Эм магъаналысы сабийлерибиз абынмай, огъурлулукъну жолунда баргъанларыды, ол тилек да толгъанды

Улбашланы Сарбий бла Макытланы Аминат бир юйюр болуп, къууанчда, бушууда да бир бирге билеклик этип жашагъанлы 40 жылдан озгъанды. Бюгюн ала бизни къонакъбайларыбыздыла.  

Сарбий Къыргъызда 1950 жылда 18 майда Улбашланы Якубну бла Забиданы юйюрлеринде туугъанды, къарындашы Къралбий, эгечлери Нюся бла Назифа болгъандыла. Ала бир кесек замандан Къыргъыздан Къазахстаннга кёчгендиле, Ата журтларына уа андан 1965 жылда къайтхандыла.

Сарбийни атасы Якуб Уллу Ата журт урушха къатышханды, анда жигитлиги бла атын битеу миллетге, къыралгъа да айтдыргъанды. 1943 жылда Донну къатында сермешгени ючюн анга къыралны Президенти Владимир Путинден Къызыл Жулдузну ордени келгенди. Алай бла къазауатда кёргюзтген ётгюрлюгю ючюн ол Къызыл Жулдузну ордени бла юч кере саугъаланнганды, «За отвагу» майдал да юч кере, Уллу Ата журт урушну экинчи даражалы ордени, аслам  майдал бла белгиленнгенди. Урушну ахырында Жуковну аскерлерини санында Берлиннге жетгенди, анда 1945 жылда  Хорламны парадына да къатышханды. «Тизгинде ючюнчю сюелип, Жуковха къарап тура эдим», - деп эсгере эди ол. 

Сарбий кеси уа 37 жылны тракторчу, ядохимикатчик болуп да 20 жылны ишлегенди. Ишин бет жарыкълы толтургъаны, колхозну ышаннгылы ишчиси болгъаны ючюн ол 1970-чи жыллада Москвада ВЛКСМ-ны ара комитетинден «Алтын колос» бла саугъаланнганды.

Бу ишге къалай тохташханыны юсюнден айта, ол школда окъугъан кезиуюнде ары колхозну председатели Сарбашланы Магомет келип, колхозда механизаторла жетишмегенлерин айтханын эсгереди. «Андан сора, бир къауум жаш болуп, Бахсаннга «Сельско-профессиональное техническое училищеде» механизаторлагъа окъургъа атланабыз. Анда бир жылны окъуп, 1967 жылны ноябринде къайтабыз. Колхозда олсагъатлай трактор да бередиле, андан бери анда къырал чачылгъынчы ишледим. Бирге уруннган нёгерлерим  бла жарашып, шуёх-тенг болуп жашагъанбыз. Ишибизни терк тамамлагъанбыз, аны ючюн таматаларыбыздан ыразылыкъ да тапханбыз», - дейди ол.

Сарбий, тракторчу болуп ишлегенинден тышында, жыргъа да уллу фахмусу барды. Тирлик жыйылып бошалса, колхозну ишчилери байрам къураучу эдиле. Сарбий а механизаторлагъа жыйын башчы болуп тургъанды, ол жырламай сабантой ётмегенди.  Жырларгъа уа кеси аллына юйреннгенди. Бахсанда окъуй тургъанда жырчыланы араларында бардырылгъан конкурсда эки жырын айтып, биринчи жерни да алгъанды. Анда хорлагъанны уа Сочиге битеукъырал смотргъа ийип болгъандыла. Биринчи жерге Тырныаууздан бир къыз бла Сарбий чыкъгъан эдиле, Сочиге уа жангыз да биреулен барыргъа керек эди, Улбаш улу  ол амалны тиширыугъа бергенди.

Ол конкурсда хорлагъанында, Сарбийни музыка училищеге да чакъырадыла. Экзамен бералмазма деп ишеклигин айтханда, ансыз кирип олтуруп къаллыкъса дейдиле. «Алай юйге къайтханлай, сокъурандым да, мен кетсем колхоз не этерикди  деп, тракторда ишлеп тебиредим», - дейди ол. Сарбий сюймекликни, урушну юсюнден да жырлайды, кюлкюлю жырлары да бардыла, кеси жазып да бир жыры барды. Элде, къоншу тийреледе концертле бла барып тургъанды. Аны жырларына тынгылай, адамла кёз жашларын тыялмагъан кезиуле да болгъандыла.

Макытланы Аминат да кёчгюнчюлюкде Къазахстанда 1954 жылда 18 майда Олий бла Папружанны юйюрлеринде туугъанды, къарындашлары Борис бла Элдар, эгечи Фатимат бла ёсгенди, ала ёз эллерине 1956 жылда къайтхандыла.

Аминат туугъан элинде кёп жылны башланнган класслада устаз болуп ишлегенди. Бу усталыкъгъа къалай тюшгенини юсюнден айта, алгъа аны аллай акъылы болмагъанын билдиреди.

- Школну бошагъандан сора умутум шахаргъа медицина колледжге кирирге эди. Болсада мен, эгиз эгечим бла экиге айланнган эгечим да тутуп документлерибизни педагогика колледжге берип къоябыз, аны ючюн бир заманда да сокъуранмагъанма. 1973 жылда аны бошап, туугъан элиме къайтама, мында школда башланнган классланы устазы болуп ишлеп башлайма, анда 38 жылны уруннганма. Кесими биринчи устазым Малкъондуланы Нина Хаждаутовна эсимде къалгъанды, аны эри Алексей Хамидович а классыбызгъа башчылыкъ этгенди, - дейди ол.

