Биринчи номерин асырап турама

«Заманнга» - 100 жыл

Газетибизни 100-жыллыгъы бла байламлы кёп затны эсгерирге тюшеди. Анча жылны ичинде халкъыбызны бирикдирип, аны ышаннгылы келечиси, ёкюлю да болгъанлай келеди ол. «Коммунизмге жол», артда уа «Заман» газетде малкъар халкъны иги жашлары бла къызлары ишлей келгендиле. Миллет маданиятха сакъ болгъанла, таза ниетлиле, жаш тёлюге билеклик этерге хазырла. КъМР-ни сыйлы артисти, драматург Маммеланы Ибрахим да аладан бириди. Ол 1957 жылда 5 майда миллет газетибизни биринчи номерин чыгъарыугъа къатышханды.  Бюгюн аны  газетде ишлеген кезиуюнден эсгериулерин басмалайбыз.

 «Газетибиз чыкъгъанны къой да, миллетибизни аты окъуна, комендантны дефтеринден башха жерде жазылмай, жокъгъа саналып ненча жылны жашагъанбыз! Ма ол заманда кёп таулула газетибизни ахыр номерлерин биргелерине элтип, аны тансыкълап, бири биринден алып окъугъандыла. Адамларыбызны аллай сезимлерин, газетибизге аллай сейир сюймекликлерин, сёз бла айтып ангылатыр онг жокъду. Аны жаланда кеси сынагъан ангыларгъа боллукъду. Газетибизни жокълугъу, миллет эркинлигибизни жокълугъуча, аны бла бирге сыйырылгъаннга санала эди.

«Энди биз бир заманда халкъгъа, миллетге саналырбызмы?» деп тюнгюлюп тургъанлай, туугъан жерибизге къайтып, газетибиз чыгъып башлагъаны, аны бла миллет эркинлигибизни берилгени болгъан эди. Халкъыбыз анга, къыраллыкъ белгибизгеча, къалай тюбегени, къалай къууаннганы эсимдеди. Аны биринчи чыкъгъан номерлерин алып, газетни ичинде не жазылгъанын окъургъа да тёзмей, къолларына алып уппа этип, кёкюреклерине къысхан таулуланы кёргенме.

1957 жылда 5 майда чыкъгъан биринчи номерин бюгюн да, аламат белгинича, сакълап турама. Ол манга бек багъалыды. Аны биринчи номеринден ишлеп башлагъанымы, кесиме насып юлюшге санайма. Ары деричи газетде ишлеп сынауум болмаса да, манга культура бёлюмню ышаннган эдиле, айтхан да аны юсюнден этерге сюеме. Хар газет окъуучу редакциягъа статья, хапар, назму жазгъанны кесине сыйлы борчха санай эди.

Ол кезиуде редакцияны штаты, бусагъатдача болмай, гитче эди. Сёз ючюн, мени бёлюмюмде кесимден башха адам жокъ эди, иш а кёп. Келген материалланы жарашдырып, басмагъа берген бла къоймай, чыкъмагъанларын да авторларына нек чыкъмагьанларын жазып, почта бла жиберип турургъа керек эди. Ол а басмагъа хазырлагъанынгдан эсе, кёп заманны ала эди. Школчула, студентле, устазла, къагъыт жаза билгенле бары да назму жазадыла дерча эди. Аланы араларында газетде басмаларгъа жараулусу уа – бек аз. Ол затдан аз да хапары болмагъанла бютюн узун этип жаза эдиле. Манга уа аланы хар бирине къагъыт жазып, назмусу нек чыкъмагъанын, не шарайыбы болгъанын толу ангылатыргъа керек бола эди. Заманынг а къайда!

Таза болалмагъанымда, кесимча жангы амал къурадым. Назмуланы кемчиликлерин юч тюрлюге санаргъа боллукъ эди. Мен да юч тюрлю жууапланы жазып, машинисткала бла келишеме. Жашыртын зарфха урдуруп, кёп бланкала хазырладым. Назмусу чыкъмагъан авторгъа хазыр къагъытладан бирин конвертге салып, жаланда атын жазып жиберип къояма. Мен да кесиме алай бла бир кесек тынчлыкъ бере башлагъанымлай, газетни баш редактору Кациланы Хабу, къайдан билген эсе да:

- Бир аламат жангы амал тапхан хапарынг барды, кёргюзтчю, - деди. Хабуну алдаргъа кимни бети чыдарыкъ эди? Аны алдагъан, файгъамбарны алдагъанча, гюнях болгъанча кёрюне эди бизге.

Ол аланы окъуп кёрдю да:

- Да бек аламат амал тапханса, алай бу бизге келишген зат тюйюлдю. Мындан арысында быллай зат бла кюрешмей, хар авторгъа энчи, къолунг бла жазып жибер, - деди.

Мен жыйылгъан назмуланы къучагъым бла алып келип, Хабуну аллына салдым да:

- Да сора мен былагъа къалай этейим? Быланы арасында назму деп газетге чыгъарырча ючюсю, тёртюсю табыллыкъды. Къалгъанларына уа олтуруп, хар бирине рецензия жазып турур ючюн, сёзсюз, адам керекди. Къайда аллай адам? – деп сордум.

- Алай эсе, къарай тур, жыйылгъанына кёре, айдан бир-эки обзор халда барына да статья хазырла да, кимни назмусу къалай болгъанын, нек басмаланмагъанын жаз да чыгъар. Алай тап боллукъду. Адамла сени къыйнар ючюн жазмайдыла. Газетге учхара кёзден къарамагъанларын кёргюзтюр, бизге болушур ючюн кюрешедиле. Газетни аллай кезиуюдю. Окъуучулагъа ангылатыргъа керекбиз, - деп, жангы амалны игисин менден эсе Хабу тапды.

Ол а манга бютюнда тынч эди. Бир жыйырма-отуз авторну атларын, назмуларын келтирип, аланы къаллай кемчиликлери болгъанларын, чыкъмай нек къалгъанларын айтып, Каци улу айтханча, обзор статьяла жаза башладым. Андан сора назмуланы къуюлгъанлары селейди, келгенле да назмугъа ушай башладыла.

Ол заманлагъа малкъар театр ачылды да, мени ары чакъыра тебирегенде, бёлюмню, Орта Азиядан жангы къайтхан, Энейланы Ахматха къоюп, театргъа кёчдюм. Аны ючюн а газетибиз бла байламлыкъны къоймагъанма. Газет да, театр да, халкъны халкълыгъын кёргюзтген эки чигинжидиле. Манга ала экиси да бирча багъалыдыла.

Бизни газетибиз бюгюннгю жетишимлерине халкъыбыз бла бирге ныхыт жолла бла келгенди. Аны унутургъа эркин тюйюлбюз. Миллетибизни сюе эсек, газетибизни да сюерге, аны кётюрюрге керекбиз».