«Элли жылдан аслам озгъан эсе да, аланы атлары бюгюн да жюрегимдедиле»

«Заманны» редакциясына   Мухамед Газов келгенди. «Мен газетни юсю бла юйюрюме аягъы юсюне болургъа болушхан адамла Отарланы Исмайыл бла аны юй бийчеси Мариягъа эмда Къазакъланы Исхакъгъа жюрек ыразылыгъымы айтыргъа сюеме. Ала дунияларын алышхан эселе да, мени, эгечлерими бла къарындашымы жюреклерибизде бюгюн да сакъланадыла. Адамны ызындан не зат къалады – ол жашагъан кезиуде этген ахшылыкъла, ариу ишле.  Отарлары бла Къазакълары уллу тукъумладыла, аланы ичинде быллай аламат адамлары болгъанларын   айтып, ыразылыгъымы билдирир ючюн  келгенме»,-дегенди Мухамед.

Былайда бек алгъа Омарланы Исмайылны бла Къазакъланы Исхакъны кимле болгъанларын эсгертсек тюз болур. Омар улу филология илмуланы докторуду, ол он жылдан артыкъ  «Заман» газетде да ишлегенди. Аны малкъар тилни айнытыуда, терминологиясын, лексикологиясын тинтиуде къыйыны уллуду.

Къазакъланы Исхакъ а белгили политика къуллукъчу эди. Ол  кёчгюнчюлюкню жылларында Узбек СССР-ни Ташкент облпотребсоюзуну башчысыны орунбасарыны къуллугъунда ишлегенди. Миллет ата журтуна къайтханда уа,  Нальчикде «Курортпродторгну» бёлюмюню таматасыны орунбасары, Нальчикни депутатларыны советини исполкомуну оноучусу, «Каббалкпотребсоюзну башчысы» болгъанды, КъМАССР-ни Министрлерини советини экинчисине дери ёсгенди. Къабарты-Малкъар илму-излем институтну директоруну илму жаны бла орунбасарына да тийишли кёрюлгенди.  

Кеслерини балаларындан башха кёрмегендиле

«Заман» газетни къонагъыны айтханына  кёре, 1963 жылда  (анга 9 жыл толгъанда) атасы юйюрюн къоюп кетгенди. «Анабыз Асият ол кезиуде жаш тиширыу эди, биз а тёрт сабий  - бири бирибизден  кичиле. Тамата эгечим Зоягъа жаланда 12 жыл, манга - 9, къалгъанла  андан да ууакъ… Анам ол кезиуде «Каббалкпотребсоюзну» правленинде ишлегенди.    Аны  хакъы 30 сомгъа жетгендли.  Алай бу ахча беш адамгъа къайры жетерик эди? Анама кече административ мекямлада пол сыйпаучусу болуп ишлерге да тюшгенди»,-  деп эсгереди Мухамед, кёлю толуп.

Ол а урушдан сора республика аягъы юсюне тура, таулула кёчгюнчюлюкден къайтып, жангыдан юй-журт бола башлагъан жылла эдиле. Не букъдурлугъу барды, адамла барысы да бирча къыйналып жашагъандыла,  алай ала бир бирлерине сакъ эдиле. Жамауат миллетлеге, диннге кёре юлешинмеген, жууукълукъгъа, къоншулагъа  жарсыгъан кезиу!

Газовланы юйюрлерине  бек къыйналып жашаргъа тюшгенди. Ол заманлада бюгюнча тюкенле ашдан-суудан толмагъандыла.   «Ётмекни да ёнчелеп бергендиле. Бирде сау кюнню очередьде туруп, алай анабызны къара ётмекни сатып алыргъа 12 капеги жетмей, артха къайтып, ачлай къалгъан кюнлерибиз аз болмагъандыла. Болсада къоншула бизни унутмагъандыла, кеслерине биширген ашдан юлюш чыгъармай къоймагъандыла»,-деп эсгереди ол.

Жюрек къыйынлыкъны сынагъаны, сабийлерин кечиндирир ючюн, кесин аямай, кече-кюн да ишлегени  тиширыуну саулугъунда сезилмей къалмагъанды, жарсыугъа. Къыйын ауруп, анга терк-терк больницагъа жатаргъа, саулугъуна санаторийде бакъдырыргъа тюшгенди.  «Биз Нальчикде Толстой эм Пачев  орамла бирге къошулгъан жерде тургъанбыз. Бизни бла къоншуда уа  белгили алим Отарланы Исмайыл жашагъанды –  республикада аты айтылгъан жырчы Отарланы Омарны къарындашы.  Исмайылны юй бийчеси Мария оруслу тиширыу эди. Аланы кеслерини да тёрт сабийлери  болгъанды, алай ала, бизни къыйын жашагъаныбызны кёрюп, не бла да болушхандыла, кеслерини балаларындан башха кёрмегендиле. Анабыз кезиулю кере больницагъа жатса,  бизни кеслерине алып, ашатып, жууундуруп,  не керегибизге да къарап тургъандыла, Аллах ыразы болсун»,-дейди редакцияны къонагъы.

