Биз жашагъан юйде

- Хапар -

Биз жашагъан уллу юйде токъсан юйюр турады. Бирлени таныйса, бирлени таныялмайса. Алай а, эрттен, ингир да къалауур болуп тургъанча, къоруучулары барды быллай юйлени. Аллайладан бири Нинады. Ол кёплени таныйды, сабийчикле келип, аны къучакълап саламлашханларын кёрсем, тюненеме къайтханча болама. Анда ол кетген заманны кесекчиги сакъланады.

Тангда юйден кете, ингирде юйге келе, аны арбазда кёрсем, жюрегим тынчлыкъ табады. Бирде жай ингирде, къоншу тиширыула олтуруп, ушакъ эте тургъанлай келеме да, кеслерине тартадыла, бир кесек солуй бар деп.

Олтурабыз, ушакъ эте, ингир салкъынлыгъында хауа къалай жюзгенине къарай, сейирсине.

– Быллай къызыу жай эрттеден бери да болмагъанды, – дейди Надя. – Алай а мен жайны сюеме къышдан.

– Мен а къышны къар жауа тургъан сагъатын не сейир жайгъа да алышырыкъ тюйюлме.

– Кёремисе ол баргъанланы?, – дейди жанымда олтургъан Нина, кёзлери бла кёргюзте. – Бир да интеллигент адамла! Таный болурса, ол профессорду. Юйдегиси уа китапханада ишлеп турады кёп жылланы. Энди была да бизни юйге кёчгендиле. Эртте аллай адет болуучу эди, жангы адамны алгъышлай, кёре баргъан. Бюгюн ол да жокъду.

Алай болду ол адамланы биринчи кёргеним. Башына акъ ургъан эр кишини къолтугъуна кирип, акъырын атлап бара эди аны къызгъыл чачлы жашау нёгери.

Ол кюн мен жангы кёчгенлени таныялмагъан эдим. Бир-эки айдан а ол тиширыу да, мен да больницагъа тюшдюк, бюйреклерибизге къарата. Бир палатада жатабыз, къыйналабыз, операциягъа хазырланабыз. Мен уяныргъа Мария чачын да ариу жыйып, бетин да бояп, терезе жанында олтурур эди. Сора мен бет жуууп келгинчи, тюбюне тюшюп, баш иесине тюбеп, ол келтиргенни алып къайтыр эди. Кюннге уа ол жаш болмагъан адамла бир бирге тогъуз-он кере сёлешиучю эдиле. Бирде ачыу да тие эди.

– Ненча жыл жашайсыз бирге?

– Отуздан атлагъанды. Биз, бир юйюрлю болгъанда, жаш тюйюл эдик, – дейди Мария.

– Сабийлеригиз а ненчадыла?

– Эки къыз ёсдюргенбиз… Сора мени жашым да барды.

– Энчи сеники уа некди ол?

Ойнапмы сордум. Эс этмейми айтдым ол сёзлени, Марияны бети тюрленнгенин а эслеген эдим ингир къарангыда. Баям, жюрегим бла сезген эдим аны.

– Кел, тынчаяйыкъ.

Мария угъай демеди. Жатханыбыздан сора, къарангыда сёзню кеси башлады:

– Хар ким туурадан къарап, мени бир насыплы сунадыла. Алай да болур, артда насыбы тутханладанма. Алда уа жолум кёз ачмазча къарангы эди. Бирде, билмей тургъанлай, насып жокълап къояды. Менде алай болгъанды …

Марияны ол кечеги хапары эсиме тюйрелип къалгъанды. Рязань тийрелеринде жашагъандыла ала. Бухгалтер атасы, ол туугъан да этгинчи, сау заводну ахчасын урлатып, сибирьлик болгъанда, анасы Ольга аны ызындан баргъанды. Ким къалай десе да, ол ангылай эди Василийни. Ала анда бирге сегиз жыл тургъандыла. Мария анда туугъанды. Энди эркин болургъа аз къалды дегенде уа, Василийни агъач къыргъан жерде бандитле ёлтюргендиле. Алай бла жаш тиширыу бешжыллыкъ къызчыгъы Мария бла сибирь лагерьчиле жашагъан узакъ элде къалгъанды.

– Баям, ол лагерьни таматасы асыл адам болмаса, биз да анда ёллюк эдик. Ол, бизге жан аурутуп, мадар этип, бизни Рязаньнга ашыргъан эди. Анда да ким сюерик эди тюрмечилени? Анам жалгъан териден затла тикген фабрикада ишлеп тургъанды. Мени школда окъугъан заманымда бир жаш сюеди, Ваня деп. Тюз да школну бошагъанлай, бир юйюрлю болабыз, аны атасы, анасы угъай дей тургъанлай. Хаух фатар алып, анда жашайбыз. Ишлерге фабрикагъа да киребиз. Биргелей барабыз, биргелей келебиз…

Марияны жашауу Иванны аскерге чакъыргъан кюнден башлап бузулгъан эди. Кюн сайын бир къагъыт ийиучю Иван жазмай тохтагъанда, жюрегине тюшген эди хата болгъаны.

