Туризм адамланы къолайларына келиширча

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасыны жыйылыуунда республикада ич туризмни айнытыуну, аны хайырлылыгъын ёсдюрюуню, аны бла бирге регионда солуу адамлагъа асыры багъа болмазча этиуню амалларын сюзгендиле.

Жыйылыуну ача, палатаны экономиканы айнытыу, предпринимательствогъа себеплик этиу, жашау журт-коммунал мюлк, курортла эм туризм комиссиясыны башчысы Владимир Павленко регионда шёндюгюлю излемлеге келишген не бийик конкуренциягъа да чыдаяллыкъ туризмни къурау жаны бла уллу иш тамамланылгъанны белгилегенди. Ол айтханыча, туризмни жангы даражагъа чыгъарыу экономика политиканы баш борчларындан бириди. «Жылдан-жылгъа къонакъ юйлени саны ёсе барады, жангызда былтыр мында солууларын 1,5 миллион адам ётдюргендиле. Проблемала къайсы курортда да бардыла. Бизде, бек алгъа, аш-азыкъ бла жалчытыу эм къонакъбайлыкъ жаны бла чурумланы айтыргъа тийишлиди. Билимли кадрла, бийик усталыкълы гидле да жетишмейдиле. Андан сора да, турист-информация араланы кёбейтирге керекди. Энчи эс жумушланы качествосун игилендириу, Минги тауда туристлени транспорт бла жалчытыу излейдиле. Багъалагъа да къараргъа тийишлиди», - дегенди ол.

Кётюрюлген темагъа баш докладны республиканы курортла эм туризм министрини орунбасары Асланби Шхагапсоев этгенди. Ол билдиргенича, бюгюнлюкде регионда турист рекреация эм санатор-курорт 360 объект барды, алада бир кереге 17 мингден аслам инсан солуяллыкъдыла неда саулукъларын тюзеталлыкъдыла. Туристлени саны ёсгени бла аланы солууларын къурагъан предприятияланы файдалары да кёбейгенди, аладан келген налогла да аслам болгъандыла. Федерал налог службаны управлениясыны эсеплерине кёре, 2023 жылда туризмден келген налогла 1 037,9 миллионнга жетгендиле, ала аны аллында жылдан 91,3 процентге кёпдюле. 13,9 миллион багъасы жумушла жалчытылыннгандыла, ол да 2022 жылдан 19,3 процентге асламды. Быйыл да туристлени саны 1,7 миллионнга жетериги сакъланады.      

- «Туризм эм къонакъбайлыкъны индустриясы» миллет проектни толтурууну чегинде федерал бюджетден туризмни айнытыугъа жораланнган проектлеге грантланы тёлеуге республика бюджетге 413 589,2 минг сом бёлюннгенди, ол санда 33 325,8 минг – туризм инфраструктураны айнытыугъа, къалгъаны уа модуль солуу юйлени ишлеуге. Республикада солууларын ётдюрюрге не къадар кёп адам сюерча уа, PR информация кампания бардырылады, анга кёре регионну юсюнден ахшы билдириуле этиледиле, анга сейир ёсерча телевидение бериуле, рекламала кёргюзтюледиле, статьяла жазыладыла, туризмни келечилери битеуроссей эм халкъла аралы кёрмючлеге бла форумлагъа къатышадыла, - дегенди ол. Асланби Шхагапсоев туристлени къоркъуусузлукъларын жалчытыугъа да энчи эс бёлюннгенин чертип айтханды.

