Адамлыгъы, итиниулюгю бла да сабийлеге юлгю бола

Жангуразланы Хаким тау элибизде – Огъары Жемталаны спорт арасында – сабийлени дзюдогъа, спортну дагъыда талай башха тюрлюсюне юйретеди. Ала, эришиулеге къатыша, жетишимли да боладыла. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.   

Хаким Огъары Жемталада туугъанды, мектепни да анда бошагъанды. Усталыкъ билим алыргъа уа Къабарты-Малкъар къырал аграр академияда «Энергообеспечение» жаны бла алгъанды. Спорт бла кеси да гитчелигинден бери кюрешеди. «Элинде, районда да дзюдону тренер Занкишиланы Къубадий (жаннетли болсун) айнытып башлагъан эди, ол къоншуда жашагъанды. Аны жашы нёгерим, белгили дзюдочу Казбек, башха жашчыкъла да жараулагъа сюйюп жюрюгенбиз. Алай тренер болургъа умут этмегенме, бу ишге къадар келтиргенди. Элибизде жараула бардырыргъа этерге юйреннген адам керек эди да, чакъыргъанларында, угъай демегенме. Аны ючюн усталыкъ жаны бла хазырланыуну да ётгенме», - деп эсгереди ол. Хаким кеси да эришиулеге къатышып тургъанды, республикада хорлагъанланы къауумуна дайым къошулгъанды, битеуроссей эришиуледе саугъа жерлеге чыкъгъанды, Бабаланы Къууанчны хурметине турнирде да ючюнчю болгъанды.

Спортчуланы юйретгенли эки жыл болады, ал кезиуледе быллай бир сабий жыйыллыкъды деп сагъышында жокъ эди, бусагъатда анда жарау этгенлени саны къыркъгъа жетеди, къоншу элледен да келедиле. Биринчи спортчуланы эришиуледе хорлай башлагъанлары башхаланы да жарау этерге кёллендиргенди. Аланы, жангызда дзюдодан сора да, эркин тутушуугъа, бел бауладан тутуп тутушуугъа, мас-рестлингге, сумогъа, самбогъа да юйретеди, бу жаны бла да сынау алсынла деп. Сабийле аладан эришиулеге да барып, алчыланы санына да къошулгъандыла.

 Дзюдо спортну бек ариу, терен философиялы тюрлюлеринденди, къайсы спорт да адамны низамгъа юйретгени бла хайырлыды. Хаким хар сабийге да былай айтады: «Мен залда тренерме, алай мындан башха жерде да мен болушурукъ затыгъыз болса, билдиригиз». Сабий бери кеси сюйюпмю келеди огъесе юйде къоймаймы жибередиле – аны барысындан да сорады. Ала жараугъа жюреклери тартып жюрюгенлери къууандырады. Ала школда дерследе кеслерин къалай жюрютгенлерине, окъугъанларына да барып къарайды. Суратларын школну махтау къангасына салсала, айхай да, къууанады. Иги окъугъан сабий спортда да жетиширге кюрешгенин белгилейди.

Жараула дерследен сора ыйыкъгъа алты кере бардырыладыла. Бир жарау эки сагъатны неда андан да кёбюрек заманны ётдюрюледи. Жылы заманда эшикге да чыгъадыла, бассейннге уа Къашхатаугъа элтедиле. Элни спорт арасы тынгылыды, уллуду, жарау этерча, кийинирча, жууунурча жерлери да бардыла. Башха спорт клубла бла байламлыкъла да жюрютюледиле, сабийлени башха клублагъа да жараулагъа элтедиле, арада эришиуледе къураладыла, ол мадарла сабийлени усталыкъларын ёсдюрюрге себеплик этедиле. Сора ала, къоншу эллеге келе, кеслерине жангы тенгле да табадыла – ол а жашауда бек керекди. 

Сабийле тренерлеринден къылыкъгъа юйреннгенлери жашырын тюйюлдю. Аны ючюн тренер кесин жюрютгени, адамлыгъы бла да юлгюлю болургъа тийишлиди, деп чертеди ушакъ нёгерибиз. Сёз ючюн, залда жарау этдирип, сора тышына чыкъгъанлай а тютюн ичиу – ол спортну ниетлерине келишмейди. Сабийлени хар зат да гитче бир шартдан башланады, деп юйретеди. Сёз ючюн, залгъа кире тургъанда окъуна чурукъларын тешип, тап салырларын излейме. Низам сакъланмагъан, итиниулюк болмагъан жерде бир жетишим да боллукъ тюйюлдю. Жангыз фахму азлыкъ этеди. Юлгюге Баллиланы Расулну келтирейим, юйде аны жараугъа затын ачытыр деп жибермей эдиле. Бир кюн залгъа келсем, алайда сюелип турады. Жарау этерге сюйюп, башхала кетгенден сора да къалып, канат бла ишлемей къалмайды. Окъууда да ма аллай итиниулюгю барды. Тренер айтхан азды, спортчуну кесини жюрегинде талпыныуу болмаса. Сабийле юйлеринде да къоймайдыла жарауну, не этгенлерин кёргюзтюп, видеола да иедиле. Жаш тёлюбюзню аллай болгъанын кёрсем а, мен да къууанама, ёхтемленеме, дейди.

- Ата-анала сабийлерини саулукъларын игилендирирча неда аланы артыкъ семизлиликлерин кетерирча да келтиредиле залгъа. Юлгюге, врачла семизден жюрегине ауурлукъ барады деген бир жашчыкъ, бизде жарау эте, бир айны ичинде онбеш килограммгъа азайгъанды. Ол угъай, артда эришиулеге къатышып да тебирегенди. Дагъыда бирчиги токъсан килограммдан къысха заманны ичинде алтысы кетгенин къууанып билдирген эди. Сабийле семизликден къыйналгъанларыны, къарыусузлукъларыны сылтауун а татлыны кёп ашатханларындан кёреме. Аны ючюн ата-аналаны бу затха эс бурургъа, аланы не ашагъанларына сакъ болургъа чакъырама. Тренерча уа менде юйреннген сабийле баргъан жерлеринде кеслерин тап жюрютюрлерин, айнырларын, къытарларын да сюеме. Айтхылыкъ спортчуну хазырларгъа мураты хар тренерни да барды, ансыз къалай ишлерге боллугъун ангыламайма. Эришиулени аллында сабийлени иги тутушургъа, майдалла къытаргъа кёллендиреме. Айтханымча, тау элледе сабийлерибиз къарыулудула, итиниулюдюле, аладан уллу хорламланы сакъларчады. Бюгюнлюкде уа жетишимлери бла Мусукаланы Къууанч, Уяналаны Саид, Занкишиланы Имран, Таукенланы Салим, Маммеланы Даниял, Баллиланы Расул, Джанукуланы Эллина къууандырадыла, - деп билдиреди Хаким. 

Эришиуде спортчу бирде къытдырады. Бирде хорлайды. Къытдыргъаннга не дейсе, урушамыса неда кёл этдириргеми кюрешесе деген соруугъа ол былай жууап береди: «Сабийни халисине кёре. Тенг сермеш болуп, ол къарыуун аямай кюрешгенин кёрсем, жапсарама. Алай артыкъ кёл салмай эришсе неда биле тургъанлай халат жиберсе, урушама. Болсада, быллай жыл санда сабий бла сёлешгенде марданы билирге тийишлиди, артыкъ хыны этсенг, спортдан кёлюн къачдырып къояргъа къоркъуу барды. Сора адамланы къатында бир заманда да урушмайма, юйретирик затымы чакъырып, кесине энчи айтама, ол кезиуде керекли, тюз сёзле да табама».