Къачан, къайда да аны айырмалылыгъы кёзге уруннганды

 «Заманнга» - 100 жыл

Кёп къалмай жарым ёмюр бир ишге къуллукъ этген алай тынч тюйюлдю, болсада ол сыйлыды. Гергъокъланы Жашкону жашы Исмайыл "Коммунизмге жол", ызы бла уа "Заман" газетде аллай бир жылны бет жарыкълы ишлеп, солуугъа алай чыкъгъанды. Андан сора да, бир номерин къоймай алып, окъуп тургъанды. 18 августда анга 80 жыл толлукъ эди.

Бир жол кабинетде Къулбайланы Алий бла олтуруп, хапар айта, Исмайылны да сагъынабыз. «Редакторубуз Черкесланы Сарыбий алгъан эди аны редакцияны машинасын жюрютюрге. Газетни корреспондентлерин колхозлагъа, фермалагъа, сабан юйлеге, къойчу къошлагъа элтип тургъанды. Биз терк окъуна ангылагъан эдик ол бизден эсе акъыллы да, билимли да болгъанын», - деген эди фахмулу журналистлеринден бири. Алийден махтау алгъан а женгил болмагъанды.    

Оноучула да сезген эдиле аны. Бираздан литсотрудник этдиле. Ызы бла промышленность бёлюмню таматасына салдыла. Обкомдан Москвагъа Бийик партия школгъа жиберирге бир адам керекди коллективигизден деп сёлешгенлеринде, Гергъокъ улун сайладыла.

Биринчи дерследе окъуна окъуу юйню преподавательлери таулу жашны хунерлигин эслегендиле. Айтханыны терен магъанасы болгъанын, соруулагъа къысха эм тынгылы жууапла бере билгенин да. Аны курсну старостасына айыргъандыла. Исмайыл ол кезиуню кеси былай эсгергенди: «Анда хапарны узуннга созууну дурус кёрмегендиле. Ауузунгдан бир сёз чыкъгъанлай окъуна билгендиле ненча гюренке тартханынгы».

Курсда анга уллу хурмет этгендиле. Кёпле артда иш да аны бла шуёхлукъ жюрютюрге сюйгендиле. Анга Москвадан, Бакудан, Мордовиядан, Горькийден, Новосибирскден танышлары къонакъгъа келип тургъандыла.

Тамата жашы ажымлы ёлгенин эшитмей туруп, кечирек Исмайылны жокълай келген тенглеринден бири ол ачыулу ишни юсюнден билгенинде, ёрге туруп, къолунда стаканны асыры къаты къысхандан ол ууалып къалгъанды. «Мен олсагъатда сени къатынгда болургъа керек эдим», - деп, бек ачыу этгенди.

Аны шуёхлары, тенглери керти, адепли адамла эдиле. Анга шагъатха юйюнде болгъан бир ишни келтирейим. Ол кеси айтханды аны юсюнден. Юй бийчеси Зоя столну татыулу ашарыкъладан толтургъандан сора ариу этикеткасы бла аракъы шеша да салады. Къонакъла ашагъандыла, ичгендиле, кюлгендиле, ойнагъандыла. Исмайыл кеси ичгини ауузуна салмагъанды.

Къонакълары кетгенден сора, аракъыны къалгъанчыгъын тышына тёге туруп, аны ийис этмегенине ишекли болады да, уртлап кёреди. Ол а – аракъы тюйюл. Уллу жарсыугъа къалады. Къонакъла уа, жукъ да айтмай, сууну ичип кетгендиле.

Окъууну бошагъынчы окъуна аны ишлерге «Советская Россия» газетге чакъыргъандыла. Алай ол унамагъанды. Юйюне, юйдегисине, коллективге къайтыргъа сюйгенди. Бир жол а Бийик партия школда окъугъанланы Кантемировский гвардиячы танк дивизияны аскерчилери бла тюбеширге элтгендиле. Ол Уллу Ата журт урушда айырмалы болгъан махтаулу аскер биригиуледен бири.

