Фахмуну кёп тюрлюлюгю

Кесим да билмей тургъанлай, мени насыбым тутханды. Алгъаракълада бир сейирлик адам бла танышханма. Ол Нальчикде налог инспекцияда ишлейди, назмула, макъам жазады, китапланы бетлерин, ичлерин да ариу суратла бла жасайды. Къысха айтханда, мени «жигитим» чыгъармачы адамды. Ол Акъбулатланы Юсюпню къызы Фатимады. Аны бла тюбешип, ушакъ этгенме.

-Бек алга, Фатима кесинги юсюнгден айтсанг эди.

-Тырнауузда туугъанма, анда 5-чи гимназияда билим алгъанма. Атам инженер-къурулушчуду, анам кёп жылланы жаш адамланы колледжде экономика усталыкъгъа юйретип тургъанды, бусагъатда экономистди. Тамата эгечим барды, ол жаякъ-бет жаны бла хирургду. Экибиз да Тырнауузда Абайланы Солтанбекни атын жюрютген музыкалы школну фортепиано классын жетишимли бошагъанбыз. Не заманда да устазларым Жаппуланы Лейля Хаждаутовнагъа бла Клименко Нина Александровнагъа жюрек ыразылыгъымы дайым да билдиргенлей турама. Ала мени чыгъармачылыкъ жаны бла айныуума уллу къыйын салгъандыла. Музыкалы школну бошагъанымдан сора уа, гитарада да согъаргъа юйреннгенме. Мектепни 11 классын бошагъанымдан сора уа, Пятигорскда Къырал Лингвистика университетни къызыл дипломгъа окъуп чыкъгъанма.

-Юйюрюгюзде уа сенден сора назму жазаргъа, макъам салыргъа, сурат ишлерге фахмулула бармыдыла?

-Бизни юйюрде фахмулу, чыгъармачы адамла кёпдюле, деп таукел айтыргъа боллукъма. Ала: мени атам, анам, эгечим, бек башы уа – аммамды. Ол атамы анасыды, Акъболатланы (Жаппуланы) Жансурат. Къобузда кеси ойнап, жырлагъан да бек ариу этгенди. Билемисе, кесини эртте заманладан къалгъан къобузун ол манга саугъагъа бергенди. Мен аны бир уллу, багъалы хазнаныча кёреме. Энди анда ойнаргъа да юйренирге деп турама. Анамы анасы Беккиланы (Борчаланы) Люсяны да бир ариу ёню бар эди, аны бла бирге уа ол къолдан да уста тиширыу болгъанды. Ол башхала эслемеген, кёрмеген ариу затны эслеучю, кёрюучю эди, ол затлагъа бизни, туудукъларын да юйретгенди.

-Сен бир да болмагъанча аламат назмула жазаса, аланы жырчыларыбыз айтадыла, биз, тынгылаучула уа, олсагъат жаратабыз. Ала, къалай эсе да, жюрекге жетедиле. Назму жазыу а къайдан келгенди санга?

-Назмулагъа артыкъ кёл салып да кюрешгенме деп айталлыкъ тюйюлме. Гимназияда окъугъан заманымда анда болгъан тюрлю-тюрлю ишлеге назмула жазыучу эдим, андан сора угъай. Мен, нек эсе да, аслам эсими макъамгъа бергенме, ол эди мени жюрегими къозгъагъан, анга итиннгенме. Артда абадан класслада окъугъанымда, экиге айланнган эгечим Ахматланы Жаннетни бир ненча назмусуна макъам салама. Адамла тынгылайдыла, жаратадыла. Андан сора мен, кюч-къарыу да алып, белгили поэтибиз Къулийланы Къайсынны эмда   бизни шёндюгю авторла Ёзденланы Исмайылны, Ахматланы Любаны назмуларына макъамла тагъаргъа кюрешеме. Ол ишим къалай болгъанын а тынгылаучула кеслери биледиле.

Назмуланы юсюнден айтханда уа, алагъа университетде окъугъанымда аслам эс бургъанма. Мен ючюнчю курсну студенти эдим. Чечен Республиканы Грозный шахарында Север-Кавказ федерал округну адабият универсиадасы къуралады. Аны эсеплерине кёре «Назмучулукъ» деген номинацияда мен экинчи жерге тийишли болама. Ары малкъар халкъны кёчгюнчюлюгюне аталып жазгъан назмуму элтген эдим.

-Кесинги назмуларынга макъамны уа къачан салып башлагъанса?

-Ма ол конкурсдан сора. Алай бла «Мен юйге къайтханма» деген жырны жазгъанма. Аны белгили жырчыбыз Жаникаланы Эльдаргъа кёргюзтгенимлей, ол олсагъат эс бургъанды, терк окъуна кёлден билип, аны тюз да мен сюйгенча, жаратханча, излегенча жырлагъанды.

-Фатима, ол жырынг керти да кимни да жюрегине жетип, жилятхан окъуна этеди. Сен кёчгюнчюлюк деген затны азабын чекмегенсе, аны алай, жюрекге жетерча къалай жазалгъанса?

-Бизни малкъар халкъ, дагъыда башха кавказ халкъла бла бирге туугъан жеринден зор бла кёчюрюлюп, уллу къыйынлыкъ сынагъанды. Мен халкъла сынагъан ол къыйынлыкъны юсюнден бек кёп билеме. Гитче заманымдан бери окъуна да эшитип тургъанма аны юсюнден хапарланы. Хар юйюрде да барды кесини тарыхы, сынтыл болмазлыкъ жарасы, кёпле жууукъларын, ахлуларын тас этгендиле. Алай бу жырны жазаргъа уа мен Рубен Мурадянны 1995 жылда алыннган «Дорога на край жизни» деген фильмине къарагъанымдан сора кёлленнгенме. Ма анда, мени оюмума кёре, малкъар халкъны кёчгюнчюлюгюню юсюнден бек тап эмда тынгылы кёргюзтюледи.  Анда бир жери барды, солдат фронтдан элге къайтып, ол жюрек жараны, ачылыкъны сынагъаны. Ол рольну бизни белгили актёрубуз Бапыналаны Зариф бек тынгылы, ким да ышанырча ойнагъанды. Сау болсун!

-Къарачай атны юсюнден жырынг да аламатды?

-«Мой крылатый конь», аны Къумукъланы Магометни  къарачай атны юсюнден «Крылья горца» деген документли фильмине жазаргъа уа манга Жаникаланы Эльдар тилеген эди. Жырлагъан да анда кеси этгенди. Биринчи заманда кёп сагъыш эте, экили да бола эдим, жазалырмамы мен къарачай атны юсюнден назму деп. Болсада ахырын фильмге къарагъанла, клипни кёргенле да биледиле.

-Эльдар бла уа къалай танышып, ишлеп башлагъанса?

-Аны бла танышханыма, ишлегениме къадарыма ыразыма. Ол бек фахмулу жашды. Ол жырларымда, назмуларымда мени не айтыргъа сюйгеними, муратымы кимден да тап, кимден да тюз кёргюзте биледи. Эльдар кеси да макъам салады назмулагъа, аны себепли аны бла ишлеген бек тынчды. Сёз ючюн, биз экибиз да бирге бир жыр жазгъанбыз. Назмуланы мен, макъамны ол. Жыр Къабарты-Малкъар Республиканы 100-жыллыгъы бла байламлы конкурсха деп жазылгъан эди. Анда биз биринчи жерге тийишли болгъанбыз. Жаникаланы Эльдар бла танышхынчы, жырчы Байсолтанланы Инара бла ишлей эдим, ол Ахматланы Любаны «Биринчи къар» деген назмусуна жырымы жырлагъанды.

-Мен билгенден, сен сабий китаплагъа да суратла ишлейсе. Аны юсюнден да айтсанг эди.

-Жырла, назмула жазгъандан сора да, алгъаракълада мен сурат ишлеуге да эс бура башлагъанма. Хау, Шабатукъланы Фатиманы проекти барды, ол сабийле жазгъан жомакълагъа китапла жарашдырыуду. Аны тилеги бла ол жомакъла китапланы тышын художник-иллюстраторча жарашдырама. Ишим алгъа барады!

-Сен, къырал ишде ишлей, назмула, жырла жаза, сурат бла да кюрешесе, бош заманынг а боламыды, аллай такъыйкъаларынгда не зат этерге бютюн бек сюесе?

-Жарсыугъа, аллай заман хазна кёп болмайды. Алай китап окъургъа, сурат ишлерге бек сюеме, сора къолдан усталыкъ бла да кюрешеме. Сёз ючюн мен агъачдан сумкачыкъла ишлейме, алагъа суратланы да кесим салама. Ол къол усталыкъды. Хау, баш ишим а КъМР-де Федерал налог службаны управлениясындады.

-Къырал ишни къоюп, толусунлай чыгъармачылыкъгъа батылыргъа уа сюерикми эдинг?

-Бу соруугъа аты Чечен Республикадан тышына да белгили жазыучу, РФ-ни литература, искусство жаны бла Къырал саугъасыны лауреаты, Чечен Республиканы Жазыучуларыны союзуну председатели, экономика илмуланы доктору, профессор Кант Хамзатович Ибрагимовну сёзлери бла жууапларгъа сюерик эдим. Ол бир жол манга былай айтханды: «Сени къырал ишинг болгъаны бек игиди. Ол санга ышаныулукъ, кеси башынга эркинлик, бир адамгъа да жалынчакъсызлыкъ береди. Чыгъармачылыкъ а – ол жюрекге хошлукъду. Ол къууанч, кеси кесинги ачыкълаугъа келтиреди, жюрегингде, акъылынгда болгъанны кёргюзтеди, аны бла бирге санга Аллах берген фахмунгу ачыкъларгъа болушады. Аны себепли сен къырал ишни да къоймай, чыгъармачылыкъ бла да кюреш». Мен аллай терен акъыллы адам бла адабият универсиадада танышханма.

-Фатима, мен да ишим бла байламлы сени бла танышханыма ыразыма. Сорууларыма тынгылы жууапла бергенинг ючюн да сау бол, мындан ары да жангы, ариу, жюрекге жетген жырларынг бла кёп жылланы къууандыра турурча Аллах насып берсин!