Окъуу юйле шёндюгю сынамлагъа келиширча

РФ-ни Илму эм бийик билим бериу министерствосуну, Экономиканы бийик школуну,   Г.В. Плеханов атлы   экономика  университетни башламчылыкълары бла  КъМКъУ-да   «Университетлени айнытыуну  стратегиясы: финанс модельни трансформациясы» деген семинар-кенгеш барады.

Анга  Юг, Шимал-Кавказ   федерал округладан бла  жангы регионладан 85 вузну келечилери къатышхандыла.  Ала эки кюнню ичинде   тюрлю-тюрлю тюбешиуле бардыргъандыла,  университетлени ахча  къолайларын игилендириуню  бюджетге оноу этиуню жангы амалларын  сюзгендиле.

Семинарны ача, КъМКъУ-ну ректоруну къуллугъун толтургъан Юрий Альтудов бюгюнлюкде  къыралда бийик  билим бериуге, илмугъа эм жангы технологиялагъа да  аслам эс бурулгъанын белгилегенди.  

 - Стратегиялы сессия вузланы тамблагъы кюнлерини сагъышын этерге, билим бериуню айнытырча сынамлы амалланы хайырланыргъа  онг береди. Келир заманда бизни  уллу тюрлениуле сакълайдыла. Ол себепден, жууаплылыкъдан сора да, оноуубуз  къыйматлы болурча таукелирек болургъа керекбиз. Жашау  терк тюрлене барады.  Аны ючюн замандан  артха къалмазгъа эм жангы излемлеге  келиширге керекбиз. Сёз ючюн, инновацияла, финансла жаны бла билимибизни ёсдюрюрге, менеджментибизни кючлерге,  файда тюшюре билирге  эм вузну тамблагъы кюнюню  сагъышын  этерге керекбиз. Бу жаны бла эм биринчи урунуу рынокда конкуренциягъа хорлатмаз ючюн  бийик квалификациялы кадрланы хазырларгъа борчлубуз. Бириксек къыралны технологияла жаны бла  алчыланы санына чыгъаргъа къолубуздан келликди,  - дегенди Юрий Альтудов.

РФ-ни Президентини  Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечисини орунбасары   Владимир Надытко да цифралы технологияланы сингдириуге,  билим бериу бла  илму къысха  байламлыкъда ишлерча онгла  къураугъа аслам эс бурулургъа тийишлисин чертгенди.

 - Бюгюнлюкде вузла -  билим берген организацияладан сора да, магъаналы илму-излем эм башха технологиялы  проектле хазырланнган илму араладыла.   Аланы жараталсакъ, экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этерчадыла. Аны ючюн а къыралдан  эм бизнесден да тутхучлукъ болмай, предприятияла бла байламлыкъ къуралмай  жарарыкъ тюйюлдю,-  деп къошханды къуллукъчу.

РФ-ни Президентини  Юг федерал  округда  толу эркинликли келечисини аппаратында  экономика эм  социал политика жаны бла  департаментини таматасы Сергей Серга билдиргенича, къыралны  илму-технология жаны бла айнытыу стратегиягъа кёре илму- билим бериу, технология эм промышленность  да байламлыкъда ишлерге керекдиле. Аны себепли университетге мында баш магъана бериледи.

Технологиялы биригиуле бла байламлыкъ къуралырча сурам болгъан разработкала бла кюреширге, аладан файда алырча онгла жарашдырылыргъа  керекдиле. Аны ючюн бюгюнлюкде жангы финанс модель къураргъа эм предприятияла бла байлыкъ жюрютюрге тийишлиди.

Россейни Илму эм бийик билим бериу министрини орунбасары Андрей Омельчук бу жаны бла  жетишимли ишлерча, университетге, студентлеге эм стратегиялы партнёрлагъа да тап болурча къыйматлы  онгла къураргъа чакъыргъанды.

- Университетлени онглары кёпдю, ол санда финансла жаны бла да. Жаланда аланы тап хайырлана билирге керекди. Бу жаны бла иш жетишимли барырча уа экономистле болушмай боллукъ тюйюлдю.

Ол айтханнга кёре, арт жыллада бийик билим бериуге финансла жаны бла болушуу иги да тирилгенди.  Экинчи жылдан башлап  беш жылны ичинде общежитияланы тынгылы ремонтуна къырал  125 миллиард сом бёллюкдю. Андан сора да, 2036 жылда энтта да 40 жангы кампус ишленирикди.

 - Жангы  кампусла – университетлеге алгъа уллу  атлам этерге болушурчадыла.  Бюгюннгю студентле бла  жаш алимле къайгъы этмей билим алырча эм илму бла кюреширча болургъа керекдиле,- дегенди Андрей Омельчук.

Россей Федерацияны Президентини  уллу  муратларындан бири 2030 жылда тыш къыраллы студентлени санын 500 минг адамгъа жетдириргеди.   Къырал алагъа грант болушлукъ тапдырыргъа да хазырды. Алай бла бюджетден ахча билим бериуден сора да, билетлерине, жашагъанларына, медицина  страховкаларына эм ай сайын тёленнген уллу стипендиялагъа да берилликди. Аллай амал тыш къыралладан кёбюрек фахмулу жаш адам келирине себеплик боллукъду.

Андрей Владимирович 2026 жылда бийик билим бериу бла байламлы къыралны  уллу тюрлениуле сакълагъанларын да ачыкълагъанды. Жангы модель юч кесекден къураллыкъды:  мурдорлукъ этген бийик билим бериу, усталыкъгъа юйретген эм  аспирантура. Министрни орунбасары бир-бир программаланы жангыртыргъа неда кетерирге окъуна  кереклисин эсгертгенди. 

Къабарты-Малкъар къырал университетни выпускниги,   Россейни Билим бериу эм илму  министерствосуну   экономика  политика жаны бла таматасы  Аслан Канукоев вузланы финанс  службаларыны компетенцияларын ёсдюрюрге кереклисин белгилегенди. Бу жаны бла  иш жетишимли барырча ректор, стратегиялы жаны бла проректор эм финансист байламлыкъда кюрешмей болмазлыгъын ангылатханды.   

КъМР-ни Правительствосуну   Председателени орунбасары  Марат Хубиев да КъМКъУ бла байламлыкъда ишлегенлерини юсюнден хапарлагъанды. Ол санда аны бошагъан экономистле къыралны башха регионларында да жетишимли уруннганларын чертгенди.

 - Бизни университет терк  айный баргъан вузладан бириди. Ол себепден билим бериу рынокда конкуренциягъа тёзерчады. Аны бла бирге илму-излем иш жаны бла  жетишимле болдурады, толтуруучу власть органла бла байламлыкъ жюрютеди эм бюгюннгю излемлеге келиширча итиниулюгюн тас этмейди. Арт жыллада вуз къыралда уллу сурам болгъан элли тюрлю  усталыкъдан хазырлайды. Аланы асламысы жерлерин тапмай къалмайдыла,- деп къошханды Марат Хубиев. 

Стратегиялы сессияны чеклеринде  Владимир Надыкто бла  РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечисини болушлукъчусу Айдамир Валиев КъМР-ни  Правительствосуну,  «Телемеханика» биригиуню келечилери бла тюбешгендиле. Анга  промышленность, энергетика эмда сатыу-алыу министр Шамиль  Ахубеков, Юрий Альтудов эм бизнесменле да къатышхандыла. Анда эки къауумда эм къыйматлы проектлени жашауда бардырырча байламлыкъла къурауну юсюнден айтхандыла.