АННЯМ

- Хапар-

Анням Зулийхат, кеси айтыучулай, начас немислиле кирир келгенде, эсли адам эди, къолунда сабийи болгъан. Анга жюзден эртте атлагъанды. Бирде, сагъыш эте келеди да: «Нем да тохтагъанды мен жарлыны, жаланда ауузум тохтаялмайды ансы», – деп, кеси кесине тырман этеди. Акъылы, эси уа жериндедиле. Тюнене болгъанны санап айталмаса да, эртте ётген кюнлени уа ання чык чыгы бла тюшюрюучюдю эсге. Жууукълукъну шашдырмай билирге сюйген болса элде, бир да ажашдырмаз, тизип берир. Аны ючюн аннямы бек сюедиле жууукъ, узакъ да. Сау болсунла, дайым саулугъун соргъанлай, къайгъыргъанлай турадыла.

Тюнене, жауун болуп, эшикге чыгъармагъансыз мени деп ёпкелегенди да, жастыкъчыгъы бла бирге къоюнума алып, элтип жол жанында шинтикде олтуртханма. Алайны бек сюйюучюдю. Олтурур, тёгерекге-башха къарай бир сагъат, сагъат бла жарым тенгли. Андан ары тёзалмайды ансы.

– Жукъу басханды, жашчыкъ, – дер да, белги берир, юйге кийир деп.

Жолну ары, бери ётгеннге къобалмагъанына жарсыйды:

– Ай, не аманыма къалгъанма! – дейди, къуудан женгил санларын окъуна кётюралмай. – Адам къатына келсе, мал да къымылдайды да.

– Ання, къалайсыз? Тынчмысыз? – деп саламлашады Майрусханны школдан къайтып келе тургъан туудугъу, эр кишича, келип, мени да къолуму тутуп.

– Игиме, балам, – дейди ання.

Сора жашчыкъ орамны ёрге кетеди.

– Ким эди ол аламат сабий? – дейди, аны къарамы бла ашыра, ання.

– Майрусханны туудугъу.

– Идрис а саумуду?

– Ким Идрис?

– Майрусханчыкъны атасын сорама.

Ол анням айтхан Майрусханчыгъ а тёрт жыйырмагъа чыгъа келеди.

– Ол Идрисми дейсе, ол а, харип, ёлгенди, ання. Андан бери иги кесек болады.

– Да, ёлмей а, сау турса, жюзден эртте атларыкъ эди. Биз, сабийле, ишхилди жыяргъа барсакъ, аллыбызда барыучу эди не заманда да. Марокону, зыканы кёп жерин да ол иги билгенди. Бек жигит болуучу эди, затдан къоркъмагъан. Урушдан да сау къайтханды. Анда да билген болур мадар эте, ол биздегиге ушамай.

Аппама ол кёлкъалдысын унутмагъаны сейир тюйюлмюдю, анча жыл озгъандан сора да?

– Атанг да изледи, мен да аллына къарап турдум. Мында да сакъладыкъ, Азияда да сакъладыкъ, – дейди ання, андан ары эсгере. – Андан а не келсин? Къайтмазлыкъны аллына не бек къарап да тур… Жашчыкъ, аны ол уллу суратын шашдырып къоярсыз, мен кетсем.

– Шашдырмазбыз. Этме аны къоркъууун. Кесинг да ашыкъма ары.

– Да, мен а, сени аннянг эсем, хау, темир терек болурма, къалгъанладан артыкъ. Анса да аз жашамадым да. Ол жарлыны ёмюрюн да Аллах манга къошхан болур ансы. Манга къошмагъы эди да, жангыз баласына къошха эди.

Атамы сагъынса, анняны бети сабийча амалсыз болуп къалады да, сюймейме. Аны эсин башха затха бурургъа сюйюп:

– Ання, орамгъа жангы асфальт салгъанларына уа не айтаса? – дейме.

