Маданият

Къоншу миллетлени жазыучуларыны юслеринден айта, газет окъуучуларыбызны аланы чыгъармалары бла шагъырей эте турабыз. Арада байламлыкъ жюрютюрге, башха халкъланы культуралары, адет-тёрелери, тарыхлары, бюгюннгю жашаулары бла шагъырей болургъа ол уллу себепликди. Бюгюннгю къонагъыбыз Шимал Осетияны лирикалы поэтлеринден бири, къара сёзню устасы, публицист, кёчюрмечи Энвер Хохоевди.

Бир кюн, намаз этип, тутмакъланы сатырында ишлеучю жерлерине тебиреди. Халы уа осалдан-осал бола барады. Бир аздан ол, аякъларын алалмай, сюелип къалды, олтурмады, жыгъылмады, сюелгенлей турду. Бусагъатда не боллугъун билип (итлени бошларла, ызы бла уа илишаннга салырла, ахыр сагъатым жетгенди дей), ийман шагъадатны кёлюнден айтды.

Бусагъатда кёп жаш адамла  агъачдан этилген кюбюрчюкде не болгъанын билмейдиле – анда уа тигиучю машина сакъланып турады. Аланы аллай орунлада Подольскдеги механика завод сатханды, бир элли жыл мыдан алгъа уа ала юйюрлени асламысында хайырланылгъандыла.

Къайсы къыйын кезиуледе да адамны ийнаныуу, ийманы болса, аны жюреги кючлю, къарыулу болады. Тёгерегибизде анга шагъатлыкъ этген бек кёп юлгю барды. Аладан бирини юсюнден Темуккуланы Адилни жашаудан алыннган бу хапарында айтылынады. Чыгъарманы баш жигити окъуучуланы сагъышландырлыкъ, оюм этдирлик акъсакъалды, чыдамлылыкъны, кертиликни чынтты юлгюсю.

Байрамукъланы Фатиманы чыгъармачылыкъ жолу мени кёзюме иги да тепленнген, теренине жауун ётмеген, кюнден толу жаяу жолчукъча кёрюнеди. Тёгереги уа – тау гюлле. Мен аны уллу жолгъа да ушатыр эдим, алай фахму бийигине жаланда кесинг салгъан жаяу жолчукъ элтеди.

Чегемни белгили адамлары не заманда да болгъандыла. Мени къарт атам, Шауаланы (Абайханланы) Шауайны жашы Дауут-Хажи, аладан бириди дерге боллукъду. Мен Чегемни айтхылы инсаныны юсюнден сёзюмю айтыргьа тийишли кёреме, деп башлагъанды 2009 жылда басмаланнган кесини эсгериу-хурмет жазмасын акъылманны туудугъу алим Шауаланы Исмайыл. 

Байзуллаланы Алий кюнню, айны, жулдузланы юсюнден кёп жазгъан поэтди. Ала аны бек сюйген, эрикмей къайтыучу, къайтарыучу, назмугъа тюрсюн да, жашау шарт да, мурат бийиклигин да берген сыфатларыдыла Бирде, поэтни ёз жагъасы кибик, жууукъдула, бирде, къол, умут да жетмезча, бийикдедиле.

Жашаудан кетген фахмулу инсанларыбызны эсгере турууну хайыры болмаса, хатасы жокъду. Адамны аты эсден кетмеген къадарда ол сауду, бизни блады деп эркин айтыргъа боллукъбуз. 

Кёчгюнчюлюкню заманында Алма-Атагъа тюшген эдим. ГЭС-ни къурулушунда ишлейме. Юй бийчем, къагъанакъ сабий да барды, бараклада бир отоучукъда турабыз. Кюндюз ала юйде къаладыла, мен а ишге барама. Узун илипин барды. Аны бла томуроуланы жиберебиз. Тюбюнде тутуп, суудан чыгъарып, бычхыгъа ётдюредиле. Анда жарадыла эм къурулушда хайырланадыла.

Озгъан ёмюрню жетмишинчи жыллары малкъар поэзияны айныгъан, жашнагъан, кёл кётюрген жыллары эдиле. Бабаланы Ибрахимни жумушакъ ауазы, Мокъаланы Магометни жыр бла айтылгъан къанатлы тизгинлери, Танзиляны жюреклени теренине синнген тиширыу кюйлери, аламат поэмалары, Гуртуланы Салихни ачыкъ сёзю – инсанлыкъ назмулары… Аллахды билген, малкъар поэзияны бек уллу бийиклери ол чакъда жылтырап, кёз къамата болур эдиле. Уллу Къайсын келечиси болгъан малкъар поэзияны ауазы узакълагъа эшитиле эди.