Кёп миллетли къыралны бирлигини, бир бирге этилген хурметни белгиси

4 ноябрь – Халкъны бирлигини кюню

Россейде жаш къырал байрамларындан бирине – Россейни халкъларыны бирлигини кюнюне - быйыл 19 жыл толгъанды.  4 ноябрьде Россейде къаллай байрам белгиленнгенин бир ненча жыл мындан алгъа уа кёпле билген да этмегендиле. Алай бюгюнлюкде ол адамла таныгъан къууанчладан бирине айланнганды.

Неге жораланнганды?

Тарыхны сюйгенле ол 1612 жылда Москва душмандан къорууланнганына   аталгъанын биледиле. 4 ноябрьде (эски орузламагъа кёре 22 октябрьде) халкъ аскерле, Козьма Мининни бла Дмитрий Пожарскийни башчылыгъында Китай-городну поляклы душманладан къоруулагъандыла.        

Алай бирле уа бу кюнню совет жыллада 7 ноябрьде белгиленнген Октябрь революцияны байрамы бла къатышдыра эдиле.  Аны уа совет жыллада кенг белгилегендиле. Халкъ анга юйренчек болуп, къыралны политика мурдору алышыннганына, СССР чачылгъанына да къарамай, революцияны къууанчын этген суннгандыла.  Алай бюгюнлюкде уа бу эки кюн бир бирлери бла байламлы болмагъанларын ангылайдыла, байрамны тюз аты уа адамланы ауузларындады. 

Жангы къырал байрам къалай тохташдырылгъанды?

2004 жылда Россейни Патриархы Алексий II Динле аралы советде XVII ёмюрде Россейни тарыхында къыйын кезиуледен бирин, поляклы душман аскерлеге къажау урушда халкъны батырлыгъын адамланы эслерине салыргъа кереклисин айтхан эди.

Ызы бла 2005 жылда РФ-ни Президенти Владимир Путин аскерчилени   жигитликлерини хурметине 4 ноябрьни Россейни халкъларыны бирликлерини байрамынча белгилерге, аны солуу кюннге бурургъа деген Указгъа къол салгъанды. Алай бла ол уллу къыралыбызда жашагъан кёп миллетлени бла халкъланы, тюрлю-тюрлю динлени келечилерини шуёхлукъларыны, бирликлерини, бир бирге этген хурметлерини белгиси болгъанды.

Тинтиуле нени кёргюзтедиле?

 Былтыр Россейде бардырылгъан тинтиуле ачыкълагъанларыча, къыралны инсанланы 75 проценти байрамны магъаналылыгъын, жамауатха кереклисин белгилегендиле. Аладан 39 проценти аны бир тюрлю ишексиз айтханларын белгилегенди ВЦИОМ. «Бир ненча жыл мындан алгъа, коронавирус бла байламлы чекле кийирилгинчи, россейлилени бу байрамны юсюнден оюмлары башха болгъанды. 2019 жылда аны магъаналыгъа соруугъа къатышханланы жаланда 24 проценти санагъандыла – инсанланы тёртден бири. 2022 жылда уа тарихле тюрленип башлагъандыла. Ол жыл къууанчха ыразылыкъларын жамауатны 32 проценти билдиргендиле», - деп айтылады ведомствону тинтиулеринде.

Халкъны бирлигини кюнюча байрамла ахырда керекмейдиле деген оюмну айтханла да азайгъандыла. 2023 жылда ала 21 процент болгъандыла, аны аллында жылда уа – 26 процент.

Байрамгъа къалай тюбейдиле?

Россейге ёмюрленни теренинден бери тюрлю-тюрлю къыйынлыкълагъа тюберге, душманлагъа къажау туруп, жалынчакъсызлыгъын сакъларгъа кёп кере тюшгенди. Къыралыбызгъа къыйын заманда уа халкъ биригип, душманнга къажау тургъанды. Алай эсе уа, 4 ноябрьде битеу даулашла, бир бирге кёлкъалдыла унутулургъа керекдиле. Байрамны баш магъанасы да ма олду.

Къууанч а концертсиз, саугъасыз болмайды. Къыралны регионларында бу кюн   митингле, маршла, концертле, жандауурлукъ акцияла бардырыладыла. Ол санда Кремльде РФ-ни айнытыугъа уллу къыйын салгъанланы къырал саугъала бла белгилейдиле.

Шимал Кавказны республикаларында уа?

Регионда бу къууанчха энчи жумушланы хазырларгъа кюрешиучюдюле. Сёз ючюн, 2014 жылда жаш тёлюню башламчылыгъы бла «Бир гимн – бир къырал» деген акция бардырылгъан эди. 4 ноябрьде субъектлени ара шахарларыны орамларында халкъ жыйылып, кюндюз 12 сагъатда барысы да Россейни эмда кеслерини регионларыны гимнлерин айтхандыла. Ол а къыралыбызны халкъларыны бирликлерини энтта бир белгиси болгъанды.

  Грозныйде «Чеченни жюреги» деген межгитни аллында майданда къууанчлы митингге 18 минг адам жыйылгъан эди. Ала барысы да бирге Россейни эмда Чеченни гимнлерин жырлагъандыла. Черкесскде уа митингге жыйылгъанла шахарны мэриясындан Театр майданнга дери жаяу баргъандыла.  Аланы къолларында Россейни байрагъы бар эди – аны узунлугъу 30 метрден аслам болгъанды.

Дагъыстанда уа байрамгъа аталып женгил атлетикадан эришиуле къуралгъан эдиле. Анга эки мингден аслам адам къатышханды, хорлагъанлагъа уа эсде къаллыкъ саугъала берилгендиле.

Къууанчха Къабарты-Малкъар да жарыкъ тюбейди.

Сёз ючюн, анга аталып республиканы бек уллу эллеринден биринде – Кёнделенде – Уллу Ата журт урушха кетген элчилени хурметлерине эсгертме ачылгъан эди. Анда 756 жигитни тукъуму жазылыпды, ол КъМР-де бек уллу мемориалдан бириди. Аны кенглиги 4,6 минг квадрат метрге жетеди.

Дагъыда республиканы жаш тёлюсю сейирлик акция бардыргъанды – «Нёгеринге – конфет. Ышар, Россей!». Школланы окъуучулары, студентле да Нальчикни орамларында адамланы татлы ашарыкъла бла сыйлагъан эдиле. Быллай ачыкъ иш а адамланы   кёллерин кётюрмей къоймагъанды. 

Хар жылдан да къууанчны чеклеринде жангы жумушла къураладыла. Сёзге, 2017 жылдан бери «Уллу этнография диктант» акция бардырылады. Анга РФ-ни инсанлары эмда тыш къыраллада жашагъанла да къатышыргъа эркиндиле. Бу акция уа жамауатны Россейде жашагъан халкъларыны тарыхларыны, культураларыны, адет-тёрелерини юслеринден билимлерин ачыкъларгъа онг береди.

Быйыл да ол 1-8 ноябрьде бардырылады. Диктант 30 соруудан къуралады, аланы барысына да жууап берген 100 балл аллыкъды. Билимин сынаргъа сюйгенле бу электрон адрес бла эсепге турургъа боллукъдула:  https://miretno.ru/