«Къазахстаннга туугъан элибизни тансыкълап баргъанбыз»

Уста къаячы, Эверестге эки кере чыкъгъан Ёлмезланы Абдул-Халим кёп болмай къарындашлары Исмайыл, Абдурахман, Абдул-Хамит бла  Къазахстанны  Чемолган элине барып къайтхандыла. Бюгюннгю ушагъыбыз аны ол жолоучулугъуну юсюнденди.  

– Абдул-Халим, не хыйсапдан тебирегенсиз  Орта Азиягъа  сиз андан кетгенли элли беш  жыл озгъандан сора?

– Биз тёрт  къарындаш болуп, туугъан жерибизни, жашагъан элибизни  тансыкълап баргъанбыз. Бизни сабийлигибиз Чемолганда ётгенди. Анда  Уллу таулада  къойла кютгенбиз. Тамата къарындашларыбыз бичен хазырлагъандыла, биз а чалыннган кырдыкны жыяргъа, ташыргъа да  болушханбыз. Анда бизни тенглерибиз, жууукъларыбыз да алыкъа бардыла. Элде кесибизни юйюбюзге да баргъанбыз. Ол  хазна тюрленмей турады. Анда бусагъатда  башхала жашайдыла. Ала бла да  ушакъ этгенбиз. 

– Ненча кюн туруп къайтдыгъыз, нени кёрдюгюз?

– Беш кюнню ичинде Алматада, аны тийрелеринде да айланнганбыз. Чимбулак курортха да баргъанбыз, «Медео» спорт комплексни юсю бла да ётгенбиз. Бек кёп  жерлени кёргенбиз. Школубузгъа да баргъанбыз. Ол жангыртылгъанын кёрюп къууаннганбыз.

Анабызны  анасы бла атасы  кёчгюнчюлюкде ёлгендиле. Сёзсюз, аланы къабырларына да баргъанбыз, артда бир дуппурда таулу къабырлагъа да барып, дууа  этгенбиз.

Биз анда жашагъан заманда адамла илипинле ишлеп, арыкъдан суу ала эдиле. Бусагъатда ала жокъдула. Алай бла элде жашау да бир кесек  къыйыныракъ болгъанды.
Алгъын жюзюм бахчала, алма терекле, башха тахта кёгетле, битимле да ёсдюрюле эдиле. Бусагъатда бахчаланы орунларында юйле ишленипдиле. Малла тутар онг да хазна жокъду, чаллыкъ жерлени  да  эллиле угъай, башхала хайырланадыла.

– Кимлени кёрдюгюз, кимле  къонакъбайлыкъ этдиле?

– Геккиланы Чокашны жашы Магомет бизге бек аламат къонакъбайлыкъ этгенди. Сау болсун. Чемолганда уа Магометни эки къарындашы бла эки эгечи жашайдыла. Ала бизге  уллу къурманлыкъ этгендиле. Ары ол элде жашагъан кёп таулула да келген эдиле.

Къара-Кемир элде  Хаджиланы-Хочуланы Людмиланы да жокълагъанбыз. Ол мени ючге айланнган эгечимди. Сабий заманыбыз бирге  озгъанды. Тюбешгенибизде  уа, аны бла олтуруп, кёп затны юсюнден ушакъ этгенбиз, бир бирден тансыгъыбызны да алгъанбыз. Людмила  Къазахстанны  меджлисинде  Нурсултан  Назарбаев бла  кёп жылланы ишлегенди. Дагъыда Мечиланы Кязимни  сюеклерин  бери  кёчюрюуге  да уллу къыйын салгъан адамды ол. 

– Нурсултанны аты бла музей барды анда, анга да баргъан болурсуз?

– Хау, аны жокъламай кетерик тюйюл эдик. Музейде кёп сейир суратла, документле да  бардыла. Аланы араларында  Туменланы Альбертни  Къазахстаннга берген саугъасын да кёрюп, ёхтемлендик. Кесибиз да  Сыйлы къонакъланы китабында  оюмубузну жаздыкъ.

Таулуланы Къазахстаннга кёчюргенлеринде, Назарбаевни атасы, юйюне алты таулу юйюрню алып, аланы ишге салып, сабийлери ачдан, жаланнгачдан къыйналмазча да мадарла этген эди.  Нурсултан а  таулула бла ёсгенин сагъына тургъанды. 

– Анда жашагъан таулула динлерин, тиллерин, адет- тёрелерин унутмай турамыдыла?

– Биз айланнган, жюрюген жерледе ол затха бир тюрлю  чурум табарча тюйюл эдик. Ана тиллеринде сёлешедиле, ахшы адет-тёрелерибизни да къаты тутадыла. Кертиди, таулу жашла къазахлы къызланы алгъан, бизни къызларыбыз да къазахлылагъа баргъан адет жюрюйдю. Биз аны къурманлыкъда да кёргенбиз. Мен бир затны белгилерге сюеме: таулу жашла, къызла да,  къайда болсала да, жигердиле, башларына сакъдыла, жашагъан жерлеринде, уллу, гитче да болсун, энчи иели бир  иш  къурамай къоймайдыла. Юлгюге «Холам» деген аты бла  ашхананы келтирирге  боллукъма.  

Анда жашагъан жерлешлерибизни хар бири да жууукъларына, битеу малкъар халкъгъа да  уллу салам бере эдиле, аманат сёзле айта эдиле. Биз да   Геккиланы  Чокашны сабийлерине, Холамханланы Азретге, Тилланы Исмайылгъа, башхалагъа да жюрек ыразылыгъыбызны билдиребиз.

Дагъыда Алматада жашагъан таулу жашла бла былай  келишгенбиз: онг болса, келир жыл ала бери келип, Минги таугъа ёрлерикдиле.  
        
Суратда: Абдул-Халим, Геккиланы Магомет, Исмайыл, Абдурахман, Абдул-Хамит.