«Коллективизацияны» биринчи атламлары

Озгъан ёмюрню жыйырманчы жылларыны аллында бизни къыралда уллу тюрлениуле башланнгандыла. Алгъыннгы жашау, адамла сагъышларында окъуна кёралмазча, аллай бет алып башлайды, жер-жерлеге «коллективизация» кенг атламла бла келип тебирейди. Аны юсюнден КъМР-ни архив фондунда жарашдырылгъан материал бла шагъырейлендирейик сизни.

Шимал-Кавказ край 1924 жылда 13 февральда къуралгъан эди. Аны ара шахарына уа Дондагъы Ростов шахарны белгилейдиле. Ызы бла, 1927-1934 жыллада, ары ма бу регионла киргендиле: Краснодар эмда Ставрополь крайла, Ростов область, Къабарты-Малкъар, Шимал Осетия, Чечен-Ингуш автоном совет социалист республикала (АССР), Адыгея эмда Къарачай-Черкес автоном областьла. Аны санында  дагъыда  1931-1937 жыллада Дагъыстан АССР да болгъанды.

1934 жылда январь айда Шимал Кавказ крайны санындан Азов-Къара тенгиз крайны бёледиле, аны арасы Дондагъы Ростов болады. Ары Дон, Къобан, Адыгея тийреле киргендиле. Биринчи крайны ара шахары уа энди Пятигорск болады.

Дон, Къобан эмда Ставрополье къыралны мирзеу районларына санала эдиле. Ётмек бла жалчытыуда, аны экспортха жибериуде Шимал Кавказ тийрени магъанасы бек уллу болгъанды. Аны ючюн партияны эмда совет органланы таматалары коллективизацияны кезиуюнде Шимал Кавказгъа энчи эс бургъандыла, ахча, мюлк эмда техника бла себеплик этгендиле.

ВКП(б)-ны ара комитетини Пленумуну ноябрьде буйрукъларына таянып, Шимал Кавказны крайкому 1929 жылда 27 ноябрьде «Шимал Кавказны барын да толусунлай коллективизация этиу» деген бегимин чыгъарады. Партия, совет, профсоюз, комсомол эмда корпоратив организациялагъа ол ишни мычымай башлап, 1931 жылда жай айлагъа дери тамам этерге борч салынады. Тергеулеге кёре, аны тындырыргъа ол заман жетерик эди.

Крайком ишни планын жарашдырлыкъ энчи комиссия къурайды, жеринде 2-3 уллу колхозда сынамны сюзерге буйрукъ береди. Элледе бла станицалада агитация-пропаганда ишни кючлендирирге, колхоз къурулушну иги жаны бла кёргюзтюрге оноулашадыла. Алай бла 1931 жылда белгиленнген заманнга, Шимал Кавказда элчи эмда къазакъ мюлклени коллективизациясы, къыралны бирси мирзеулюк жерлериндеча, асламысында тамам этилип бошалгъан эди.

ВКП(б)-ны Къабарты-Малкъарда обкомуну эл мюлкню социалист реконструкциясы бла байламлы онекинчи партконференциясыны отчётунда айтылгъаннга кёре, 1932 жылда 1 январьгъа колхозланы саны 129 болгъан эди. Аланы асламысы артель маталлы мюлкле болгъандыла.

Коллективизациягъа ишчи класс кёбюсюнде МТС-лени (Машина-трактор станцияла) къурулушу бла болушуп тургъанды. Къабарты-Малкъарны обкомуну, эл мюлкде эмда Стаханов атлы къымылдауда жетишимлени туура этген 14-чю партконференциясында отчётуна кёре, 1937 жылгъа республикада 14 МТС ишлей эди. Алада 816 трактор, 158 комбайн эмда нартюх качанланы юзген 304 машина болгъанды.

Эл мюлкню айнытыугъа эмда коллективизацияны бардырыугъа комсомол да уллу къыйын салгъанды. Айтханларына кёре, колхозла «асламысында ВЛКСМ-ны бёлюмлерини башламчылыкълары бла къурала эдиле». ВКП(б)-ны XIV эм XV съездлеринде, Партияны къыралда индустриализацияны бардырыргъа эмда эл мюлкню коллективизациягъа кёчюрюрге деген оноулары, комсомолгъа эмда битеу совет жаш тёлюге кеслерини чыгъармачылыкъ башламчылыкъларын ачыкъларгъа, таукел болургъа онг берген эдиле. Комсомолчула тирлик жыйыугъа, эл мюлкню техника бла жалчытыугъа къатышхандыла, эл мюлк школлада билим алгъандыла.