Ол не жаны бла да айырмалы эди

Орусбийланы Хажи-Муратны жашы Ибрагим 1920 жылда Къарачайны бек эрттегили эллеринден биринде – Къарт Журтда – туугъанды. Элбрусну ары жанында, уллу Къобан сууну боюнунда. Тау этеклеринде ёсген нарат, назы тереклени ариу хауаларын солуй, таза гараладан иче ёсгенди. Элде жети классны тауусхандан сора Микоян-Шахарда (шёндюгю Карачаевск) педучилищеге киреди.

Аны бошагъанлай, туугъан элине къайтып, кеси окъуп кетген школда устаз болады. Жерлешлеринден да ыспас, сый ала, ишин тап бардыра турады. Алай инсан борчун толтурургъа заманы жетип, 1940 жылда аскерге чакъырылады. Ол андан къайтхынчы, уруш да башланады. 152-чи жаяу аскер дивизияны 480-чи полкуну санында къанлы къазауатха киреди.

Бир кере госпитальда жатхан заманында: «Теркирек сау болуп, немис-фашистлени къурутургъа ашыгъама», - деп жаза эди юйюне. Ибрагим кёкюрегинде ётю болгъан киши эди. Жаудан къоркъа, буюгъа билмегенди, кесин да аямагъанды. Атакагъа хар заманда взводуну аллында баргъанды. Аны ючюн алты кере да жаралы болгъанды. Ахыр кере уа Берлинни къатында, бутуна окъ тийип, госпитальда кёп жатады. Жарасы кёп къыйнайды. Бутуну тобугъундан энишгесин кетередиле.

Ибрагим бек къарыулу жаш эди. Аны таныгъанладан эшитгенме, кёкюреги бла шынжыр, билеги бла уа темир чыбыкъ юзгенди. Эки бармагъы бла къозну сындыргъанды. Къычхачны билегине тёгерек буруп къоя эди. Аны барын да айта баргъаным, аллай бир кере жаралы болгъанында, аягъы юсюне турургъа, айхай да, ол къарыуу-кючю себеплик этгенди.

Орусбий улу, Ата журт урушну II-чи группалы инвалиди болуп, 1946 жыл июльда туугъан эли Къарт-Журтха къайтады. Болсада ахлуларын тапмайды. Халкъы Азиягъа кёчюрюлюп тура эди. Анда кёп айланып, жюрюп, жууукъларын Къыргъызстанда Токъмакъда табады. Бираздан анда школгъа устаз болуп, ишге тохтайды.

Окъууну сюйген адам эди ол. Школда да ишлей тургъанлай, Къыргъыз педагогика институтну орус тил эм литература кафедрасыны заочный бёлюмюне киреди. Аны 1953 жылда иги белгиле бла бошайды. Азиядан къайтхандан сора Къарачай-Черкес къырал пединститутда къарачай тилден устаз болуп ишге тохтайды.

Бираздан а аны институтну миллет филология кафедрасыны заведующисини къуллугъуна саладыла. 1964 жылда Орусбий улу Азербайджанны къырал университетинде кандидат диссертациясын къоруулайды.

Миллет билим бериуде кадрла хазырлагъаны ючюн анга 1971 жылда РФСР-ни Билим бериу министерствосуну оноуу бла «Отличник народного образования» деген сыйлы ат аталады. Алтмышынчы жыллада Ибрагим илму-тинтиу ишле бардырады. 1963 жылда «Къарачай тилде глаголну спряжениясы», 1964 жылда соавторлукъда «Къарачай-малкъар тилни орфографиясы» деген илму ишлерин басмалагъанды. Экинчи жыл а Сюйюнчланы Ханапий бла Москвада «Орус-къарачай-малкъар сёзлюкню» чыгъаргъанды. Анда халкъыбызда жюрюген 35 мингнге жууукъ сёз барды. Андан бери да аллай китапла чыгъа тургъандыла. Алай ала тамамлагъан иш бюгюн да магъанасын аз да тас этмегенди. Алимлени айтханларына кёре, бек иги сёзлюкге саналады.

Аладан сора да, Орусбий улу вузну филология факультетине, миллет школлагъа окъуу-методика литератураны жарашдырыугъа да уллу себеплик этгенди. Тёртюнчю классха къарачай тилни грамматикасын чыгъаргъанды. Байрамукъланы А. бла бирге 5-чи–6-чы класслагъа «Къарачай тилни грамматикасы. Фонетика. Морфология», 7-8-чи класслагъа уа «Къарачай тилни грамматикасы. Синтаксис» окъуу китапланы хазырлагъанды. Ала терк-терк къайтарылып да басмаланнгандыла.

1961 жылда бийик окъуу юйлеге жарашдырылгъан «Шёндюгю къарачай-малкъар тил» деген программаны автору да Орусбий улуду. Ахыр жылларында уа ол къарачай тилни стилистика грамматикасыны юсю бла ишлей тура эди.  Алай, жарсыугъа, ауруу аны замансыз дуниядан кетерди.

Аны биринчи юй бийчеси Къочхарланы Нурзият эди. Алагъа эки къыз тууады. Сабийлеге 2-3 жыл болгъанда, аналары ауушады. Андан сора 8-9 жылны аталары сабийлерине кеси къарап турады. Къызлары алтынчы-жетинчи класслагъа ётгенлеринден сора уа, ол Боташланы Аполистанны алып, аны бла жашап тургъанды.

Аны эки къызы да бийик билим алгъандыла. Таматалары Гюлжан бизни республикада белгили врач-кардиологду. Кёп жылланы кардиология арада бёлюмню таматасы болуп тургъанды. Бир къыз бла бир жаш ёсдюреди. Аланы да бийик билимлери барды.

Ибрагимни кичи къызы Тамара атасыны жолун сайлагъан эди. Институтну филология бёлюмюн бошап, Москвада ишлеп тургъанды. Ол жашлай кетгенди дуниядан. Аны да эки къызы барды. Ала да бийик билимле алгъандыла. Кеслери да ара шахарыбызда ишлейдиле.