«Онг этсенг, къарыусузгъа болушсанг, къыйынынг ашхылыкъла бла къайтырыкъды»

Уяналаны Къанаматны жашы Зураб Нальчикни администрациясыны транспорт эм связь бёлюмюню башчысыды. Шахарда пассажирлени жюрютюуню къурау бу жаш адамны къолундады.  Биз аны бла ишини, юйюрюню, таулу халкъны тёрелерини юслеринден ушакъ этгенбиз.

- Зураб, Нальчикде пассажир транспорт бла ахыргъы кере къачан хайырланнганса?

- Барыучума, сёзге, кёп болмай 20-чы маршрут бла Кенжеге жетгенме. Быллай кезиуледе, билмегенча этип, водитель бла ушакъ этеме, сурайма. Бирлери машинагъа керекле, отлукъ багъа болгъанын, башхалары жолда тюрлю-тюрлю болумла ючюн графикден кеч къалгъанларын айтадыла.

Эрттенликде халкъ  ишге баргъанда эмда ингирде юйлерине къайтханда, орамлада машинала кёп болуп, автобуслагъа, маршрут таксилеге заман марда бла жюрюген къыйынды. Маршрутканы сакълап, ишге кеч къалгъанла аны ангыламайдыла, бизге келген тарыгъыуланы асламы аны бла байламлыдыла.

Шахарны администрациясында 2007 жылдан бери ишлейме. Муниципал къуллукъчуну солуу заманы болмагъанын айталлыкъма: кюнню къайсы заманында да  сынауунг, билиминг изленирге боллукъдула. Шахарны жумушлары кёпдюле, бир тюрлю кемчилик  болса, ол мени ишим тюйюлдю демей, барыбыз да бирден къолгъа алабыз. 

- Шахарда пассажир транспорт кереклисича къуралгъанды дерчамыды?

- Нальчикде пассажирлени жюрютюу система ышаннгылыды, къуралыулуду, къоркъуусузлукъну жорукълары сакъланадыла. Халкъны транспорт излемлерин жалчытыуну социал жорукълары бардыла. Алагъа кёре, халкъны саны 200 мингден аслам  шахарлада  бир микрорайондан башхасына бир маршрутну алышып жетерча этерге керекди.  Бу жорукъ  сакъланады.

Остановкада сюелген адамгъа автобус аллына келсе, битеу маршруткала аны къаты бла барсала керекди:  ишге бири, тюкеннге экинчиси, солуу кюн паркга тюз юйюню аллындан кетерча.  Алай этер онг жокъду. Аллай бир маршрут кийирилсе, жолдан ётерге онг боллукъмуду? Керекли автобусха олтуруп, аны терезесинден къатынгда сюелген маршруткагъа сагъатла бла  къарап турургъа тюшсе, ыразы бир адам да боллукъ тюйюлдю.

- Сюйген ишними сайларыкъса, неда уллу хакъны?

- Эрттенликде уянып, биягъы ол къужур ишге барама деп, турлугъунг да келмесе,  жашауунгу  керексизге къоратаса. Быллай халда ишге арып жетесе,  сау кюнню жукъ этеригинг келмейди. Хакъ да керекди, хар толтурулгъан жумушну  багъасы чыгъарыргъа тийишлиди. 

Адам кеси аллына жукъ да эталлыкъ тюйюлдю, жамауатны жашаууна къатышып, къолунгдан келгенича онг этсенг, кесингден къарыусузгъа болушсанг, къыйынынг ашхылыкъла бла къайтырыкъды. Бизни алай юйретгендиле, сабийлеге да аны ангылатыргъа кюрешеме.

Таматаларыбыз эринчекликни ангыламагъандыла. Эсимдеди, атамы анасы Уяналаны Кызыйка (жаннетли болсун) эрттенликде эртте келиучю эди бизге, быллай бир жумуш болгъанда   къалай жукълап турасыз деп. Ол кеси   иш кёллю болгъанды, бир жумушдан да артха турмагъанды. Жашны къолу неге да ушаргъа керекди деп, жер къазаргъа, юйде керек жерлерин тап этерге   юйретиучю эди.  Аны айтханым, адам ким эсе да башынгдан тёгерикди деп сакъламай, ишлерге  тийишлиди.

