«Баш борчубуз-жаш тёлюню жашауун не жаны бла да сейир, хайырлы этерге»

КъМР-ни жаш тёлю ишлери жаны бла министрини орунбасары Ахметланы Баширни жашы Артурду. Ол жаш тёлюню айныууна жарагъан кёп магъаналы проектлени бардыргъанлай турады. Бюгюнлюкде къаллай ишле бардыргъанларыны, не проектле къурагъанларыны юсюнден да ушакъ этгенбиз, аны бла сизни да шагъырей этерге сюебиз.

- Артур, окъууучлагъа кесинги юсюнден айтсанг эди?

 - Адамны ата журтуна, туугъан жерине сюймеклиги жюрегинде болады. Биз юйюрюбюз бла Прохладныйде жашагъанбыз. Анда тургъанлыкъгъа туугъан элиме Кёнделеннге сюймеклигим не заманда да уллу болгъанды. Къарт атам Ёзденланы Шаухалны: «Атанг, аппанг, къарт аппаларынг да сен бюгюнлюкде жашар ючюн къаллай къыйынлыкъладан, бушууладан ётгендиле, сен а бир аз затха кёлюнгю тюшюресе, хомух болма»,- деген сёзлери эсимден кетмейдиле, кёллендиргенлей турадыла.

Школну бошагъандан сора КъМКъУ-да физика-математика факультетге кирип, биринчи курсдан башлап битеу жамауат ишлеге къатышама. Окъуууму жаратханлыкъгъа, педагогларым окъуна санга жамауат, чыгъармачылыкъ жаны бла кюреширге керекди деп тургъандыла. Алай бла жаш тёлю бла ишни къурау ызгъа кёчюп, аны бошайма. Диплом алгъанымдан сора, КъМКъУ-да профкомда иш бередиле. Ызы бла КъМР-ни Жарыкъландырыу эм илму министерствосуна чакъырадыла, анда да къауум жыл ишлегенме. Ызы бла университетде Отарланы Керим атлы маданият арада эки жылны башчылыкъ этгенме. Талай замандан а бери министерствогъа чакъыргъандыла.

- Министерствода жаш тёлюню айныууна себеплик этген кёп проектле бла кюрешесиз, аланы юсюнден да айтсанг эди?

- Жаш тёлюню айныууна себелик этерик кёп тюрлю проектле бардырабыз. Аланы санында адетлеге, тёрелеге, тилге сакъ болургъа чакъыргъан проектле да асламдыла. Не жаны бла да жаш адамлагъа къол узатыргъа, болушургъа хазырбыз. Иги кюрешгенлеге мында ишлерге да амал болады. Аллай жаш адамланы санында Сараккуланы Хасан, Таукенланы Лейля, Хаджиланы Мариям бардыла. Кеслери да сейир проектлени бардыргъанлай турадыла.

Бир-бир жаш адамла,  быллай амалла болгъанын биле тургъанлай, алагъа къатышмагъанлары жарсытады. Алгъаракъдан бери «Молод» жаш тёлю ара ишин бардырады. Кюн сайын окъууларындан сора келип, мында не жаны бла билимлерин ёсдюрюрге, тюрлю-тюрлю кружоклагъа къатышыргъа да онгла бардыла. Дагъыда «Таулу той» проектни да къурап турургъа умутлубуз, аны солуу паркда бардырабыз. Ол да жаш адамланы адет, тёре жаны бла билимлерин айнытады.

- Энчи кесинг къурагъан, бардырыргъа сюйген проектлеринг а бармыдыла?

- Бусагъадта аспирантурада окъуй турама. «Трансформация семьи в постсоветский период» темагъа кёре таулу юйюрню ол заманда бла бюгюнлюкде башхалыгъыны юсюнден жазама. Алгъын замандан бери кёп зат тюрленнгенди, эрттегили адетледен бюгюнлюкде жюзден бири этиледи. Аны бла байламлы биз, жаш адамла, ёсюп келген сабийлеге ата-бабаладан келген ариу адетлени унутмагъанлай жетдирирге борчлубуз. Ол жаны бла уллу кёллю болмагъанлай, къаты кюреширге керекбиз. Аны бла байламлы проектле бардырыргъа сюеме. Бу иш бла байламлы оюму болгъан, бир зат этерге сюйгеннге да бек ыразыма, болушургъа да хазырма.

 Андан сора да, миллетибизни  кёп сейир инсанлары бардыла. Биз аланы да унутмагъанлай, мындан ары да аланы атлары эсде турурча этерге керекбиз. Энейланы Тимур аллай сейир, терен билимли адамларыбызыдан бири эди. Аны жашауу бла байламлы да информация жыйышдыра турама, МГУ-да аны биргесине ишлеп тургъан адамла бла танышхама, аладан да хапар алыргъа, аны жаш тёлюге жетдирирге да умутлума.

