Социал магъаналы ауруула - халкъны саулугъуна къоркъуу

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасыны жыйылыуунда социал магъаналы аурууланы профилактикасы эм багъыу къалай баргъанын сюзгендиле. Аны бла байламлы оюмларын республиканы саулукъ сакълау министрини орунбасары Татьяна Аникушина, ведомствону ВИЧ-инфекцияны диагностика этиу эм багъыу жаны бла штатдан тышында баш специалисти Аминат Шомахова, туберкулёзну багъыу араны баш врачыны къурау-методика иш жаны бла орунбасары Лаура Зекореева билдиргендиле. 

Жыйылыуну ача, палатаны социал политика, саулукъ сакълау, физкультура эм спорт жаны бла комиссиясыны башчысы Галина Егорова быллай ауруула саулай да жамауатны саулугъуна уллу къоркъуу салгъанларын, аслам ёлюм келтиргенлерин, профилактикаларына, багъыуларына бла реабилитацияларына уа кёп ахча къоратылгъанын белгилегенди. «Адамланы саулукъларын сакълау эм жашауларын игилендириу бюгюнлюкде баш магъананы тутадыла. Инсан жаратылгъанындан башлап терен къартлыгъына дери саулугъун тинтдиргенлей турургъа керекди. Профилактика мадарла уа быллай ауруула аны жашау турмушуна салгъан заранны азайтыргъа болушурукъдула», - дегенди ол.

Татьяна Аникушина билдиргеннге кёре, арт кезиуде эндокринный ауруула бекден-бек жайыла барадыла, диабетден бла артыкъ семизликден къыйналгъанланы саны да тохтаусуз ёседи. Аны бла байламлы былтыр сахарный диабетге къажау республикалы программа жарашдырылгъанды. Россейни башха онтёрт субъектини санында Къабарты-Малкъаргъа да эндокринный аурууланы бакъгъан араларын лазер операционныйле бла жалчытырча федерал бюджетден ахча берилгенди. Анга дагъыда районлада ара больницалагъа гемоглобинни гликемия ёлчемин тергерча он анализатор да алыннганды.

- Туберкулёзну юсюнден айтханда, аны битеу тюрлюлери бла республикада, былтыргъы эсеплеге кёре, 100 минг адамдан 21,3 кесеги ауруйдула, 2022 жылда аланы саны 23-ге жете эди, - дегенди ол. – Алай бу къыйын ауруудан къыйналгъанланы саны 7 процентге азайгъанды. Туберкулёзну алгъадан билирча мадарла этиледиле, жамауатны 73 процентине къаралгъанды, алада 193 адамда ауруу болгъаны ачыкъланып, ала  диспансердедиле. Саулай къыралда болумгъа къарасакъ, бизде саусузла азыракъдыла. Туберкулёздан ёлгенлени да саны 39 процентге азайып, 100 мингнге 2,5 болгъанды.

Наркология болушлукъ Саулукъ сакълау министерствону Психиатрия эм наркология клиника арасыны стационарында, диспансерни поликлиника бёлюмюнде этиледи, район больницалада уа врачла психиатрла-наркологла ишлейдиле. Уулу затланы хайырланып, былтыр диспансер эсепге 5 999 адам тюшгендиле, 2022 жылда – 6 147, профилактика къарауда 2023 жылда 1641 инсан болгъандыла, 2022 жылда уа – 1565. Былтыр наркология эм токсикология  ауруу деген диагноз салыннганланы саны 19,3 процентге тюшгенди, эсепден 795 адам чыгъарылгъандыла. Наркоманланы кёбюсю - 45,1 проценти - опиумну хайырланнгандыла, 34,3 проценти – полинаркоманладыла, 15,3 проценти – каннабисни, 5,3 проценти уа психикаларын тюрлендирген веществоланы алгъандыла.

Диспансер эсепде, 2023 жылны 1 январына тарихлеге кёре, 5044 хронический ичгичи турадыла, аладан 485-си тиширыуладыла, 2022 жылда эсепде 5228 ичгичи болгъандыла, аладан 494-сю тиширыула эдиле.

