Сейир жолоучулукъ

Орус география биригиуню  жаш тёлю арасы Черек районнга Чирик кёллеге жолоучулукъ къурагъанды. Аны мураты жаш адамлагъа районну ариу жерлерин кёргюзтюу, Къуругъан кёлню тюбюне тюшюу эмда альпинист керекле бла ишлерге юйретиу эди.

Жолоучулукъгъа «Альтаир» жаш тёлюню клубну келечилери – битеу да 25 адам – къатышхандыла, аланы къоркъуусузлукъларын а республиканы от ёчюлтюу-къутхарыу бёлюмю жалчытханды. Алгъа къауум, Къуругъан кёлню къатында агъачха жетип, лагерь орнатхандыла, от тиргизгендиле, керек затланы кийгендиле. Ол кезиуде къутхарыучула къоркъуусузлукъгъа жарагъан навесни тартхандыла. Къуюну тюбюне жетер ючюн, узунлугъу 80 метрден аслам жип керек болгъанды, жолоучула, андан тутуп, энишге тюшгендиле. Ала ычхынып кетмезча уа, къошакъ мадар да этилгенди. Къуюну башында, тюбюнде да къутхарыучула тургъандыла, алай бла къыйын сынауладан жаш адамла къоркъуусуз ётгендиле.

Жаш тёлю араны башчысы Мокъаланы Тенгиз айтханыча, Къуругъан кёл теренлиги 100-ден 180 метрге жетген карст къуюду, аны къабыргъалары тикдиле. Аны кёп мингжыллыкъланы ичинде жер тюбюнде баргъан суула тешгендиле. Бурун жыллада ол суудан толу болгъанды, кесинден да, Тёбен Чирик кёлденча, гитче суу чыкъгъанды. Алай, табийгъат болумла бла байламлы ол къургъакъсып, тюбюнде теренлиги 9 метр чакълы бирге жерген гитче кёлчюк сакъланнганды, къалгъан жеринде кёп жылланы ичинде агъач ёсгенди. Бюгюнлюкде ол илму тинтиулени бардырыргъа сейир жерди, бери солугъанла да сюйюп келедиле.    

- Биз бери тюшерге эрттеден бери да сюе эдик, жайдан сора окъуучуланы бла студентлени араларында бу жолоучулукъгъа атланырыкъ адамланы къаууму жыйылгъанды, ала «Къоркъуусузлукъну школуну» чегинде Бызынгыда альпинизмден бла къаялагъа ёрлеуден юйрениулени ётгендиле, - деп билдиреди Мокъаланы Тенгиз. – Туризмни тири тюрлюлерини быйылгъы кезиуюн бу жолоучулукъ бла бошаргъа келишгенбиз, анга къутхарыучула да себеплик этгендиле. Аны ючюн алагъа ыразылыгъымы билдиреме. Къуругъан кёлде, къыйын рельефде, жууаплы ишни бардыргъанбыз, бери энтта да къайтырыгъыбызгъа ишексизме, мында турист-краеведение, спорт эм илму бла байламлы жумушланы тамамларыкъбыз. Сууукъла тюшгюнчюге дери уа Лячинкъаяны тийресинде къаялагъа барлыкъбыз, артда араны ишин къыш низамгъа кёчюрлюкбюз.     

Къутхарыучу Ахкёбекланы Бекир жаш адамла къарыу, сынам алып келгенлерин, къыйын жолну таукел ётгенлерин белгилегенди. Ол жаш тёлю къутхарыучула бла бирге жолоучулукълагъа былай чыкъгъанларыны уллу юйретиу магъанасы болгъанын, алагъа артда усталыкъ сайлагъанда да себеплик этеригин билдиргенди. 

Географ-краевед, Орус география биригиуню  келечиси Геляланы Чомай а жыйылгъанлагъа европалы альпинизмни башламчысы Дуглас Фрешфилдни, ол 1882 жылда бери къалай келгенини юсюнден айтханды. Чомай билдиргенича, мында акъсакъалла узакъдан келген къонакълагъа кёл алгъа суудан толу болгъаныны, жангыз да бир кечени ичинде, жер тебип, къургъакъсып къалгъаныны юсюнден хапарлагъандыла. Краевед оюм этгенден, жер тепгени бла табийгъат ырахатлыкъ бузулуп, жер тюбюндеги сууланы ызлары башха жанына айланнгандыла, ичинде жыйылгъан суу  а узакъ болмай орналгъан Тёбен Чирик кёлге саркъгъанды. Андан бери халкъда аны аты Кёл-Кёчгеннге айланнганды. Совет жыллада былайда жаяу туризм тири айныгъанды, «Чирик кёлле» турист базадан, адамла тикни хатасыз ётерча, темир жип тартылгъанды, бусагъатда уа аны орунуна Жашырын кёлден башланнган къоркъуусуз жаяу жолчукъ барды.