 Дагъыда бир проектим «Моя родословная» деп алайды. Ол да таулу миллетни жашауу бла байламлыды, жигит адамларыбызны юсюнден ишимди. Андан сора школ заманда.  Кёнделенни юсюнден материал жыйышдырып башлагъан эдим. Бюгюнлюкде да ол жумушуму къоймагъанма. Андан бери аны тарыхындан, адамларыны, жашаууну юсюнден да кёп сейир затланы тапханма. Аны да энчи китап этип басмаларгъа деп турама.

- Ана тиллени сакълау бла  байламлы министерство къаллай ишле бардырады?

- Аны бла байламлы бек кёп ишле этилгенлей турадыла. Алай ана тиллени сакъларча эм айнытырча барыбыз да ишлерге борчлубуз-юйюрле да, устазла да. Андан сора хар устазгъа да айтыргъа сюйгеним: «Молод» жаш тёлю арала ачылгъанлы эки жыл болуп келеди, мында эм жангы технологиялары бла залларыбыз бардыла, ачыкъ дерсле, викторинала, сабийлени билимлерин ёсдюрюрча ишле бардырыргъа итиннгенлеге биз бек ыразыбыз, сакълайбыз. Хар не да мында жаш адамланы айнытыр ючюн этиледи.

 - Бусагъатдагъы жарсыуладан бири, белгилисича, терроризмди. Жаш адамланы, ала кеслери да ангыламагъанлай, тапсыз ишлеге къатышдырып да къоядыла. Аны бла байламлы  жаш адамланы сакълар ючюн  къаллай ишле бардырасыз?

- Бюгюнлюкде тышындан къыралыбызгъа хата жетдирирге, жаш адамланы терс жолгъа бурургъа сюйгенле бардыла. Аны ючюн ол  жарсытхан ишлерибизден бириди. Бизни министерство да анга кёп эс бурады, жаш адамла бла тюбейбиз, школлада, вузлада да сабийле бла ишлейбиз, социальный сетьлеге да уллу эс бурабыз. Аны бла байламлы  жаш адамланы сакълар ючюн  ала аллай затлагъа къатышмаз ючюн, кёп магъаналы проектле къурагъанлай турабыз. Бу кюнледе да «Профилактика терроризма и экстремизма» эришиуню башлагъанбыз. Анда хар сюйген да жамауатны аллай хаталадан сакъларча проектлерин кёргюзтюрюкдюле. Эм иги ишлеге ахча болушлукъ да берликдиле, ала ол оюмларын башха адмлагъа да билдирирча.

Дагъыда кёп болмай «Эльбрус 5642» форумну къурагъанбыз, Москвадан келген экспертле аны юсю бла да кёп затны билдиргендиле, форумгъа келалмай къалгъан жаш адамла да кёрюрча, ол ушакъланы телеграм каналыбызгъа да салгъанбыз. Терроризм, экстремизм статьялагъа кёре жууапха тартылып, тутмакълада олтургъан жаш адамланы кеслерини юслеринден жазгъанларын, аллай затлагъа сакъ болургъа чакъыргъанларын да туура этгенлей турабыз, былай этсегиз, былай болады деп, юлгю кёрюрча видеороликле да жарашдырабыз.

- Дагъыда бюгюнлюкде кёп жаш адамны жашауун бузгъан зат наркотикледиле. Анга къажау амаллагъа да къаллай эс бурулгъанын айтсанг эди?

- Аны бла байламлы  уллу иш бардыргъанлай турабыз. Бу жаны бла да кёп видеороликле жаздырабыз эшитип тургъандан эсе, кёрген заты адамны жюрегине бегирек жетеди деген оюм бла. Жашауларын бузуп, наркотиклени хатасындан урлап, тонап, уголовный ишлери болгъан жаш адамла бардыла, жарсыугъа. Ала кеслери ыразы болуп, башха жаш адамла аланы терс ызлары бла бармазча видеолада аурууну хорлап къояргъа къыйын болгъанын да айтадыла. Наркоманиягъа бир къатышхан мындан ары жашауун бузуп къойгъанын, юйюрюне да тынчлыкъ бермегенин да чертедиле.

 Бу жаны бла битеу жумушларыбызгъа МВД, прокуратура да болушханлай турадыла.

-Элледе жаш адамла заманларын сейир ётдюрюрча, аланы сейирлерин къозгъарча проектле бардырамысыз?

- Ол жаны бла эки жылны ичинде бек кёп иш этгенбиз. Хар районда да жаш тёлю арала ачабыз. Бюгюнлюкде Тырныауузда, Чегемде, Анзорейде да ача турабыз. Экинчи жылда уа - Бахсан районда да. Ол араланы баш муратлары недеди дегенде, жаш тёлюню билимлерин, фахмуларын ёсдюрюргеди. Араланы ишчилери районну хар элинде болгъан сабийлеге, школчулагъа да келишген проектле къурагъанлай, алагъа школланы да къатышдыргъанлай турадыла. Бизни баш борчубуз жаш тёлюню жашауун не жаны бла да сейир, хайырлы этергеди да, ол жолну тутуп барабыз.