«Форманы кийсем, къарыуума къошулгъанын, кёлюм кётюрюлгенин ангылайма»

Тебердиланы Исмайылны къызы Жамиля КъМР-де МВД-да Жолда жюрюуню къоркъуусузлугъу жаны бла управлениясыны къурау-аналитика иш, оператив билдириуле жарашдырыу эм жолда жюрюуню къоркъуусузлугъун ангылатыу жаны бла бёлюмюню тамата инспекторуду. Капитан чында къуллукъ этеди,  педагогика илмуланы кандидатыды. 

Биз аны бла ведомствону борчларыны, ол  толтургъан жумушланы, жолда низамлыкъны сакълауну эм кёп башха затланы юслеринден ушакъ бардыргъанбыз.

- Жамиля, ушагъыбызны аллында ГИБДД-ны баш борчларыны, ол къуралгъан кезиуден бери ала къалай тюрленнгенлерини юслеринден сорургъа сюеме.

- 1936 жылда совет къыралны Ич ишлени халкъ комиссариатында (НКВД) «СССР-ни ишчи-крестьян милициясыны баш управлениясыны къырал автомобиль инспекциясы» къуралгъанды. Ол заманда жангы къырал орган жоллада аварияланы азайтыугъа, транспортну хайырланыуну техника мардаларын жарашдырыугъа, водительлени хазырлаугъа борчлу болгъанды. 

Алай заман бла бирге Ич ишле министерствогъа салыннган борчла бла аланы тамамлауну мадарлары алышыннгандыла. Ала бла бирге  къырал автоинспекцияны жууаплылыкълары кенгергендиле, праволу база игиленнгенди, жолда жюрюуню жорукъларына бузукълукъла ючюн жууаплылыкъла къатыланнгандыла,  жол-транспорт  болумланы азайтыугъа, низамлыкъны сингдириуге бурулгъан профилактика жумушла кёбейтилгендиле. 

  РФ-ни Президенти Владимир Путин айтханыча, жолда къоркъуусузлукъну жалчытыу, ачыгъан, ауушхан адамланы санын азайтыу къырал автоинспекцияны баш борчу болгъанлай къалады. 

-  Управленияда къаллай жумушла толтурасыз?  

- Жолда жюрюуню къоркъуусузлугъуну бирикдирилген информация-аналитика системасы бла ишлейме. Башхача айтханда, республиканы жолларында аварияланы юслеринден шартла ары кийириледиле. Алагъа таянып ДТП не заманда, сагъатда этилгенин, аны сылтауларын, водительле жолда жюрюуню жорукъларына къаллай бузукълукъла этгенлерин,  башха болумланы тинтебиз. Ачыкъланнган эсеплеге таянып, андан ары быллай жол-транспорт болумла  къайтарылмазча, аланы  ауурлукъларын азайтырча  мадарланы жарашдырабыз.

Тинтиулени кезиуюнде  аварияла аслам болгъан жолла ачыкъланадыла, ала бла байламлы власть органлагъа алайда къоркъуусузлукъну  игилендириуге бурулгъан эсгертиуле бериледиле, республиканы битеу районларында да ангылатыу жумушла къураладыла - аланы география энчиликлери, ПДД-гъа бузукълукъланы эсге алып.

-Къырал автоинспекторла сабийле бла ангылатыу жумушла бардырадыла. Ала хайырлыдыла деп айталлыкъмысыз, ёсселе,  ала низамлы водительле боллукъмудула?

- Ёсюп келген тёлюню  саулугъун, жанларын сакълау баш борчубуздан бириди. Бу муратха  жетишиуде ангылатыу жумушла энчи жерни аладыла. Ала хайыр келтиредиле деп шарт айталлыкъма. 

Сабий ёсген кезиуде хар неге да ачыкъды, жолда адам кесин къалай жюрютюрге кереклисин эслеринде тутадыла эмда жашауда билимлерин тийишлисича хайырланадыла. 