Республиканы наркология службасы ишинде эм уллу магъана аман къылыкъладан акъылбалыкъ болмагъанланы сакълаугъа береди. Наркология диспансерде реабилитация арада 20 адамны багъаргъа онг барды, былтыр анда 176 саусузгъа къаралгъанды, 2022 жылда уа – 212. Кюндюзгю стационарда бир кереге 25 адамгъа багъаргъа боллукъду, анда 2023 жылда саулукъларын 259 инсан тюзетгендиле, 2022 жылда уа – 551.

Психиатрия болушлукъ Психиатрия эм наркология клиника арада этиледи. Анда саусузлагъа кече-кюн да багъарча 670 жер, кюндюз багъарча да 100 жер барды. Былтыр психиатрия ауруулары бла диспансер эсепде 10 424 адам тургъандыла, аладан 1599-у – сабийле бла акъылбалыкъ болмагъанла эдиле. Эсепден 640-лан чыгъарылгъандыла, халлары игирек 73 инсанны болгъанды, 385-лен да ёлгендиле. Стационар багъыудан былтыр 3275 адам ётгендиле, кюндюзгю стационарда 976-лан жатхандыла. Энчи аскер операциягъа къатышханлагъа психиатрия болушлукъ этиуге да уллу эс бурулады - 2023 жылны 1 июлюндан башлап министерствону буйругъун толтурууну чегинде битеу районлада медико-психология консультация этген 20 кабинет ачылгъанды. 

ВИЧ-инфекциягъа антителалары болгъаны бла къалгъаны былтыр 312 939 адамда тинтилгенди, ол а республикада жашагъанланы 34 процентиди. 1993 жылдан ВИЧ 2847 саусузда ачыкъланнганды, 816 адам андан ёлгендиле, отчёт кезиуде 110-лан ауушхандыла. Былтыр бу инфекция 200-ге жууукъ инсанда табылгъанды, ол жукъгъан 238 адам диспансер багъыудадыла. 2024 жылны 30 июнуна эсеплеге кёре, эсепде 1504 адам турадыла, аладан 21-и сабийледиле.

Вирус гепатитни жугъууун азайтыр муратда быйыл диспансеризацияны программасына «С» гепатитге антителала болгъаны бла къалгъаны тинтилип башланнганды. Правительство анга къажау кюреш бардырырча федерал субсидияла келирча бегимни да къабыл кёргенди, аны бла байламлы 2024-2026 жыллада ишни бардырыргъа 26,8 миллион сом бёлюннгенди. Багъыу борчлу халда медицина страхование этиу ахчагъа бла дарманла бла льгота халда жалчытыуну чегинде бардырылады. 2023 жылда льгота дарманла 43 «С» гепатити болгъан эм аны башха-башха тюрлюлеринден бир жолгъа ауругъан пациентге берилгендиле, битеу да 167 адам багъылгъандыла. 2024 жылны аллында эсеплеге кёре багъыу энтта 317 адамгъа керекди.

Сахарный диабетлери болуп диспансер эсепде былтыр 22 541 инсан тургъандыла, аладан 376-сы сабийледиле, 2022 жылда саусузланы саны 20 770 эди, сабийле уа – 360. Эндокринный системаларында ауруулары, аш-азыкъ жаны бла чурумлары, сахарный диабет болгъанланы саны ёсе барады, 2022 жыл бла тенглешдиргенде, 2023 жылгъа аланы саны 2 процентге кёбейгенди. Эндокринный ауруулары болгъанланы араларында сахарный дибетден къыйналгъанла эм кёпдюле - 61,1 процент.

Айтылгъан бла байламлы палатаны башчысыны орунбасары Людмила Федченко туберкулёзну ачыкъ тюрлюсю бла ауругъанланы, ол бек жукъгъаны себепли, башхалагъа къоркъуу салмазча мадарла этерге кереклисине эс бургъанды. Татьяна Аникушинагъа болум бла тынгылы шагъырей этгени ючюн ыразылыгъын билдирип, ол машиналада флюографланы болушлукълары бла адамланы саулукъларын тинтиуню эсепеде тутаргъа кереклисин белгилегенди, бютюнда кеслерине ахыр кере 5-10 жыл мындан алгъа къаратханлагъа. Людмила Михайловна прививкаланы  борчлу халда этдириуню, аны ючюн норматив-право актны жарашдырыуну да дурус кёргенин чертгенди.

Соруулагъа жууапла берилгенден сора, битеу сейирлери болгъан органлагъа эсгертиуле жарашдырылгъандыла, деп билдиредиле Жамауат палатаны пресс-службасындан.