Къарылгъачланы жырлары

 Хапар

Кёчгюнчюлюкню биринчи жылында ачдан бек къыйнала эдик. Кёпле андан ёлюп да кетгендиле. Кесибизни сакъларгъа  амал излей, къауум таулу жашчыкъ аргъынлылагъа къойла кютерге жарашдыкъ. Аргъынлыла деп тау къазахлылагъа айтадыла.

Барыбыз да 10-12-жыллыкъ сабийлебиз. Къазахлыла, огъурлу адамла, къолларында ишлегенлеге иги къарай эдиле. Тюз да ёз сабийлеринеча боладыла. Биз да ишибизни кёл салып тындырабыз. Иелени ыразы этебиз. Мен да аллай бир огъурлу адамда ишлейме. Тургъан жерибиз кенг ёзенди - къошубузну аллы бла тау череги тенгли бир ариу суу да барады. Аны эки жанында да жарчыкъла бардыла. Алада жайда къарылгъачла уя саладыла.

Къойла кюте, аякъларымы да жардан энишге салындырып, жаннет чыпчыкъланы учханларына кёп къарагъанма. Сиркиу желчик бла эрише, аланы аламат ариу жырлагъанларына сукъланып тынгылагъанма. Бир-бирде уа эсиме алача къанатларым болуп, учуп, Къарачайымы бир кёрюп къайтыр эдим, деген сагъыш келеди. Къарачайда юйюбюзге да къарылгъачла кёп келе эдиле. Хар терезе башында бирер уялары бар эди. Кюн жарыгъы бла жырлап башлар эдиле. «Тур, уян, хомух болма, къарачы, кюн тийгенди, ач кёзлеринги», - дегенча, жатхан жериме учуп, къанатларын бетиме тийирип, терезе бла чыгъып кетер эдиле.

Узакъ Къазахстанда бу ариу къанатлыланы кёргениме бек къууандым. Ала туугъан элими, ата юйюмю эсиме тюшюрдюле, жюрегиме тансыкълыкъ салдыла.

Бир кере, биягъы къойла кюте, жар башында олтуруп, тау сууну шорхулдап баргъанына къарайма. Алай тургъанымлай, къарылгъачланы гузабагъа къалгъанларын эшитеме. Ала бек кёп кеслери уа. Къаяны бир мюйюшюне кеслерин уруп, андан къайтып, мени тёгерегиме учуп, дагъыда биягъы жерге барып, кеслерин ары атадыла.

Я, рабий, бу не сейирди деп, къарылгъачла хахай этген жерге къарасам, бир узун къара жилян аланы уяларына ёрлеп бара. Къанатлыла анга кеслерин атып, къыстаялмай кюрешедиле. Алайгъа барама да, къолумда таягъым бла жилянны урама. Ашыгъып, игирек жетдиралмаймы къалдым, ол тюшмеди энишге. Энди къарылгъач уяланы къоюп, мени таба сюркелип тебиреди. «Алаймыса!» - дедим да, иги да керилип, экинчи кере да урдум. Ол заманда жилян, жардан айырылып, суугъа тюшдю. Тау череги аны тумалатып, алып кетди.

Аны кёрген къарылгъачла, къая ырбынына къонуп, кёп жырладыла, жюйюлдедиле, манга махтау бергенча, алгъыш этгенча.