АТА-АНА СЫРЫ – БАЛАСЫНДА

Элинде сыйы жюрюген адамгъа сукъланады ким да. Узакъдан танып берилген сыйны даражасындан эсе, къоншунг берген сыйны ёлчеми уллуду. Аллай юйюрле кёпдюле арабызда. Бюгюн хапарын айтырыкъ Мусукаланы Камалны юйюрюдю. Аланы юслеринден газетге бир жаз деп мен Хасания элли Бегийланы Харун тилегенди. 

1886 жылда юйюр тизмеле этилген заманда, орсундакчы Мусукаланы Кесибайны жашы Алаугъа отуз тогъуз жыл бола эди. Аны юсюнден жети ёгюзю, беш ийнеги, юч танасы, жыйырма къою, атлары да барды деп жазылады. Танай, Жанай, Исмайыл аны жашларыдыла. Аладан туугъанла бусагъатда Хасанияда жашайдыла. Танай да, Жанай да кеси заманларында эллерини ауараларын къолгъа алгъан, колхозгъа таматалыкъ этген кишиле болгъандыла. Танай бишлакъ заводну директору болуп да тургъанды Хушто-Сыртда. Атайланы Жюзюм эди аны жашау нёгери. Биз, ахлула, анга Аба дегенбиз. Аланы он сабийлери болгъанды. Жарсыугъа, кёчгюнчюлюкден жаланда тёртюсю къайтхандыла: Мариям (Гуппойлада), Камал, Баттал, Люля (Чеченлада).

Мусукаланы Камалны ариу юйюрюн Хасанияда барысы да таныйдыла. Ол да, юй бийчеси Байсолтанланы Тенгизни къызы Люба да  аламат адамла болуучу эдиле. Энди ала дунияларын алышхандыла, алай а аланы жашау дерслери жашайдыла. Жыйыладыла ата юйлеринде аланы сабийлери хар солуу кюнден, бир бири сабийлерин, туудукъларын да ийнакълай, ариу хапар айтырча. 
Камал жашау узуну ишин къоймагъан, мал бла, жер бла да кюрешген адам эди. Жете келгенлей окъуна, кёчгюнчюлюкде тракторист болгъанды. Бери къайтхандан сора уа Булунгуда колхозда, артда кёп жылланы Огъары Чегемде «Башил» турист базада ишлегенди. Нальчикде да тюрлю-тюрлю биригиуледе уруннганды. Жашларын да юйретгенди тракторда, машинада ишлерге, малчылыкъгъа, жерчиликге да. Аны танып, анга сый бермеген адам болмагъаны кертиди. Кёп кере, атын ариу бла сагъынып, аны игилигинден манга да ыспас этгенлерине тюбегенме.

Люба уллу юйюрюне къарагъанды. Бир заманда школда тазалыкъгъа къараучу болуп да тургъанды. Ол аллай тынч адам эди, тауукъгъа окъуна айтхан болмаз, юшт деп. Школчу сабийлеге кесиникилегеча къайгъыргъанды. Ала жайылыр заманнга уллу табакъны локъумдан толтуруп чыгъыучусун унутмайдыла адамла. Тийре, къоншу аны къалай сюйгенлерини юсюнден бир шарт келтирирге сюеме. Люба къыйын ауруп, Жангы жылны аллында ауушуп къалгъанында, ол кюнледе салынырыкъ назыны салдырыргъа унамагъандыла сабийле, Любагъа асыры жарсыгъандан, байрам этер кёллери болмай. 

Юйюрде сегиз сабий ёсгендиле. Аладан тамата Хусей эди. Ол, Къыргъызда туууп, бери къагъанакълай келгенди. Хусей декоратив культураланы техникумунда гюлле ёсдюрген агрономгъа окъугъанды. Терек бахчала жаны бла сынау станцияда ишлегенди. Юйдегиси Холамханланы Люба бла эки къыз ёсдюргенди. Аминат, медучилищени бошап, аскер шахарчыкъда ишлеп турады бюгюн да. Ол Зарашланы Хамитге баргъанды. Хамит СВО-да къазауат этеди. Хусейни кичи къызы Лиза уа Белгород институтну бошагъанды, Ахкубекланы Юрийге баргъанды. Хусей, къыйын ауруп, 2008 жылда дуниясын алышханды. Хусейни юйдегиси Люба къайын анасына бир бек ушап тюшгенди да, бюгюн да намысы, сыйы бла айырмалыды. Барыр жерин, кёрюр адамын бир да сансыз этмез.

Андан сора да, Камалны бла Любаны Абдул-Керим, Тимур, Алим, Руслан (Мурадин) деп жашлары, Сакинат, Сафият, Мадина деп да къызлары барды. Ала барысы да мында туугъандыла. 

