Хар сабий бизге энчи дунияды

Жаш тёлюню айнытыуда Элбрус районну Мокъаланы Магометни атын жюрютген  сабий эм жаш тёлю чыгъармачылыкъны  арасыны саулай да районнга магъанасы бек уллуду. Къуру шахарда угъай, элледе да аны биригиулерини ишлегени махтаулуду. Ара къаллай иш тамамлагъаныны юсюнден бизге  аны таматасы Мисирланы Фарида Магомедовна айтханды.

- Мен бу араны ёз сабийимча кёреме, - дейди ол, сёзюн башлай. - Мында ишлегенлени, билим алгъан сабийлерими да бек сюеме. Къыркъ эки жыл мындан алгъа кесим да къошакъ билимге келген эдим. Арагъа таматалыкъ этгенли уа, хау, отуз жыл толгъанды. Бир кюн да сокъуранмагъанма. Нек десегиз, мында, жаланда ай хакъы ючюн келген адам кёп мычып, ишлеяллыкъ тюйюлдю. Бизде бир тауусулмагъан чыгъармачылыкъны шауданы къайнайды. Хар кюнден бир жангы затла жалчытып, алагъа юйренип бла юйретип жашайбыз. Къолдан уста блгъан аламат устазлрыбыз кёпдюле. Аны себепли  ала бла бирликде, юйрене, юйрете да барабыз. Бюгюннгю кюнню алып айтсакъ, арабыз жетишимлиди.

  2022-2023  окъуу жылны эсеплерине къарагъанда, информация амалланы кеси ыразылыгъы бла сертификатландырыу системаны оюмуна кёре, «Къошакъ билим бериу» деген номинацияда Элбрус районну Мокъаланы Магометни атын жюрютген, сабий эм жаш тёлю чыгъармачылыкъны айнытхан ара КъМР-ни эм иги билим бериу учреждениясына саналгъанды. Бери бек гитчеледен башлап, онжети жылларына дери сабийле келедиле. Устазлары сабий садлада да ишлейдиле. Хар жылдан окъуучуларызны саны тюрленнгенлей турады. Орта эсеп бла айтханда,  минг, минг бла эки жюз тенгли боладыла. Дерсле уа къуру бу мекямда бардырылмайдыла. Ара саулайда районда жангыз болгъаны себепли, эллени школлары бла келишим этип, анда ишлеген устазла, алагъа барып, дерсле бераладыла, ол санда Бедикде, Быллымда, Кёнделенде, Элбрус элде, шахарны школларына бла сабий садларына да. Ол ата-аналагъа да тынчды. Сабийле шашкала бла, шахматла бла да таныш болур онг табадыла, сурат ишлерге, къоллары бла гинжичикле этерге, тигерге да юйренедиле. Саулай бир къауумну бери келтирирге ишлеген ата-ананы онгу болмайды. Аны себепли, ариу кеслерини группаларына келип, устаз дерс бардырса, ол, кертиси бла да, ахшы жумушду..

Быйыл арада 31 къошакъ билим бериу  программа толтурулады.  Ала суратлау, техникалы, социал-гуманитар, илму, физкультура-спорт  жаны бла да сабийлени сейирлерин, сезимлерин да айнытадыла. Былайда араны сохталары билим алып къалгъанларындан тышында да, практика жаны бла хунерлерин айнытханларын да чертирге тийишлиди. Ала тигиу этедиле, кеслери ёлчемле алып, алагъа кёре лекало жарашдырып, бичерге юйренедиле. Бир-бир сабийле кеслери тикген тёбен жанланы аяулугъа киедиле. «Медицина бла мен» деген биригиуде биринчи болушлукъну этерге, байлау сала билирге, кёп тюрлю аурууланы сылтауларын бла багъыу жолларын окъуп биледиле. Бу биригиуню сабийлери да кёп тюрлю даражалы эришиулеге къатышып, алчыла боладыла. Хар жылдан, биригиуню бошап кетерик сабийлеге сынау бардырып, билим алгъанына шагъатлыкъ этген къагъытла бериледиле. Анга кёре окъуугъа кириу да тынч болгъаны да жашырын тюйюлдю.

Билим бериу учрежденияланы къайсы бири да саулукъларында къыяулары болгъан сабийлеге энчи эс бурадыла. Алай  арада устазла ала бла ишлеуню кеслерини бек магъаналы борчларындан бирине санайдыла. Чекленнген онглары болгъан сабийлени сезимлерине, кёллерине да жетер ючюн, энчи программала жарашдырып, анда сабийни энчиликлерин эсге ала, аланы юйретиу, айнытыу амалла изленедиле. «Муратыбызгъа да жеталабыз. Ата-аналары бек ыразы болуп, келалгъан бизге келеди, келалмагъанлагъа уа  аланы мектеплерине барып юйретебиз. Башха сабийледен артыкъ айырыргъа жарамайды аланы. Жаланда   бир кесек энчиликлерине артыгъыракъ эс бурабыз. Быллай сабийле да бизге Аллахдан бир саугъа болуп келедиле да, тийишлисича юйретиу юшге къатышдырабыз. Жангы жылда уа  уллу байрам къурайбыз. Сиз бир кёрсегиз эди  аланы къууанчларын бла ол кюн ыразылыкъларын! Бизге саугъа болгъан да олду», - дейди ушакъ нёгерибиз.ёё