- Мен билгенден, сен тёрт сабийни ёсдюресе. Ата жашын  ишлерге, чомарт, намыслы болургъа юйретеди. Къызны  уа? 

- Юй жумушланы аналары ангылатыр.  Ата уа  намыслы, къайгъырыулу, ариу къылыкълы, хурметли болургъа кереклисин  айтыргъа керек болур. Мен ётюрюкню кёрюп болмайма, алдаргъа кюрешген сезилип къалады. Аны ючюн кертини айтыргъа керекди деп къаты болама.

 Къызлагъа жашауда женгил тюйюлдю, аны ючюн не болумда да атасы, къарындашлары ала  жанлы боллукъларын, кёл этдирликлерин  сезерча ёсдюрюрге керек болур, мен акъыл этгенден.

- Юйде тауча сёлешемисиз?

-  Тамата жаш Мираб сабий садха баргъанында орусча бир сёз да билмегенди.  Артда  телевизор, интернет, школ… Шёндю сабийле орусчаны игирек биледиле, болсада таматала юйде ана тилде сёлешебиз. Бирде сабийлеге хорлата да болурбуз, орус сёзлени къоша. Сабийле уа айталмайма деп уялмайдыла,  кюрешедиле. Аллах айтса, ёсе баргъанда иги билликдиле деп ийнанама.

Адам  ана тилин сюерге, сёлеширге, окъургъа борчлуду. Ол унутулса, миллетни энчилигини, тёрелерини юслеринден не къадар махтан да тур, ала магъаналарын тас этерикдиле.

Аммам Уяналаны Кызыйка «Заман» газетни ахыр кюнлерине дери окъугъанды. Ол тауча бек ариу сёлешгенди. Бизни уа сабийлени олтуртугъуз  да,  газетден статьяланы окъугъуз, тилни эшитселе, билген этерикдиле,  деп юйретгенди.

Бизде миллетчилик соруу бир заманда да туумагъанын айтыргъа сюеме.  Мен къабарты тилни билеме, сёлешеме, нёгерлерими арасында башха миллетлени келечилери кёпдюле. Миллетчилик – ол осал къылыкъды, бизни халкъланы юлешир затыбыз  жокъду. 

- Жетишим – ишлесенгми келеди, неда насыбынг тутарыгъын сакъларгъамы керекди?

- Сёзсюз – ишлесенг. Адам айныгъанлай, жангы затлагъа юйреннгенлей турургъа керекди.

Биз миллетни, тукъумларыбызны келечилерибиз. Аппам  Уллу Ата журт урушну ветераны Уяналаны Мухтарны аты бюгюн да хурмет бла сагъынылады. Туугъан эли Огъары Малкъарда,  Нальчикде да аны жаланда ариу жанындан  биледиле. Аны туудукълары болгъаныбыз бизге  уллу жууаплылыкъды.

Ол бизге ахшы юлгю эди, анга атын бийикде жюрютюрге, айып къондурмазгъа кюрешебиз барыбыз да. Сабийлени да анга юйретебиз. Ала Уллу Ата журт урушну къыйынлыгъыны, аппаларыны жигитлигини, къаллай саугъала бла белгиленнгенин иги биледиле. Ол а бек магъаналыды.

- Насып недеди?

- Юйюрде. Нек эсе да, гитче затчыкълагъа къууана билмейбиз, бир уллу байлыкъны, жетишимни  къуууп айланабыз, ол а иги болмаз. Бюгюн не затым бар эсе, Аллахуталагъа шукурла береме. Хар кюнюм ючюн ыразыма. 

Манга «Россейни сыйлы донору»  атха жетерге кёп къалмагъанды. Къаным аз тюбеген 4-чю положительный къауумданды.  Къан къуйгъан станциядан сёлешип, Зураб, керек бола эдинг деселе, мычымай  жетерге кюрешеме.

Сюек мыйыны донорлугъуну юсюнден кёп окъугъанма, алгъан билимиме таянып, жараса, аны берирге хазыр болгъанымы ангылагъанма. Бюгюнлюкде Россейде сюек мыйыны берирге хазыр  инсанларыны тизмесиндеме. Саусузгъа  болушалгъан эсем, бир  адамны окъуна жанын сакълаягъан эсем – ол да уллу насыпды манга.