Саулукъ

Алимле айтханнга кёре, тиширыула бла эр кишиле къалай ауругъанларын тинтиуле кёргюзтгендиле: ала бир кибик аурумайдыла. Сёз ючюн, инфаркт эр кишиледе кёбюрек тюбейди. Аны  юсюнден кардиолог  Жанатайланы Людмила бла ушакъ этгенбиз.

Не затды мыйы? Аны юсюнден РАН-ны академиги, нейрофизиолог Наталья  Бехтерева кёп жазгъанды. Ол черте эди: мыйы – жашырын дунияды.  Хар зат да мыйы бла байламлыды: бизни энчилигибиз да, саулугъубуз да, политика кёз къарамларыбыз да. Аны бла бирге битеу аланы мурдорлары сабий ананы къарнында  болгъанында къураладыла.

Семиз адамланы асламысыны саулукълары осалды. Аны биле тургъанлай да, кёп атала-анала балаларына бир кюннге ючкюнлюк марданы ашатханлай турадыла. Алай  бу болумну тинтген алимле бир сейирлик затны эслегендиле:  токъ, уллу ата-аналаны сабийлери да асламысында аллайладыла. 

Таулу юйледе бек кёп хайырланнган  ашладан бири сютдю. Агъы бармыды, деп сорадыла таулула юйюрню юсюнден. «Акъ» - ол сютдю, берекетни белгиси. Бютюнда сабийле болгъан юйюрледе таулула ийнексиз болмагъандыла. Акъ бар эсе, айран да, жау да, бишлакъ да боллукъдула. 

Биз билебиз: къыш жетсе, сабийлени, абаданланы да асламысыны тамакълары аурурукъду. Алай жашау кёргюзтеди: жайда да  ауруйду адамланы тамакълары. Аны юсюнден лор - врач  Азаматланы Элла айтады.

Быйыл болмагъанча исси кюнлеге тёздюк. Энтта да дунияны салкъынлыкъ бийлеб а къалмагъанды. Быллай къызыу заманда сууну къаллай бир ичерге керекбиз? Бу соруугъа жууап излей, врач Къойчуланы Шамиль бла ушакъ этгенбиз.

Кёп ауруула адамны битеу жашауун тюрлендиредиле. Бир-бирде ишни окъуна алышындырадыла саусузла.  Ашны-сууну башха тюрлю къураргъа тюшген аурууланы саны да аз тюйюлдю. Аладан бири – диабет.  Бусагъатда бу къыйын ауруу   терк жайылып барады. Сабийлени араларында окъуна кёпдю. Ала конфет – къалач ашамай къалай турсунла?  Белгилисича, сахарный диабетден  ауругъанла татлы  затланы  ауузланыугъа  энчи эс бурургъа керекдиле. Бу ауруугъа  хорлатмаз ючюн, тюнене татлы  затланы  ашагъанла  аланы бюгюн  арталлыда хайырланмай къоядыла. Ол тюзмюдю? Аны юсюнден врач Махийланы Танзиля айтады:

Китап окъугъанланы саны, эсеплеге кёре, азая, тёрели китапланы электрон китапла алышындыра бара эселе да, аны къолуна алып, къагъыт ийисинден, магъанасындан да зауукълукъ тапханла алыкъа иги кесекдиле.

Дуния тюрленнгенди. Компьютер оюнланы, юйлеринде къыйын болумланы эм башха сылтауланы хаталарындан къаллай бир сабий жоюлдула. Жаланда таматала угъай, сабийле да къыйналадыла шёндюгю дунияда. Хар болгъан ишни юсюнден Интернетде он тюрлю оюм басмаланады, къайсысына ийнаныргъа билмей къаладыла акъылбалыкъ болмагъанла. Аман къылыкълы сабийлени саны да  ёсюп барады. Нек? Кимди терс? Бу соруугъа жууап излей, биз  психолог Муртазланы Фаризат бла ушакъ этгенбиз.

«Заман» газетни баш редакторуну орунбасары Аппайланы Музафар бир къауум битимни тауча атларын эм аланы саулукъгъа хайырлылыкъларын ана тилибизге кёчюрген ишин андан ары басмалайбыз.