Ол белгилегенича, сабийлени юйретир ючюн, устаз ала бла келиширге, бир тил табаргъа тийишлиди. Аны ючюн а гитчелени ангыларгъа, аланы сюерге керекди. Классда сабийлени бир бирден айырыргъа, бирин кётюрюрге, башхасын а, аманыракъ окъуйса деп эниш этерге арталлыда жарамайды, кёзбаулукъну да ала терк сезедиле. Урушмай, къычырмай,  ариу айтып, сабийни эсин окъуугъа огъурлулукъ бла бурургъа тийишлиди. Хар баланы да фахмусу бирча тюйюлдю – устаз аны эсде тутса, игиди. Бала окъургъа кюрешгенликге жетишалмай эсе, анга жумушагъыракъ бол, дерсден сора къалдырып, дагъыда юйрет. Бек башы уа – уллу кёллюлюк этме, анга асламыракъ эс бур. Сабий эриге эсе, ол а бютюнда гитчечикледе тюбейди, дерсни оюн халда бардырыргъа боллукъду, деп юйретеди Аминат Олиевна.

Ишинде эм уллу саугъагъа ол сабийлени билимлери, ала дерсде алгъанларын артда башларына жаратханларын, жашауда жерлерин тапханларын санайды. Устаз билим бергенден тышында сабийлени адамлыкъгъа, огъурлулукъгъа, кертичиликге, Ата журтха, ата-аналагъа сюймекликни сингдирирге борчлуду, деп къошады къонакъбайыбыз.

Сарбий бла Аминат 1978 жылда юйюр къурагъандыла, алагъа тёрт сабий да туугъанды. Тамата жаш Заур аскерчиди, кеси да юч сабий ёсдюреди. Къызлары Залина сатыу-алыу бла кюрешеди, андан да эки туудукъ бардыла. Жамиля сабий садда воспитательди, ол да юч сабийни анасыды. Эм кичи къызлары Жаннет а парикмахер усталыкъны сайлагъанды, ол да юч бала ёсдюреди.

Сарбий бла Аминат адамлада бек багъалагъан шартла тюз ниетлиликди, огъурлулукъдула. Сабийлерин да ол халда ёсдюрюрге кюрешгендиле. Ёсдюрген сабийинг, бек алгъа, таматагъа, ата-анагъа намыс бере билирге, абадан айтханнга сыйыныргъа, аны буюргъанын толтурургъа керекди. Ата-анала балаларына аманлыкъ излемейдиле, иги болсунла деп жашайдыла. Заман ёте баргъанда, бала ата-ананы къыйынын ангылайды. Ол да атасына бла анасына къарт заманларында къараргъа борчлуду. Насыпха, бизни миллетде ата-ананы интернатлагъа атып къойгъан жокъду. Тёшекде тургъан къартына къарай, жылла бла жукъламай турсала да, халкъыбызны ахшы адетин тута, сабийле къартларын къоймайдыла. Аны ючюн миллетиме бек ыразыма, деп белгилейди Сарбий.

Аланы сабийлери да, ол ахшы юлгюню кеслерини ата-аналарындан кёре, абаданларына сакъдыла, къууандырыргъа, кёллерин алыргъа кюрешедиле, кеслерини балаларын да ариу адетледе юйретедиле.

Башда сагъыннганыбызча, Аминат бла Сарбий бирге 43 жылны жашайдыла. Юйюрде насыпны сакълауну баш жашырынлыгъы, ала айтханларыча, бирге жашау этерге келишген эки адам бир бирни ангылап, кече жашай билгенлериндеди. «Арада бир кёлкъалдылыкъ чыкъса да, биз аны эсде тутуп, бармакъгъа чёргеп турмайбыз. Бир-эки кюнден, зат да болмагъан кибик, унутабыз. Жашау-турмушда аз-тюрлю болмайды, аны сабийлеге билдирирге жарамайды. Жашырын затны адам ичинде тутаргъа, айтыргъа кереклини да букъдурмазгъа тийишлиди», - дейди Аминат.

 Огъурлу ата бла ана юйюр къураргъа сюйген адамланы бир бирге сакъ болургъа, керексиз даулашлагъа къалмазгъа, ачыуда, къууанчда да бир бирге билеклик эте билирге чакъырадыла. Тёзген тёш ашайды деп, бошдан айтылмайды. Халкъыбызны ётюрюк сёзю жокъду. Ашыгъышлы оюм этип, юйюрню чачхан артда сокъуранмай хазна къалмайды, къош да бара-бара тюзеледи, дейдиле ала.

Таулу адам къайда да иш кёллюлюгю, ётюрюкге тёзмеулюгю бла айырмалы болгъанды. Ишлемеген, эриннген юй да, кюн да болмайды. Сарбий бла Аминат, солуу кюнлени сабийлерибиз жыйылырыгъын, аланы не бла къууандырайыкъ деп сакълайбыз, дейдиле: «Бизге эм магъаналысы аланы насыпларыды, тюз жолдан таймай барырларыды, Аллахны ахшылыгъындан, ол тилек да толады».