Миллет сезимни кючлерге жораланнган эришиу

Озгъан шабат кюн Нальчикде Малкъар халкъны политика репрессияланы кезиулеринде ёлгенлеге аталгъан мемориалында «Биз тау жырны эки къанатыбыз, Къайсын бла Алим…» деген аты бла республикалы адабият чыгъармачылыкъ конкурсну биринчи уруму  баргъанды. Быйыл  ол уллу поэтибиз Къулийланы Къайсынны жан шуёху Алим Кешоковну 110-жыллыгъына аталгъанды. 

Аны мемориалда ишлегенле бла бирге Нальчик шахар округну жер-жерли администрациясыны Билим бериу департаменти эмда «Алан» жамауат биригиуню келечилери къурагъандыла. Бу сыйлы юйде быллай шуёхлукъну юлгюсюн эсге салгъан окъуула баргъанлы онбеш жылдан аслам болуп келеди. Сабийле, аланы ата-аналары, устазла да ары сюйюп жюрюгенлерин тёгерекде болгъан ачыкълыкъ, бир бирге тюбегенлени жарыкълыкълары кёргюзте эдиле. 

Бу игилени эсгерген жерде – тарых къаласында, маданият да арасында, тёреге айланнганыча, Россейни бла Къабарты-Малкъарны байракълары чыгъарылып, къырал гимн согъулгъанды. Хар заманда болуучусуча, ары келген сабийлени, ата-аналаны, устазланы бу тёрели болуп къалгъан эришиуню ачылыуу бла мемориалны директору Теммоланы Фаризат алгъышлагъанды. Ол СВО-да  къыралыбызны сейирлерин къоруулай  ёлгенлени эсгертгенде, ары келгенле жигитлени сыйларына бир минутну шошлукъда сюелгендиле. 

Эришиуню сюзгенлени санасакъ, ала тёртеулен болгъандыла: жюрини таматасы Къабарты-Малкъар къырал университетни доценти Тюбейланы Светлана, Нальчикни  администрациясыны Билим бериу департаментини баш специалисти Людмила Тлиашинова, назмучу, КъМР-ни маданиятыны сыйлы ишчиси Мусукаланы Сакинат эмда «Успех» школну бийик категориялы устазы Насталаны Софият.

Биринчи сёзню Фаризат Ибрагимовна Мусукаланы Сакинатха бергенди. Ол жыйылгъанлагъа Къулийланы Къайсынны бла Алим Кешоковну уруш отунда да сакъланнган адамлыкъларыны, поэзияда, жашауда да бийик фахмуларыны юслеринден эсде къалырча хапар айтханды. «Кёп жылланы жыяды бери Фаризат Ибрагимовна сабийлени, бизни да. Жылдан-жылгъа кёпден-кёп сабий келгенин кесигиз да кёресиз. Аланы, ана тилде ариудан ариу сёлеше, айтхан сёзлерин ангылагъанларын билдире, назмуланы шатык окъугъанлары къууандырады. Ол а жангы тёлюде миллет сезимни жаратылгъаныны, айный баргъаныны шартыды. Бюгюн ол ана тилни сакълауну бир белгили амалыды», – деп, Сакинат сабийлени быллай кюннге хазырлап келген ата-аналагъа, устазлагъа да ыразылыгъын билдиргенди.

Биринчи болуп бешжылыкъ Батчаланы Камилла айтханды Къайсынны назмусун. Ол Мечиланы Кязимни туугъан-туудукъларынданды. Ыннасыны айтханына кёре, ол тамата эгешчиги Белладан кёрюп, эришиулеге къатышыргъа сюйгенди. Ол гитче сабийчикни назмуну алай кесгин, ариу айтханына тынгылагъанла барысы да ыразы болгъандыла. Бу ишде бир бирге юлгю болууну ачыкъ юлгюсю эди ол шарт. Андан жыйыладыла, баям, назму эришиулеге быллай бир кёп адам. 

Эришиуню биринчи кесегине шахар, анга жууукъ эллени да (Хасания, Акъ-Суу) окъуу юйлеринден жюз бла жыйырмадан артыкъ окъуучу къатышхандыла. 

Жюри алгъа прогимназиялагъа жюрюген гитчерек сабийлеге тынгылагъанды. Ала уа 1-чи, 28-чи, 34-чю, 41-чи, 52-чи, 65-чи, 66-чы, 75-чи номерли прогимназиялада окъугъанла эдиле. Ызы бла 3-чю, 5-чи, 10-чу, 12-чи, 18-чи, 15-чи номерли школлада, 2-чи номерли лицейде, 4-чю, 13-чю, 14-чю номерли гимназиялада окъугъанла кёргюзтгендиле назму окъууда  фахмуларын. Сабийле Къулийланы Къайсынны бла Алим Кешоковну назмуларын малкъар, къабарты, орус, ингилиз тилледе кезиу-кезиу айтхандыла. 

Эришиуню бир бёлюмю кеси жазгъан назмуланы окъууду. Ол жаны бла шахарны 3-чю номерли школунда сегизинчи классны окъуучусу Чочайланы Ибрагим айырмалы болгъанды. Аны малкъар тилден бла адабиятдан окъутхан устаз Алтууланы Зухура хазырлагъанды. 

Эришиуледе жюри сабийлени къалай кийинип келгенлерине да багъа бичгенди. Бу жол да миллет кийимле бла келгенлени саны кёп эди. Бир къауум жашчыгъ а Къайсынны бла Алим Кешоковну урушха аталгъан назмуларын окъургъа аскер кийимле кийгендиле. 

2-чи номерли лицейни окъуучулары, аланы уа малкъар тилден бла адабиятдан окъутхан устаз Ксаналаны Клара хазырлагъанды, хар замандача, назмуланы иги айтхандан сора да, жырлап да къууандыргъандыла ары келгенлени. Ала Лёлюкаланы Малика бла Атабийланы Алибек эдиле. 

«Мында этилген ишлени магъаналары кёз кёргенден эсе къайда терендиле – ала келлик кюнюбюзню бетине жангы ариу бояула къошадыла. Ана тилге сакъ болургъа, шуёхлукъгъа, мамырлыкъны сакъларгъа юйретедиле. Бу юй тарых магъаналы, эсгериуле къаласы болгъанын ангылайдыла бери келген сабийле. Андан айланадыла, дауур этмезге кюреше, миллет тарыхыбыз бла шагъырей бола, къабыргъалада игилерибизни суратларына къарай. Ол а бек магъаналы шартды. Бу суратлада бош адам жокъду. Была ишни сюйген, билим бла, огъурлулукъ бла да айырмалы халкъыбызны белгили инсанларыдыла. Игилеге ушар ючюн а, ма быллай юлгюле, назмулада айтылгъан жашау кертилик керекдиле жаш тёлюге. Жыл сайын Къулийланы Къайсынны бла Алим Кешоковну назмуларын былай жыйылып окъуу мамырлыкъгъа, огъурлулукъгъа жол ачханы, ёсе келген тёлюню Ата журтну сюерге, ахшы ишле этерге кёллендиргени сёзсюз ангылашынып турады. Сау болсунла бу ишге къыйын салгъанла», – дегенди жюрини таматасы Тюбейланы Светлана.