– Энди ырхы келмеймиди Жашырын къолдан, жауун жауса?

– Келеди, нек келмейди.

– Да сора бу жолгъа салыннган къыйындан не файда, ашар да кетер.

– Ырхыгъа да быргъы жол ишлегендиле.

Кёзлерине операция этилгенли, иги кёреди ання.

Жамал аны операциягъа элтгенде, врач:

– Бу жыл санда операция къоркъуулуду, – дегенин ангылап, ання, орус тилин ачып:

– Делай, сынок, Аллах айтхан болур, – деген эди.

Шукур Аллахха, Ол анга игисин айтханды – иги кёреди. Ма бюгюн да, узакъгъа, жууукъгъа къарай келип:

– Ий, Аллах ючюн, – дейди ання, – ол Айдурханны халжарында иелик этип айланнган кимди? Тогъуз-он кере ёнчеледи гебенни бла халжарны арасын. Ол сенекге илиндиргени да не магъанасызды. Айдурхан а тюйюлдю, тейри.

– Жашы Исмайылды, ання.

– Исмайылмы? Ол алай къарт къачан болуп къалгъанды? Атасындан да къарт кёрюнеди да, – деп сейирсинеди ол. – Апайны, атангы дейме, тенги болуучу эди Исмайыл. Айдурхан а аппанг бла бир жыл туугъанды. Бирге бузоу кютгендиле деп эсгергени эсимдеди къайын анамы. Аскерге уа бармагъанды. Алай насыбы тутса уа аппангы.

– Да, аягъы акъсагъаны ючюн алгъан болмазла.

– Ол заманда сынчыкълагъан да этмей эди. Чакъыргъанларында, анасы Кермахан асыры жилягъандан, эсин аудуруп, урушдан эркин болур ючюн, кеси окъ атдыргъанды аягъына деучю эдиле. Алай а ол да алышханды дуниясын…

– Къалайса, ання? Базардан келе тура эдим да, сени былайда кёрюп, саулугъунгу сорайым деп къайтханма.

Ол Фатиматды, тёш башында жашагъан къоншубуз.

– Игиме, жаным. Олтур, бир кесек солуй бар. Сиз а, мен сорлукъла, барыгъыз да нечиксиз?

– Аллахха шукур, биз да турабыз. Олтурур онгум да жокъду, ання, туудукъла школдан къайтыргъа, юйде болсам керекди.

Ання, Фатиматны ызындан къарап кёп турады.

– Ненча жыл болады Фатиматха?

– Да бир эллиден атлагъан болур. Мында туугъанды.

– Жаш адамды. Игиме дейди. Ауругъаны уа барча кёрюнеди.

– Нек айтаса алай, ання?

– Да, эти терисине сыйынмай турады. Ауруйду сора.

Анняны къарамы мени башымда тохтайды да, бёрк киймей чыкъгъаныма сокъуранама – башымы акълыгъы десем да, къартлыгъым анняны мудах этер деп къоркъама.

– Уялгъан да этдим. Сен а, жашчыкъ, къайын атама бир бек ушайса. Ол бери келгинчи ары барма…

Бирде уа жилямсырайды анням.

– Не болгъанды? Ким кёлюнге тийгенди? – деп къайгъырсам, ол а:

– Айып этмезсе да, жашчыкъ? Этсенг да, не этейим? Атанга, аппанга тансыкъ болгъанма. Дагъыда атам бла, анам бла турургъа сюе эдим. Бир бек кёрлюгюм келеди къайынларымы да. Мен аланы кёрмегенли не заман, – дейди.

Баш иесин а сагъынмайды. Баям, уялгъандан. Огъесе унутупму? Мен а анга болушалмайма. Олтурама сора сатрач ундуругъуну жанында, манга ёксюзлюк сынатмагъан аннямы къургъакъ, жукъаргъан къолчукъларын сылай, ким билсин, кесимеми, ангамы себеплик эте.