Жашау болумлары къыйын болгъан юйюрлени сабийлери бла къылыкълары осал, къыйын сабийлени да сиз къалай бла эсе да сезимлерин къозгъаялгъансыз. Ол махтаулуду. Мен билип окъуна, мектепде устазланы сансыз этип, кесин аман жюрютген сабийле сизде жетишимлери бла къууандырадыла. Къалай бла табаласыз бу сабийлени жюреклерине жол  деген сорууума уа Фарида Магомедовна былай жууаплайды: «Хар сабий да бирча иги окъуялмайды. Окъургъа да керек болмаз. Хар бирини генетикасы, фахмусу, хунери да башхады. Аны себепли  хар сабий да бизге бир энчи дунияды. Мектепде устаз анча окъуучуну ичинде къыйыныракъ сабий бла кюреширге заман табала да болмаз, программала бек бай эм къыйын болгъанлары себепли. Бизде школдача тюйюлдю. Эркинлиги барды сабийни. Дерсде хунерин, не сюйгенин айталады. Иги бла аманны не болгъанын а устаз къоллары ишлей тургъан чакъда, юйретиу халда айтханлай турады. Сабийле жашаудан юлгюлеге да уллу эс бурадыла. Устазларыбыз хар сохтабызгъа энчи эс бурадыла. Ариу айтып, эслерин жыядыла. Сюймекликлери бла  жюреклерине жол табаладыла. Чынтты устазла ишлейдиле бизде. Хар сабийни жашауу бизге магъаналыды».

Сабийни гитчеликден огъурлулукъгъа, башхагъа жан аурута билиуге юйретиу аны артда жашауунда да керекди, адамлыкъ шарты боллукъду. Былайда  араны башчысы ата-аналагъа да ыразылыгъын билдиреди. Аланы хайырлары бла сабийлеге бу сезимни да сингдиралабыз. Аланы башхалагъа къайгъыра, огъурлу инсанла этер ючюн, къолубуздан келгенича юлгюле кёргюзтебиз. Бир кюн болмаса да, бир кюн ол баланы эсинде, кёлюнде да къаллыгъына ийнанабыз. Бу ахыр эки жылны ичинде  Энчи Аскер операциягъа къатышхан жашларыбызгъа болушлукъ жибералабыз. Район акциягъа да къатышабыз бу жумушда, дейди. 

 Ол мурат бла «Халал къол аязчыкъла» деген ат бла ярмарка дайым къуралады. Анда сабийле кеслери къоллары бла этген затланы сатадыла., дагъыда аш-азыкъ биширип келедиле. Анала да келип, хар жумушха тири къатышадыла.  Жыйылгъан ахчагъа уа аскерчилерибизге эм керекли затла алынып, алагъа жиберилгендиле. 

- Жарсыугъа, жылдан жылгъа сабийле ана тиллерин унутуп барадыла. Школда окъугъанларындан тышында, бизде да оюн халда юйренир онглары болса, бир тюрлю себеплик эталлыкъ суннганма тил айныугъа. Керти да, бизге кёп сабийле келип  къошулгъандыла бу биригиуге. Анала бек къууанып да келтиредиле балаларын. Жаланда затланы атларына юйренип къалмай, назмула окъургъа, кеслерин сахнада тута билирге да юйренедиле. Сахна оюнла саладыла.Сабийни ич дуниясы ачылады. Эслери айныгъандан сора да, тилге сюймекликлери ёседи. Устазлары Битеуроссей, Халкъла аралы, республикалы да конкурслагъа къатышдырып, жаланда 1-чи жерле алып къайтадыла. Андан сора да, тарыхыбызгъа, ветеранларыбызгъа да намыс берирге юйренедиле. Бу бёлюмде сабийле хар жылдан «Россия 1» каналыбызда «Ёлюмсюз полк» деген рубриканы бардырадыла. Мен билип, 10-дан артыкъ таулу ветеранны юсюнден бериуле хазырлап, аланы сабийле айтып, юйюрлеге аллай эслеринде, юйюр хазналарында сакъланырча саугъа этедиле. Бек огъурлу ишге санайма муну да мен. Араны ичинде бардырылгъан ариу къуралгъан тюбешиуле бла байрамла уа, саулайда району ишчи келечилерини эслериндедиле. Таулу халкъыбызны атын ариу бла айтдырала эсек, ол да бизге насып! – деп белгилейди Фарида Магомедовна.

Жетишимлени юслеринден айтханда, озгъан жыл Хаджиланы Мадина бла Бишенов Руслан кеслери «Жюрегими сабийлеге береме» деген битеуроссей конкурсда республикалы этапдан 1-чи жерлеге тийишли болуп, районну атын иги бла айтдыргъандыла. Сабийлени жетишимлери бла уа  барысы да махтаулудула. Жууукъ заманнга уа муратлары чыгъармачылыкъ жетишимлери бла бютюн алгъа атлатыргъады, баш жерде сабийлени тамблагъы кюнлерине сайлаулары тюз болурча, аланы фахмуларын ачыкъларча, хунерли этергеди.