Ёсюп келген тёлюню къоркъуусузлугъуну юсюнден айтхан кезиуде таматаланы жууаплылыкъларын энчи белгилерге керекди. Сабийин  машинада жюрютгенде,  бир-бир ата-анала, кеслерине асыры бек базынып, къоркъуусуз шинтикчиклени хайырланмайдыла. Бирде уа, асыры ашыкъгъандан, жолну эркин этилмеген жерледе ётерге ёчдюле. Бу кезиуде сабий таматадан юлгю алгъанын, аны ызындан  къайтаргъанын унутургъа жарамайды. 

Мен акъыл этгенден, сабийни къоркъуусузлугъуна жамауат саулай жууаплыды. Ол себепден а таматала низамлы, ёсюп келген тёлюге ариу юлгю болургъа керекдиле. 

- Бюгюнлюкде машинаны жюрютген тиширыула кёпдюле. Жолда ала низамлыракъдыла дерге боллукъмуду?

- Тиширыу водительлени тизмелерине къошулуп барады. Алай жолда  низамлыкъ  адамны халине кёреди: намыслылыгъына,  адеплилигине, жолда кеси эм тёгерегинде адамла ючюн жууаплылыкъны къалай сезгенине. Башхасы жокъду, тиширыумуду, эр кишимиди.

Хау, тиширыуланы арасында сынаулары  бла эр кишилеге юлгю кёргюзталлыкъла да бардыла. Эр кишини билимини, эслилигини, низамлыгъыны хайырындан  жолда къоркъуулу болум  тохтатылгъан кезиуде да кёпдюле.   Аны айтханым, эр киши  иги водительди, тиширыу а угъай, деп юлешген терсди. 

- Сиз полициячыны формасын жюрютемисиз? Аны кийсегиз,  кёлюгюз къалай тюрленеди?

- Ич ишле органлагъа энди келген кезиуде нёгерлерим бла  байрамладан биринде жамауат къоркъуусузлукъну жалчытыу жумушлагъа къатышханма.  Россейни гимнин салгъанда, сир сюелип тынгылагъаныбыз эсимдеди. Ызы бла байрам  башланнганды. Ахырында уа къатыма бир акъсакъал келеди да, ышарып: «Санга къарап турама да, усталыкъны къалай тюз сайлагъанынгы, ишинги  сюйгенинги, форманы кийгенинге ёхтемленнгенинги кёрюп турама. Жылладан  сора къыралыбызны гимнине ма бюгюнча кёлюнг кётюрюлюп, алай погонларынга жулдузда къошулуп тынгыларынгы тежейме»,-дегени эсимдеди. 

Ма ол кезиуден сора полициячыны формасын кийсем, къарыуума къошулгъанын, кёлюм кётюрюлгенин ангылайма.  Жууукъларымы, биргеме ишлегенлени, нёгерлерими, республиканы, деменгили къыралыбызны аллында жууаплылыкъны сеземе.

- Кюч органлада къуллукъ этесиз, керохдан ата билесиз. Кавказлы тиширыуну сыфатына артыкъ  бек келишмейсиз…

- Хау, кюч органлада къуллукъ этиу адамгъа жангы жууаплылыкъла салады, ол санда тиширыулагъа да. Аны бла бирге, хар усталыкъча, ол адамны халинде, ич дуниясында кесини ызын къояды. Алай бу затлагъа къарамай, Кавказда тиширыу, эр киши да, намысларын бийикде жюрютюрге, алагъа жамауатда берилген жерни, салыннган борчланы унутургъа эркин тюйюлдюле. 

Атам, анам мени миллетибизни тёрелеринде ёсдюргендиле, тюзлюклю, адепли, берген сёзюнге кертичи болургъа керексе деп юйретгендиле. Ала бир заманда да хыны сёлешмегендиле, ауазларын кётюрмегендиле. Мен а аланы ачытама, ышаныулукъларын толтуралмай къалама деп бек къоркъгъанма, ала мени бла ёхтемленирлерин  сюеме.   

Школума, устазларыма да бек ыразыма, ала бизге дерс, билим бериу бла чекленип къалмагъандыла,  жашаугъа хазырлагъандыла.  Биринчи устазым Батырбийланы Лиза Омаровнаны сюймеклик  бла эсгереме, ол дуниясын алышханды, алай манга салгъан къыйынын унутмайма.     

Ушакъны Тикаланы Фатима бардыргъанды.
Поделиться: