Жетеуленден жаланда бири къайтханды

Ахыры. Аллы 6 июньда чыкъгъанды.

Ётгюрлюк

Домалайны аскер шуёху Туменланы Къурманбийни эсгериулерине кёре, ол бек жигит, батыр, къарыулу да адам болгъанды. Токсан беш килограмм ауурлугъу болгъан пулемётну сыртына эрлай атып, кёп километрлени жортуп, къызыу сермешлеге кирип, урушну ёртенинде къазауат этип, жигитликни юлгюлерин кёргюзтгенлей тургъанды. Къызыл Жулдузну ордени, «За отвагу» майдал бла эм башха саугъалагъа да тийишли  болгъанды.

Ала 1944 жылгъа дери бирге уруш этип тургъандыла. Ол жылны февралында уа душманнга чабыуул этген сермешледен биринде Домалайны окъ жыкъгъанды.

Жашы Владимир атасыз ёсгенди. Атасындан къалгъан байлыгъы – жаланда аны фронтдан  ийген  суратыды. Ол Нальчикде инженер-къурулушчу болуп ишлегенди. Домалайны юй бийчеси уа битеу жашауун аны къарасын тёшмей ётдюргенди.

Назир

 Назир Уллу Ата журт уруш башлангынчы, Акъ-Сууну цемент заводуна таматалыкъ этип тургъанды. Аскерге кеси ыразылыгъы бла баргъанланы арасында эди. Архангельскде энчи курсланы  ётгенден сора, фронтну ал сатырына тюшгенди. Кёп  жерледе баргъан уруш  къазауатлагъа  къатышханды. Къайда да кесин ахшы, айтхылыкъ командирнича кёргюзтгенди. Ростовну бла Сталинградны арасында ауур жаралы болгъанды. Андан Моздокну госпиталына тюшгенди, артда аны да Нальчикни 6-чы номерли орта школунда ол жыллада орналгъан госпитальгъа кёчюргендиле. Къарындашларыны араларында ол саулугъу бла айырмалы эди. Жаралы болгъандан сора, терк аягъы юсюне тургъаны да, баям, аны ючюн болгъанды. Медицина комиссияны ётгенден сора, юч кюн юйюнде туруп, биягъы фронтха кетген эди. Болсада Назирге юйде къалыргъа эркинлик да берилген эди. «Нёгерлерим окъланы, топланы тюбюнде, мен а элде тынчайып туралмайма», - деген эди ол.

Фронтну къыйын жоллары

Кёплегеча, бизни жерлешлерибизге да къыйын эдиле  урушну ачы жоллары. 1942 жылда ол Смоленскни алгъанланы санында эди. Жанын, къанын аямагъанлай, душманнга къажау арсланча сюелгенди. Бу сермешледе Ата журт ючюн жанын да бергенди. Жигитлиги ючюн урушну бир ненча саугъасына тийишли болгъанды.

Нальчикде къалгъан юй бийчеси Мария бла тёрт сабийи да халкъ бла бирге кёчгюнчюлюкню азабын сынагъандыла. Къадар алагъа чомарт болмагъанды. Аналары къыйын ауруп, сабийлери ол къатышда ёксюзле юйюне тюшедиле. Аладан экисин – Адикни бла Аминни – биринчи алгъандыла, аланы къадарлары бюгюн да белгисизди. Артдаракълада уа Люданы да аладыла. Алик анасыны эгечи Абат бла къалгъанды, ол аны ёсдюргенди.

Орта Азиядан артха къайтхандан сора, къызы Людмила Республикалы сабий больницада невролог болуп ишлегенди, жашы Алик а – шофёр.

Хасанбий

Хасанбий колхозда темирчи болуп тургъанды. Эллилеге да болуша, юй кереклеге ремонт этгенди. Машинаны бла тракторну жюрютюрге юйренип, андан сора да, аланы чачып жыяргъа уста эди. Ол а аны къадарында уллу болушлукъ этгенди.

Белофинле бла уруш башланнганда, жаш танкчы болгъанды. Аны Карель перешеекде бардырылгъан сермешлеге ийгендилде. Ол танкы бла Ленинни шахарын жанын-къанын да аямай къоруулагъанды. Фин кампания бошалгъандан сора уа, элине къайтып, шоферлукъ этип тургъанды, Уллу Ата  журт уруш башланнганды. Хасанбийге дагъыда фронтха кетерге тюшгенди.

Анда ючтонналыкъ ЗИС-5 жюк ташыгъан машина бла аскерчилеге уруш кереклени келтире эди. Башха  шофёрлагъача болмай, бек къыйын ишни анга буюргъандыла ол заманлада. Ёлюм бла бир ненча кере бетден бетге тюбеше, тирилигин кёргюзте сермешгенди. Алай, жарсыугъа, аны жашауу юзюлген  кюн да жетгенди.

Кючмезланы Абдулла

Кючмезланы Юсюпню жашы Абдулла Жандарны киеую болгъанды. Гитче къызы Зулихатны алгъандан сора, анга тогъузунчу жашыча болуп къалгъанды.

Абдулла Новороссийскни бла Севастопольну къоруулагъан батырладан бириди. Ол 1943 жылны 1-чи ноябринде «Эльтиген – огненная земля» деген операциягъа  къатышханды.  Ол къыралда  эм уллу десант операциягъа саналгъанды. Бюгюн да Акъ-Сууну орта школу эм орамладан бири комбат Кючмез улуну атын жюрютеди.

Бачиланы Жандарны жигит жашлары Ата журт ючюн жашауларын бергендиле. Баренцево тенгизден башлап Къара тенгизге дери ала къарындаш къабырлада асыралгъандыла. Акъ-Сууда Бачиланы къарындашланы атын жюрютген орам барды. Аланы жарыкъ сыфатлары халкъны эсинде ёмюрлеге сакъланып атлары тёлюден-тёлюге айтыла турлукъдула.