– Ваняны къабыры окъуна жокъду. Ол Афганистанда жоюлгъанды. Мен а ауурлугъум бла къалдым. Не этерик эдим, анама жыйылдым. Анам, харип сёз айтып окъуна жанымы къыйнамагъанды. Жарлылыгъыбызны билип, бир бирге таянчакъ болургъа кюрешип тургъанбыз. Сабийден къутулур кюнюм жетгенде, анамы эгечи элтип кеси билген больницада жатдыргъаны да манга сабырлыкъ салгъан эди. Болсада сабийинг – Ваняны жашчыгъы – ёлюп туугъанды дегенлеринде, кёп заманны кесиме келалмай тургъаным кертиди. Дуния бла байларыкъ ол эди да мени, андан сора жашау да керек болмагъанча, татыусуз болгъан эди. Анам да, мен да жашай турдукъ алай, къарт атамы юйюн шошлукъ алып. Бирде къабырлагъа да бара эдик. Жашау анамы бла мени бирге ушатып къойгъан эди, экибиз да насыпсызла, бетлерибиз да бир бирге ушап, жыл саныбыз да ортада эрип.

Бирде фабрикагъа жангы инженер келгенде, ол сени жашау нёгеринг боллукъду деселе, ким ышанырыкъ эди анга? Бир адам да угъай, мени кёк бетими кёрюп.

Артда айтырыкъды анга Андрей, цехге кирип, тиширыула къалай ишлегенлерине къарайма дегенде, тюз киргенлей, аны жюрегин Марияны къарамы толтуруп къойгъанын.

Андрей, жашау нёгери ёлюп, бирине тогъуз, бирине да жети жыл болгъан эки къызчыкъ ёсдюре эди. Аланы бирге ёсдюрейик дегенде, Мария анга угъай деп айталмагъанды. Бир затны тюрлендирирге керек эди да жашауда, ол сабийле таба сюйюп атлам этгенди.

– Дуния алай тюрленир деп турмай эдим. Жюз жыл, минг жыл бирге жашагъанча, алай болуп къалгъан эдик бир-эки айны ичинде, сабийле бла келишип. Артда ангылагъанма, алагъа да жылыу керек эди. Андрей анам бла мен тургъан юйге келгенде, уялгъан эдим жарлылыгъыбыздан. Ол а, бир затха да эс бурмай, акъырын тюрлендире башлагъан эди жашауубузну. Жангы жылны байрамы ол жылча татлы бир заманда кёрюнмегенди манга, – деп эсгере эди Мария. – Сабийле да оюнла къурап, жашырын саугъачыкъла хазырлап. Экинчи жыл агъач ийис этген жангы юйге кёчдюк. Хар бирибизни кеси отоуларыбыз болгъанлыкъгъа, биз жаланда жукълар заманда айырыла эдик бир бирден. Анам да, харип, къартлыгъы тынчлыкълы болгъанына къууаныпмы, бир тюрлю къылыкъ этмей, терезе аллына олтуруп, сакълаучу эди къызчыкъланы школдан келирлерин… Ёле туруп: «Мария, жашчыгъынг сауду», – деген тылпыуун эшитгенча кёрюннгенде, ауруу къызыуунда айтхан сунуп къойгъан эдим.

Артда Маша бла Даша тышында уллу шахарда окъугъандыла. Маша аны тилеген жаш бла танышдырыргъа сюйюп, юйге Ваняны келтиргенде, жюрегим бир тюрлю ургъан эди. Анда мени атама ушагъан бир зат болгъанын тюз биринчи кёргенлей эслеп, сюйюп къойгъанма…

Ваня мени жашым болгъанын бир заманда да биллик болмаз эдим, бир ачы иш болмаса. Ала аэропортха баргъан такси авариягъа тюшюп, аны билдиргенлеринде, больницагъа къалай жетгенибизни билмейме. Андрейни къычырыкъ этип жилягъаны, докторланы ары-бери чапханлары кёз аллымдады.

– Ючюнчю группалы къан керекди!

– Мени аллайды! – деп чапдым.

– Жыл саныгъыз, саулугъугъуз…

– Анга къарамагъыз, мен саулукълу адамма.

Къаным а керти да жарады Ванягъа. Доктор:

– Анасыны къаны сакълады жашны, – дегенде:

– Меникими? – деп соргъан эдим, ийнанмай.

Доктор а, ышаргъан да этип:

–Башха анасымы барды да жашынгы? Хар не да тапды, – деген эди.

Ол зат ачыкъланнгандан сора, Андрей, Маша бла Ваняны аягъы юсюне болурларын сакълап, биргелерине учханды. Андан а керти да къууанч хапар келтиргенди. Жашчыкъны ёксюз сабийле тургъан юйден алгъандыла ёсдюрген атасы бла анасы. Иги адамла. Тойда танышханбыз. Ол ары нек тюшгенин а айталмагъанды анам.  Аллахдан сора киши да билмейди аны…

Ма бюгюн да, кесича, тюз, субай таякъчыгъына таяна, тынгылайды ол кюз арты чапыракъланы шыбырдагъанларына.