Аллайгъа чыдар, аны унутур амал а болурму?

Терроризмге къажау кюрешни кюню

 Мындан 20 жыл алгъа бизни къыралда бек кюйсюз ишледен бири болгъанды. 2004 жылны 1 сентябринде террористле Шимал Осетия - Аланияны Беслан шахарында школгъа кирип, анда бегитилгендиле, жесирге кёп адамны да алып. Мурдарланы къолларындан 334 адам жоюлгъанды, ол санда 318 жесир. Аланы арасында уа  186  сабий болгъанды.

Эрттенликде мектепни аллында, тёреде болгъаныча, Билимни кюнюне аталгъан къууанчлы линейка бара эди. Олсагъат алайгъа жюк ташыучу машина келип тохтады да, андан сауутланнган адамла тюшюп, жыйылгъанланы башлары бла окъла жаудуруп, школну ичине, тюртюп, кийирип тебирегендиле. Аладан къутулгъанла да болгъандыла, алай бек аз. Жесирлени саны, ал шартлагъа кёре, 354  болгъанды (артда уа ала андан да кёп болгъаны ачыкъланнганды -1128 адам).   

Малгъунланы къолларына тюшгенлени асламысы сабийле болгъандыла (ол санда эм гитчеле да). Жесирликге ата-аналаны, устазланы бир кесеги да тюшгендиле. Террористле аланы  асламысын спортзалгъа сюрюп кийиргендиле. Анда уа ток ыз бла бир бирге къошуп, бек аздан 15 чачдырылыучу зат тохташдыргъандыла. Мурдарла, башхаланы къоркъутур муратда, оннге жууукъ жесирни илишаннга салгъандыла.

 Бесланда жесирлени эркин этерге олсагъат Россейни ФСБ-сыны энчи буйрукъла толтургъан араны бёлюмлери жиберилгендиле, оператив штаб да къуралгъанды.  Энчи операция бардырыллыкъ тийрени Россейни МВД-сыны ич аскерлерини бёлюмлери къуршоугъа алгъандыла. Алайгъа жууукъ юйледен адамла кёчюрюлгендиле.

 Алгъа террористле тынгылауну басып тургъандыла, бир кесекден Шимал  Осетияны президенти Александр Дзасоховну,  Ингушетияны таматасы Мурат Зязиковну бла  доктор  Леонид Рошальны школгъа келирлерин  (бир-бир шартлагъа кёре уа, Чечен Республикадан федерал кючлени чыгъарырларын эмда тутулгъан террористлени эркин этерлерин да) излегендиле.  Алай «Терроризмге къажау кюрешни юсюнден» федерал  законнга кёре, жесирлени эркин этиу жаны бла оператив штаб террористлени  политика излемлерин толтурургъа эркин  тюйюл эди.

РФ-ни Президентини кенгешчиси Асламбек Аслаханов, Леонид Рошаль, властьны бла жамауатны келечилери да  1-3 сентябрьде боевикле  бла сёлешир амал изледиле, алай юч кюнню ичинде  террористле жесирлеге дарманла, суу, ашарыкъ затла берирлерин унамагъандыла. Жесирлени эркин этгенлери ючюн ахча саугъа да алмагъандыла. Боевикле мектепни ичине иерге унагъан жаланда бир адам болгъанды - Ингушетияны алгъыннгы президенти Руслан Аушев. Ол, сёлеше кетип, ууучлаучула 26 жесирни – тиширыуланы да къагъанакъланы – жиберирге унарча этгенди.

Ючюнчю кюн а  оператив штабны къаууму ёлтюрюлген жесирлени школдан чыгъарыуну юсюнден келишалгъанды.  3 сентябрьде иш жеринден тепгенди. Тюшде мектепни къатына МЧС-ни тёрт келечиси бла автомобиль келип тохтагъанды. Ала террористле илишаннга салгъанланы ёлюклерин алыргъа керек эдиле. Алай ол кезиуде школну спортзалында эки уллу чачдырыу болду. Ма андан сора энчи кючле школну къолгъа этиу жаны бла операцияны башладыла. Аланы андан башха амаллары жокъ эди.

   Андан сора атышыу башланды, терезеледен, спорт залны къабыргъасында чачдырыу тешген жеринден сабийле бла тиширыула секирип  тебиредиле (школда болгъан эр кишилени уа террористле биринчи эки кюнде окъуна жойгъан эдиле). Энчи бёлюмлени келечилери спортзалда къалгъан адамланы къутхарыу жаны бла мадарла эте эдиле. Аны бла бирге  снайперле къачып баргъан жесирлеге от ачхан террористлени жокъ этерге кюрешгендиле. Чачдырыудан сора бир кесек заман озуп, террористле спорт залда сау къалгъан адамланы башха отоулагъа зор бла кёчюргендиле. Асламысы  коридорну ахырында орналгъан ашханагъа тюшгендиле.

Малгъунлада жесирликде энтта 200-ден аслам къалгъанды. Энчи бёлюмлени келечилери, спортзалны эркин этип, андан жаралыланы, ачдан къарыусузланнганланы да кёчюрюп башлагъандыла, аны бла бирге уа боевикле бла урушну да тохтатмагъандыла. Къазауат  ингирге дери баргъанды.  4 сентябрьде оюлгъан къабыргъаланы тюплеринден ёлюклени излеу эмда чыгъарыу башланнганды, тинтиу ишле да бардырылгъандыла. Бир-бир ёлюклени экспертизасын бардырыргъа да тюшгенди. Ёлгенлени араларында ФСБ-ны «Альфа» эмда «Вымпел» спецназындан оноулан, МЧС-ни «Центроспасындан» да экеулен эмда Бесланда жашагъанладан да биреулен болгъандыла.  Аланы асламысы сабийлени къутхара жоюлгъандыла. 810 адам (жесирле, ФСБ-ни бла МЧС-ни къуллукъчулары, аскерчиле эмда шахарчыла) жаралы болгъандыла.

 Жесирле уа, жаралы болгъанлары бла да къалмай, жюреклери элгенип, андан тюзелялмай кёп тургъандыла.   Да хау, ала эки суткадан артыкъ заманны ичинде школда бегитилип, автоматланы быргъылары да юслерине бурулуп  турсала,террористле алагъа  ичерге суу,  ашаргъа аш берирге унумай турсала, анга къалай чыдагъын!?
 

Аллайгъа чыдар, аны унутур амал а болурму? 2004 жылны сентябри Шимал Осетияны жашауун экиге бёлгенди – бушуугъа дери эмда андан сора. Энди окъуу жылны хар  башланнганы  ол кюйсюз кюнлени, жюзле бла ёлген адамланы эсибизге саладыла.   Шимал Осетия —  1 сентябрьде тёрели школ линейкала бардырылмагъан жангыз россейли регионду. Ол кюн республикада Беслан шахарны 1-чи номерли школунда болгъан терактдан жоюлгъанланы эсгередиле. Юч кюнню ичинде  «Эсгериуню вахтасы» ётеди, терактны кезиуюнде ёлтюрюлген сабийле асыралгъан «Мёлеклени шахарчыгъында» бушуулу ишле барадыла.