БИЙЧЕ КЪОЛ

Жетген къызла бла жашла кимни къачан къатын аллыгъын, эрге барлыгъын билир ючюн, бир юйге жыйылып «Бийче къол» оюнну бардыргъандыла.
Ала араларындан бир къызны айыргъандыла. Ол тунгуч сабий болургъа тийишлиди  (биринчи сабий болургъа эм аны эгечи, къарындашы ёлмезге керекди). Ол  къыз, барып, жети жол айырылгъан жерден топуракъ,
жети шаудандан да суу келтиреди. Сууну жюрютюлмеген къамил (агъачдан этилген) аякъгъа къуядыла, анга топуракъдан бир кесек атып къатышдырадыла, дагъыда юч жюрютюлмеген алтын тюплю тигиу ийнени атадыла.

Аны алай хазырлап, сора юйню бир жанын жабыу бла бёледиле. Жабыуну артында стол болады, аны юсюне  къамил аякъны саладыла, къабыргъагъа уа кюзгю тагъадыла. Къамил аякъ столда, кюзгю тагъылгъан жерни тюбюне болургъа тийишлиди.

Жашла-къызла бирем-бирем жабыу артына кирип, аякъгъа къарасала, анда кимге барлыкъларын, кимни аллыкъларын  кёргендиле. Быллай оюнда ала  ёллюклерин-къаллыкъларын да кёрюп болгъандыла. «Тузлу гюттюгеча», «Бийче къолгъа» да бизни жаш заманыбызда окъуна жыйылыучу эдиле. Бу материал РИА КъМИА ГТИ-ни архивинден алыннганды.  Текстни КъМАССР-ни  Тырныаууз шахарында жашагъан 65 жылы болгъан Ахматланы Сафу Хамзатовнадан 1973 жылда Ахматланы Хашимни жашы Ибрагим жазып алгъанды. Архивден а аны  къарачай-малкъар секторуну илму къуллукъчусу Локияланы Жаухар жазып алгъанды эм басмагъа жарашдыргъанды. Къарачай-малкъар тилни ангылатма сёзлюгюнде «Бийче къол» деген сёз архаизм этнонимча белгиленеди, магъанасы да «къызла тюшлеринде сюйгенлерин кёрлюк сунуп, суусап ичмей ашаучу бек тузлу
ашарыкъ» деп бериледи. Биз оюм этгеннге кёре, «Бийче къол» деген оюнну «Тузлу гюттюге» къаршы тюрлюсю да болгъан болур. Берилген текст ол оюндан башхаракъ болгъанына шартды. Болсада, бу оюнунда жаш тёлю сюйюп ойнагъанлары, анга тамам ийнанып болгъанлары даулашсызды. Бир сёз бла айтханда, бурун заманлада быллай оюнла жаш тёлюге ойнаргъа, кюлюрге, бир бирин таныргъа, оюмлашыргъа, хапарлашыргъа онг бергендиле эм аланы жюреклеринде ийнаныу отну тиргизгендиле.