Мухамедни анасына   сау жылны больницада жатаргъа да тюшгенди. Тиширыуну саулугъунда къаллай заран болгъанын ангыламай, аны аякъларын кесер чекге окъуна жетген эдиле. Москвадан келген профессор а ол сау болур ючюн, санаторийге барыргъа керекди, дегенди.
 
Ол зауукъ кюнле бюгюн да кёз аллымдадыла

Жер башында  халал жюрекли, чомарт адамла кёпдюле. Аллахны ахшылыгъындан,    Газовланы юйюрлерине, Омар улудан сора да, энтта да аллай бир аламат адамгъа тюберге насыплары тутханды –«Каббалкпотребсоюзну» таматасы Къазакъланы Ибрагимни жашы Исхакъгъа.

Мухамедни анасына  бек аздан юч жыл Грузияда «Цхалтубо» санаторийде кесине бакъдырыргъа керек болгъанды. «Исхакъ Ибрагимович а анга 13-15 жылны ичинде ары путёвканы хакъсыз  тапдыргъанды. Ол угъай, «Минеральные Воды» аэропортха баргъанда, андан къайтханда да, машинасын берип, водителине ашыртып тургъанды»,-дейди Мухамед.

Жазыкъ тиширыугъа болушханы бла къалмай, Къазакъланы Исхакъ сабийлени да унутмагъанды. Хар байрамда коллективге этилген саугъала бла чекленмей, алагъа энтта къошаргъа кюрешгенди. Жай кезиуде уа харбызла, хууанла, башха кёгетле бла къууандыргъанды.

Саулугъу болмагъан тиширыугъа тёрт сабийни аягъы юсюне этген тынч тюйюл эди, аны ючюн а сабийлени интернатда кечиндирирге тюшгенди. «Мен эгечим бла Бахсан ГЭС-де, кичиле уа Александровкада окъугъанбыз. Жай каникуллада уа юч айгъа Исхакъ Ибрагимович тёртюбюзге да сабий лагерьге путёвкала бергенди. Ол зауукъ кюнле бюгюн да кёз аллымдадыла. Хасанияны тийресинде  «Восход» лагерьде    кюннге  тёрт  кере ашатып, къаллай бир сюйсек да черекде жууунуп тургъанбыз. Дагъыда  бир кюн киногъа жюрютгендиле, башха кече уа солуу ингирле къуралгъандыла. Ол аламат заман болгъанды»,-дейди къонагъыбыз.

Алгъан гонорарын къызгъанмагъанды

Мухамед жашауунда энтта бир белгили адамгъа тюбегенди – журналист Занкишиланы Хусейге.  Ала къалай танышхандыла десегиз, Мухамедни анасына, ахча жетишмей, «Советская молодёжь» газет орналгъан отоулада полну сыйпаучу болуп ишлерге да тюшгенди. «Мен ол кезиуде техникумну 3-чю курсуну студенти болгъанма. Анама болушайым, аны солутайым деп, полну жууаргъа кесим жюрюп тургъанма. Хусей а, манга тюбесе, ариу сёлешгенди, бирде хуржунума юч сом, бирде беш сом да сугъаргъа кюрешип, ахча бла да бек болушханды. Артда жылла озгъандан сора анга базарда тюбегенме. Ол кёзлеринден сокъур эди. Аллына барып, мен Газова Асяны жашы Мухамедме деп, кесими танытама. Ол а эсимдесе деп, бек къууаннган эди»,-дейди мени ушакъ нёгерим.  

Бюгюн адамла къолайлы, бай да жашайдыла, алай, жарсыугъа, жюрекле  жарлы, такъыр болгъаннга ушайдыла. Алай Мухамед элли жылдан аслам заманны ичинде анасына, юйюрюне болушхан адамланы унутмай, бюгюн да ариу сёзле бла эсгергени газет окъуучуларыбызгъа иги юлгю болур деп ышанырчады. «Мен тауча ангыламайма, алай телефонумда Отарланы Омарны жырын салып турама. Сен сёзлерин да билмей нек тынгылайса бу жырлагъа дегенле да бардыла. Алай мен миллет жырланы бек сюеме, бютюнда эжиу бла айтылгъанланы. Дагъыда Омар жырласа, Исмайыл эсиме келеди»,-дейди ол.

Мухамед интернатдан сора политехника техникумда окъугъанды, товаровед болуп отуз жылдан артыкъ ишлегенди, уллу юйюр да ёсдюргенди. «Къазакъланы Исхакь бла Отарланы Исмайыл бизни юйюрге, анабызгъа этген болушлукъну сууаплыгъы бек уллуду.   Аланы жашаулары башхалагъа да юлгю болур, адамла къыйналып жашагъан къоншулары, жууукълары ючюн къайгъырырла деп бек ышанама»,-дейди Мухамед ушагъыбызны ахырында.

Тикаланы Фатима.
Поделиться: