«Аскер хазырлылыкъ, юйюрдеча жылыу да»

Жаш тёлюню Ата журтха сюймекликде, тюз, ариу ниетледе юйретиуде уллу ишни кадет школла тамамлайдыла. Республикабызны Бабугент элинде генерал Деппуланы Хакимни атын жюрютген экинчи номерли кадет школда юйретиу ол жорукълагъа тийишлиликде бардырылады. Бюгюнлюкде аны директоруну къуллугъун Гыллыланы Борисни жашы Мурат толтурады. Бизни бла ушагъында ол кадет школда окъутууну, анда турмуш къалай къуралгъаныны, кадетлеге къаллай онгла берилгенлерини юсюнден билдиргенди.

Энчи эс – битеулю билим бериуге эм аскер хазырлылыкъгъа

Кадет школда, сёзсюз, аскер хазырлылыкъгъа уллу эс бурулады. Алай кадет школ, бек алгъа, битеулю орта билим бериу учрежденияды. Юйретиучюлени араларында Сауутланнган кючлени, право низамны сакълаучу органланы офицерлери бардыла. Бусагъатда учрежденияда 170-ге жууукъ сабий турадыла, аланы алтынчы классдан башлап аладыла. Бир жерге талай адам болуучуду. Бабугентден сора да, кадет школла Терекде бла Атажукинода бардыла, ала барысы да республиканы Жарыкъландырыу эм илму министерствосуна киредиле. Алагъа сабийле битеу республикадан келаллыкъдыла, алай, тёреде бола келгенича, аланы асламысы жууукъдагъы жерледендиле.

Школгъа алырдан алгъа сабийле къайсы классда болгъанларына кёре орус тилден, математикадан эм физкультурадан тестированияны ётерге керекдиле, ала бла психологла да сёлешедиле. Кадет школну бошагъандан сора,  ала Бир къырал экзаменни бередиле, аттестат аладыла. Окъуу керекле бла толусунлай жалчытылынадыла. Кадет школланы бошагъанла низамгъа юйреннгенлери, устав, башха аскер дисциплинала бла шагъырей болгъанлары себепли, аскер вузлагъа киргенде, аланы сайларгъа сюедиле. «Школну, ызы бла аскер вузланы тауусхан выпускникле бизге къонакъгъа да келедиле, бюгюннгю окъуучуларыбыз бла ушакъла бардырадыла, усталыкъларыны юсюнден айтадыла – анга кёре ала бла, сора тёлюлени араларында да байламлыкъла сакъланадыла», - дейди Мурат Борисович.

Къыйын болумгъа тюшген сабийлеге - себеплик

Къыйын жашау болумгъа тюшген юйюрледен балала мында кёпдюле, осал къылыкълагъа тартылыргъа боллукъ сабийле, школ низамны бузгъанла, аталары неда аналары болмагъанла бардыла – алагъа энчи къаралады, керек болса, ала бла педагог-психолог неда социал педагог къошакъ халда ишлейдиле. Дагъыда Жарыкъландырыу эм илму министерство «Жигитлени сабийлери» деген программаны толтуруп тебирегенди, аны да тамамлайбыз, деп билдиреди Гыллыланы Мурат. 

Окъуучула мында беш кюнню турадыла, байрым кюнню ингиринде ата-аналары алып кетедиле, ыйых кюнню ингиринде артха келтиредиле. Окъуу кюнлеринде ала эрттенликде эртте турадыла, жатхан жерлерин, отоуларын жыядыла, зарядка этедиле, дерслеге киредиле, солуйдула, построениялагъа, спорт секциялагъа бла кружоклагъа барадыла, кюннге беш кере ауузланадыла. Тири солуугъа, жарау этерге да заман бериледи, плацда да маршировка жаны бла жарау этедиле. Китапханада уа сюйгенле китап окъуйдула.

- Сабийле осал къылыкълагъа берилмезлерине да сакъбыз, ол мурат бла  тёрели халда Жарыкъландырыу эм илму, Жаш тёлюню ишлери жаны бла министерстволадан, Жаш тёлю арадан специалистлени, наркологланы, МВД-ны келечилерин чакъырабыз, ала жаш адамла бла профилактика халда ушакъла бардырадыла, - деп чертеди ол.

Спортда жетишимле

Бабугентде къол тюйюшден, боксдан да кючлю школла бардыла, ала бла келишимле тауусулгъандыла, сабийле алада тренерледе жарауларын бардырадыла. Къашхатауда физкультура-саулукъ кючлеу комплексге уа жюзерге элтедиле, футболдан секциягъа да жюрюйдюле. Окъуучула эришиулеге да тири къатышадыла. Пятигорскда боксдан округ даражалы эришиуде алчы жерле бла Эдуард  Хамурзов, Кантемир Батыров, Бёзюланы Ислам къайтхандыла. Февральда кеслерин Нальчикде универсал сермешеден СКФО-ну биринчилигинде сынагъандыла, анга округну регионларындан 450-ге жууукъ адам къатышхан эди. Анда Исуф Езиев жетишимли болгъанды. ММА-да биринчи жерге Эльдар Кунижев чыкъгъанды. Дагъыда «алтынны» Беслан Шхагапсоев, «кюмюшлени» уа Атабайланы Идар бла Чеченланы Айдамир къытхандыла, алчыланы санына Дамир Кармоков да къошулгъанды.

Баш жерде - аскер-патриот юйретиу

- Бу соруу манга министерствода ишлеген кезиуюмден бери да жууукъду. Аскер-патриот юйретиу, бек алгъа, Ата журтха сюймекликден башланады. Хар инсан да туугъан жерини тарыхына, къыралына саулай да ыспас кёзден къараргъа, хурмет этерге керекди - аскер эм граждан патриотика андан башланады, - дейди Мурат Борисович. - Биз сабийлеге жангызда тарыхны билдириу эм сакълау жаны бла иш бла чекленип къалмайбыз, анга жораланнган регион эм федерал проектлени да толтурабыз, ол санда сурат эм плакат ишлеу неда назму окъуу эришиулеге барабыз. Школубуз айтхылыкъ танкчы генерал-майор Деппуланы Хакимни атын жюрютеди да, кадетлеге аны жашау жолуну, жигитлигини юсюнден айтабыз.

Бу ишни магъанасы дунияда бола тургъан халлагъа кёре бютюнда уллуду. Жаш адамла энчи аскер операцияда къуллукъ этген аскерчилеге болушуу ишлеге къатышадыла, учреждение ДОСААФ, ветеран биригиуле, «Жангы бийиклик», «Артха бир атлам да угъай» эм башха организацияла бла байламлыкъдабыз. Сабийле аскерчилеге письмола жазгъандыла, алагъа жылы кийимле, дарманла жибергендиле. Былайда баш магъананы жаш тёлю бу ишге къошумчулукъ этгени, ол кезиуде аланы жюреклеринде жаратылгъан сезимле тутадыла.

Ала Хорламгъа, Уллу Ата журт урушха, афган урушха аталгъан эм кёп башха мероприятиягъа, ол санда Сыйлы къалауурлукъгъа къошумчулукъ этерге излейдиле. Алай алагъа хар сюйген барып къалалмайды, окъуу, низам жаны бла айырмалы болгъанланы жибередиле. Кадетлени алчылыкъгъа итинирге да юйретедиле, ол мурат бла «Лидерство» деген кружок къуралгъанды.

Ата-аналагъа эсепге

- Бек алгъа, аны юсюнден балалары бла сёлешсинле, ол кадет школда окъургъа сюйгенин бла къалгъанын сорсунла. Нек дегенде быллай низамда туралмазлыкъла, ол халлерине келишмегенле да бардыла. Таматала гитчеге кадет жашауну энчиликлерин ангылатыргъа, кёллендирирге керекдиле, зорлукъ бла келтирирге, алай бла сабийни «сындырыргъа» жарамайды, деп юйретеди Гыллыланы Мурат.

Сабийле мында кече, кюн да турадыла, школ алагъа экинчи юйлерича болуп къалады. Алай окъуу учрежденияда юйюрдеча жылылыкъ а къураяламысыз, ол мында керекмиди, деген соруугъа уа былай жууаплайды: «Аскер дисциплиналагъа юйретген воспитательле къатыракъ болургъа да тийишлидиле, устазла, класс башчыла уа сабийлеге ол жылылыкъны берирге кюрешедиле. Окъуучуларыбыз бла ара сууукъ тюйюлдю, кадет школ болгъанлыкъгъа, барыбыз да ангылайбыз: сабийге жумушакълыкъ, огъурлу кёзден къарау да керекдиле. Солуу кюнледе юйлерине кетселе да, бери артха къайтыргъа сюерча, тансыкъларча болурларына къайгъырабыз. Сабий жюрек а аны сюйгенлерин бла сюймегенлерин, айхай да, сезеди».

Эсгертиу: Мурат Борисович Къабарты-Малкъар къырал университетде юриспруденция жаны бла бийик усталыкъ билим алгъанды. «Россейни алчылары» конкурсха къатышханды, анда финалгъа чыгъып, билим алыргъа грантха тийишли болгъанды, Халкъ мюлкню эм къырал управленияны академиясын тауусханды. Республиканы  Жарыкъландырыу эм илму, ызы бла Жаш тёлюню ишлери жаны бла министерстволарында ишлегенди, алада ёсе келген тёлюлени Ата журтха сюймекликге юйретиу жаны бла кюрешгенди. Ведомствода ишлеген кезиуюнде «Билим бериуде менеджмент» усталыкъ хазырланыуну ётгенди.