Табийгъатха энчи эс бёлюу - хар инсанны да борчу

Бюгюннгю ушакъ нёгерим КъМР-ни Жаш тёлю правительстовосуну табийгъат байлыкъ эм экология министри Жазаланы Тахирни къызы Фатимады. Ол Башкирияны къырал университетини бакалавриатын бошагъанды, бюгюнлюкде да окъууун андан ары бардырады. Алгъаракъда социал сетьлени биринде мени кёзюме экологияны таза тутаргъа, аны кирлендирмезге чакъыргъан бир сейир къауум уруннган эди. Ол аккаунтда болгъан суратлагъа къарай кетгенимде, жаш адамланы къаууму табийгъатыбызны, тауларыбызны кир-кипчикден тазалаугъа аслам эс бёлгенлерин кёрюп, бек къууанама. Кертиси бла да, «Еco_love_elbrus» къауум эллерибизде, туристле кёп жюрюген жерледе болуп, аладан къалгъан пластикден эм дагъыда башха затладан туугъан жерибизни ариулагъанлары бек хычыуун кёрюннгенди. Битеу бу ишге уа яникойчу къыз башчылыкъ этеди. Бюгюннгю къызланы асламына ушамай, жаланда кесини жумушларына берилип къалмай, ол тёгерегине кесине ушашланы жыйып, жерибизни, сууларыбызны къайгъыларын да кёре биледи. Ушагъыбызны кезиуюнде быллай башламчылыкъ аны эсине не себепден келгенин эм къаллай жумушла бардыргъанларын билгенбиз.

-Фатима, къачан эм не себепден келгенди эсинге быллай иш бла кюреширге?

- Мени кесими «НаКавказтур» деген турист фирмам барды. Аны юсю бла тауларыбыз бла, ариу жерлерибиз бла башха жерледен адамланы танышдырыргъа излейме. Сора аллай кюнлени биринде солургъа келген адамладан къалгъан кир-кипчик болгъанны алып тургъанын ангылайма эм жазгъы сезон бошалгъандан сора экология акция бардырмай къоймам деп, кесиме сёз береме. Сора октябрь айда Терс-Къолда аллай жумшну ётдюрюрге сюйгеними социал сетьледе билдиреме. Болушургъа сюйгенле терк окъуна кеслерин танытып, биргеме тебирейдиле. Ол кезиуде Минги тауну тийресинде солугъанладан да бир-бирле бизге къошулуп, акцияны тынгылы ётдюрген эдик. Андан бери къолубуздан келгенича кюрешебиз. Табийгъатха болушханыбыз манга бек хычыуунду. Адам улу жаланда алыргъа сюеди. Алай а жарамайды. Экологияны тапсыз халда болгъаны жаланда бизни хатабызданды. Аны ангылай билирге керекбиз.

Бу ишни юсю бла кёпле бла да танышханма. Кир-кипчикни айырып жыйыуну мадарларын сингдириу бла кюрешгенбиз. Субботникле, терекле орнатыу акцияла да бардырыладыла.  Манга да билмеген затымы айтып ангылатадыла, ишни къалай тап къураргъа боллугъуна тюшюндюредиле.

- Къайсы эллерибизде бардыргъансыз акцияла эм аланы башхалыкълары бармыды ары дери ётдюрюле тургъанладан?

- Биз Терс-Къолда, Элбрусда, Тызыл ауузда, Эл-Тюбюнде эм Яникойда субботникле ётдюргенбиз. Башхалыкъ да барды деп оюмлайма. Сёз ючюн Элбрус элде, табийгъатыбызны сюйген предпринимательлени болушлукълары бла, адамла хайырланылгъан батарейкаланы атаргъа боллукъ энчи контейнерле орнатханбыз. Аланы башха кир-кипчик бла атып къояргъа жарамагъанын барыбыз да билебиз. Аккамуляторланы уулары бек аманды. Ол себепден аллай орунла бек керекдиле. Аны кёре ёсген сабийле да гитчеликден анга юйренириклери бек кёллендиреди. Дагъыда анда кёп къатлы юйню арбазында пластикни жыяргъа шеша халда контейнер салгъанбыз. Азау талада да жюрек суратлы тюз аллайны орнатханбыз.

Быллай контейнерлени кеслеринде салыргъа сюйгенлеге да болушургъа боллукъбуз. Аланы Къабарты-Малкъарда хазырлайдыла. Биз аланы предприятиядан кеси багъалары бла сатып алабыз.

- Кир-кипчикни жыйышдырыуда, сени оюмунга кёре, магъаналы не затды?

- Бюгюнлюкде битеу дунияда да пластикни башха затладан энчи жыйышдырыугъа аслам эс бёлюнеди. Сёз ючюн, ол Элбрус элде орнатылгъан оруннга 3 мингден артыкъ пластик шеша жыйылгъанды. Ол тийреде жашагъан адамла анга юйреннгенлери бек къууандырады. Кертисин айтханда, халкъ ангыламаз деп къоркъа эдик. Алай ол жарсыу керексиз болгъаны къууандыргъанды. Бир-бирде пластик бла бирге башха затланы да атып жибередиле. Болсада хал бара-бара тюзелирине ийнанама. Къолдан келип, башха жерледе да аллайла орнатыр муратлыма.

- Ол жыйылгъан пластикни уа не этесиз?

- Бу сорууну бизге терк-терк бередиле. Ол жыйылгъан пластикни переработкагъа ашырабыз. Сёз ючюн, Минги тауну тийресиндеги контейнерледен юч рейс этилгенди Нальчикге. Сора ара шахарда аны прессовать этип, экинчи кере хайырланыугъа переработкагъа ашырабыз.

- Бек магъаналы жумушну башлагъанса.

- Сиз да сау болугъуз бизни эслеп, газетибизни бетинде чыгъаргъа тийишли кёргенигиз ючюн.