Инвестиция проектле бла бирге регионда турист инфраструктураны айнытыу жаны бла талай уллу проект да тамамланылады, аланы бардырыугъа 2,9 миллиард сом бёлюннгенди. Бу проектлеге кёре «SUTRA» бутик-отель ишленирикди, анга кёп жумушланы тамамлагъан ара, 75 адамны сыйындыргъан бутик-отель, бизнес ара бла ашханала кирликдиле. «Нальчик» апарт-отель  а беш жулдузлу боллукъду, анда да бир кереге 75 адам солуяллыкъдыла. «Нальчик» бутик-отель 1 424,0 квадрат метр жерде орналлыкъды, анда 20 отоу ишленирикдиле, аланы талайында саулай юйюрле жашаяллыкъдыла, къалгъанлары 1-2 адам сыйынырча этилликдиле. «Терек» санаторий а юч къатлы боллукъду, анда 74 инсан солуяллыкъдыла.

Минги тауну турист эм инженер инфраструктура бла жалчытыу да къыстау барады. 2023 жылны ахырында кресель канат жол хайырланыугъа берилгенди. Бюгюнлюкде курортда узунлукълары 17 километрге жетген тау лыжа жолла, 3 шёндюгюлю гондол канат жолла бардыла, къонакъ юйледе да 1100 адамны сыйындырыргъа жарарыкъды. Сынау халда «Мир-Кругозор» тикде 2,5-километрлик 2 жангы тау лыжа жол ачылгъандыла, алагъа ЕР4 эм ЕР5 атла берилгендиле. Къыйырларында буруула орнатылгъандыла, навигация система да жарашдырыла турады. 2030 жылгъа дагъыда 19 километр тау лыжа жол эмда 5 канат жол ишленириги сакъланады. «Эльбрус» энчи экономика зонаны (ОЭЗ) айнытыуну чегинде резидентлени чакъырыу да барады, бусагъатда ала жетеулен боладыла, ала 33 миллиард сомгъа проектле бардырыр муратлыдыла. Алагъа кёре  Минги тауну къыбыла этегинде 90 жерлик «Эльбрус» къонакъ юй комплекс, Азау талада 133 жери болгъан спорт-саулукъ кючлеу ара эм башха мекямла ишлерге белгиленеди.

Оюмларын палатаны келечилери Бетал Шогенов, Темуккуланы Абдул-Хаким, Роман Литвинов да билдиргендиле. Бетал Шогенов багъала асыры бийик болгъанларына эс бургъанды. «Саулугъуму тюзетир ючюн жыл сайын кюзде Минги тауда багъылыргъа керекме. Алай анда багъала тышындан келген лыжачылагъа келишедиле, транспорт бла керек жерге барыр ючюн 500-1000 сом тёлейсе. Кеси адамларыбызгъа ол багъала болмагъанча уллудула», - дегенди. Темуккуланы Абдул-Хаким а адамланы транспорт бла ташыу бла 50-ге жууукъ жылны кюрешгенин, алай бусагъатдагъы халны ангылагъан къыйын болгъанын айтханды. Ол билдиргенича, «Кавказ.РФ» курортда микроавтобусла адамланы машиналаны къойгъан жерден элтедиле. Алай ала жолгъа чыкъгъан болжалланы адамла арталлыда жаратмайдыла, ол аланы излемлерине келишмейди. «Эльбрус-Транс» компанияны транспортун рынокдан энчи иели перевозчикле  чыгъартхандыла, аланы уа ГЛОНАСС системалары, лицензиялары, жол къагъытлары жокъду, кеслери да налогланы тёлемейдиле. Аны бла байламлы ол право низамны эм контрольну бардыргъан органланы бу болумгъа къараргъа чакъыргъанды. Комиссияны келечиси, ратракланы хайырланыуну багъаларыны уллулукъларын да черте, аланы ким тохташдыргъанын, аладан налогла къалай жыйылгъанларын да белгисиз болгъанын айтханды. Роман Литвинов а, Курортла эм туризм министерство кёп жетишимлеге жетгенин белгилей, адамланы жумушларын жалчытыуну игилендирирге кереклисин белгилегенди.

Жыйылыуну эсеплерине кёре битеу сейирлери болгъан органлагъа эсгертиуле этилгендиле.