимат да, мен да бир терекчикни тюбюнде олтуруп тургъаныбызлай, ич ишлени министрини орунбасары Хамбазаров паркдагъы Комсомол аллея бла машина бла келип къалады. Бизге: «Терк минигиз», - дейди. Машина да барады, немисли самолётла да башыбыздан атадыла.

Кёлге жетгенлей: «Бизни къой да, кесинг кет», - дейбиз. Суугъа кирип, Нарт-Уягъа ётебиз да, ашыбыз да болмай, агъачда сау кюн тургъан эдик. Немислиле уа шахаргъа окъ-топ жаудургъанларын ингирге дери тохтатмагъан эдиле. Биз да алайдан Акъ-Суугъа къачабыз, андан а хар ким эллеге кетедиле.

Аны бла газетни ишин тохтатыргъа тюшеди. Ол жыллада кеси да «Социалист Къабарты-Малкъар» деген ат бла чыкъгъанды. Немислилени республикадан къыстагъандан, сора газет ишин андан ары бардырады. Алай, кёчгюнчюлюк бла байламлы, аны жашауу узакъгъа бармай, биягъы жабылгъан эди.

Онюч жылдан сора чыкъгъанды «Коммунизмге жолну» биринчи номери. Халкъыбыз бла бирге анга да эркинлик берилген эди».