Нек эсе да командирле, политработникле да Гергъокъ улун жаратып, къал мында, бусагъат окъуна майор чын берейик, андан ары уа генералгъа дери ёсе барлыкъса, деп тилегендиле. Ёсюмю, сыфаты, билими, къысхасы, хар не жаны бла да келиширик эди ол уллу чынлы офицер болургъа. Алай къадары болмаз эди…

Москвада окъугъан жылларындан бири жай Олимпиада оюнлагъа тюшгенди. Аны кезиуюнде битеу курсда, Исмайылдан сора, спорт байрамны кезиуюнде ишлерге бир адамны да сайламагъандыла. Ол да анга берилген бек уллу сый эди.

Гергъокъ улу боксдан эришиуле къалай баргъанларыны юсюнден битеу дуниягъа билдирип тургъанды. Оюнла бошалгъандан сора уа анга СССР-ни Физкультура эм спорт министерствосуну, Олимпиада комитетни да сыйлы саугъаларын, белгилерин да бергендиле.

Москвадан ол къызыл диплому бла къайтханды. Аны газетни редакторуну орунбасарына саладыла. Ол башхаланы материалларын окъугъаны бла къалмай, кеси да тюрлю-тюрлю жыйылыулагъа баргъанды, аладан отчётланы жазгъанды. Бош алай угъай, кесини оюмларын да къошуп. Аны хар неге да кёз къарамы болгъанды. Ол адамгъа, не тюрлю болумгъа да тюз багъа бере билгенди. Кеси тюз ниетли, ётюрюк айтхан, кёзбау эте билмеген адам болмагъаны себепли башхалагъа да ма ол ышанла ючюн намыс-сый бергенди.

Адамлыкъдан уллу байлыкъ жокъду, дейдиле. Алай эсе, Исмайыл миллиардер эди. Болмагъанча огъурлу жан. Бир заманда кишини кёлюне тиерча сёз айтхан болмаз. Кеси уа кёп эшитгенди. Алай анга эсин бурмагъанды, дерт да тутмагъанды.

Анга бир юлгю келтирсем да тамам сунама. Редакциядан бир къауум адам хапарлаша тургъан кезиуде Исмайыл да кесини оюмун айтады. Жыйылгъанладан бири уа, анга айланып: «Сен андан не билесе, шофёр эдинг да, алайлай къалгъанса, жерингде тынч тур», - деди. Къалгъанла шумсуз болдула.

Исмайыл бек къарыулу болгъанды, аны жумдуругъу жетген аягъы юсюнде тураллыкъ тюйюл эди. Алай аны къара къарыудан акъылы озгъанды. Тынгылады да къойду. Аны къой, бир ауукъ замандан аны хыликкя этип сёлешгенни кесини машинасы бла Минводха элтгенди.

Манга да акъыллы, оюмлу сёзю бла кёп кере эс тапдыргъанды, болушханды. Ол чынтты эр киши эди. Аны сындырыргъа да кюрешгендиле, ол а бюгюлмегенди, бир адамны аллына жалынып бармагъанды. Коллективде аны аманлап анонимкаланы кимле жазгъанларын да биле тургъанлай, аланы ызларындан къара сабан сюрмегенди.

Гергъокъланы Исмайыл дуниясын алышындыргъанлы тёртюнчю жыл барады. Ол ахыр такъыйкъаларына дери адамлыгъын тас этмегенди, жан ала туруп да, врач анга: «Къоркъма, Исмайыл, хар не да тап болур»,- дегенинде, «Къоркъмайма, жарсыма»,-дегенди.

Аны жашауу 77 жылы толургъа тёрт ай жетмей юзюлгенди. Ол чекге дери да къалай чыдагъан болур деп келеди акъылыма. Алай ол жашау жашаумуду. Сени жауунгу да сабийлери ата-анасындан алгъа ёлсюнле! Исмайыл ариу да, жигит да жашларындан – Маратдан бла Муратдан – къуру къалгъан эди. Къалай кётюрдю ол аллай къыйынлыкъны? Билген Аллахды…