Абдул-Керим къурулуш техникумну бошагъанды, алай а Терек бахчала жаны бла сынау станцияда шофёрлукъ этгенди. Геграланы Роза бла юйюр къурагъанды. Роза КъМКъУ-да физика-математика бёлюмню бошагъанды. Аланы жашлары Азнор,

Москвада чекчилени къырал институтларын бошап, майор даражада къуллукъ этип турады. Къол сермеш жаны бла спортну устасыды, хорламлары бла белгилиди. Гайыланы Саида бла бир юйюрлю болгъанды. Абдул-Керимни къызчыгъы Фатима уа администрацияда экономистди. 

Сакинат а КъМКъУ-ну орус-малкъар бёлюмюн бошагъанды. Республикалы радиода ишлеп тургъанды. Юйюр болуму алай болуп, кёп жылланы Владивосток жанында жашагъанды. Къызы Карина психологду. Жашы Владимир а, Хабаровскда чекчилени къырал институтларын бошап, аскерде къуллукъ этеди.

Сафият аны кичисиди. Ол бла аны баш иеси Шекерланы Тахир бусагъатда солуудадыла. Ала жаш бла къыз ёсдюргендиле: Марат бла Танзиля.  Жаш аскерчиди. Аны юйдегиси Геграланы Жаухарат а бухгалтерди. Юйюр эркеси Танзиля финансла техникумну бошагъанды. Ёлмезланы Хамитни юйдегисиди. Хамит аскерчиди, бусагъатда СВО-да къазауат этеди. Сафият бла Тахир а, туудукъларына къууана, Мирныйде жашайдыла. 

Юйюрде бешинчи Тимурду. Ол Алагирде агъач техникумда окъугъанды. Усталыгъы бла ишлеп туруп, солуугъа кетгенди. Юйдегиси Къудайланы Мадина аш-азыкъ жаны бла технологду. Ала жаш бла къыз ёсдюргендиле. Аланы жашларын, эркин тутушуудан чемпион болгъан Исмайылны, барыгъыз да таныйсыз. Келинибиз Моллаланы Зуля бла Исмайыл эки къыз бла жаш ёсдюредиле. Тимурну къызы Фарида, Нёгерланы келинлери, тыш къыраллы тиллени бёлюмюн бошагъанды, телевиденияда ишлейди. Тёрт сабийни анасыды. 

Тимурну ызындан Алим келеди. Алим электрикге окъугъанды. Ол усталыкъ бла ишлеген да этгенди. Алим Бёзюланы Жаннет бла юч къыз бла жаш ёсдюреди. Ала барысы да алыкъа школгъа жюрюйдюле. Жаннет Республикалы клиника больницада ишлейди.

Мадина уллу юйюрде кичи къызды. Ол да технолог усталыкъны алгъанды. Къуршаланы Руслан бла юйюр къурап, алагъа эки къыз да туугъанды. Баш иеси жашаудан замансыз кетип, къыйналса да, къызлары Лейлягъа бла Саидагъа тийишли билим алдыргъанды. Ала, юйюрле къурап, сабийле ёсдюредиле. 

Юйюр кичиси Русланды. Аны тюз аты Мурадинди. Жырчы Русланны сиз барыгъыз да таныйсыз. Ол сабийликден окъуна ариу жырлары бла бизни барыбызны да къууандырып жашайды. Ол фахму анга, баям, аппасындан ётгенди. Архивде сакъланнган къагъытлада айтылгъаннга кёре, 1924 жылда малкъаргъа украин фольклорчу, музыкант, дирижёр Михаил Петрович Гайдай келген эди. Ол мында жюзге жууукъ таулу жырны макъамын бла сёзлерин, энчи макъамланы да жазып алгъанды. Аны жазыуларында анга ол жырланы айтханланы атлары да сакъланады. Аладан бири Мусукаланы Танай болгъанды. 

Русланны юйдегиси Заниколаны Танзиляды. Русланны жангыз къызчыгъы Джамиля барыбызны да ёхтемлигибизди. Кесигиз билесиз, ол скрипкада бир да болмагъанча аламат согъады. 

Мусукаланы къарындашла элли болгъанларын унутмагъандыла: арт жыллада терек бахча къурап, аны бла кюрешгендиле бирге, мал да тутадыла.

Тукъум адамларыбыз бу юйюрню энчи сюедиле. Жетишимлери ючюн да болур, алай а бек башы адамлыкълары ючюндю. Биз сюйген таматала кетгенликге, бюгюн да аланы юйлерини жаны бла озуп кеталмайбыз. Алай мангылай жарыкъ бла тюбейдиле арбазгъа атлагъаннга жашла бла келинле. «Ана сыры – къызында, ата сыры – жашында» деп да андан айта болурла.

Къайсы тукъумда, юйюрде да атын айтдыргъан, айтдырмагъан да болады. Алай а ма бу жангыз юйюрню юсю бла миллетибизден къайсы да, эриннген деген не болгъанын билмей, не тюрлю ишге да тюзеле, билим ала, жашауну игиден иги этерге итине баргъанын кёрюрге боллукъду.