«Жау жип» да такъдыла, той-оюн да этдиле

Миллет миллетлей сакъланыр ючюн, хар адам кесини адебин, адетин намысын сакъларгъа керекди. Бу башда айтылгъан затланы багъалата билген адам а :"Кесими юлюшюмю къошханма мен да халкъым халкълай сакъланыр ючюн", - дерге да боллукъду. 
Эртте заманлада, не сеийр эсе да, бу башда айтылгъанланы барын да сакълай да, багъалата да билгендиле. Бусагъатдагъы жаш тёлю бу затланы нек сансыз этерге керекди деп, хар бирибиз  сагъышланабыз. Къайсы  бирибиз да кесини къолундан келген юлюшюн къоша турса, бир аламат иш боллукъ эди.
 
Кёп болмай бир къаршыбызгъа сабий туугъанды,анда уа къурмаллыкъда жау жип да тагъарыкъдыла деп эшитдим. Аллай оюунла бурундан, ата- бабаларыбыздан келгендиле. Бусагъатда уа къууанч баргъан юйде ,не да этип,келген къонакъланы айыпсыз бир ашыралсам дегенча,аллай затлагъа къайгъылы болмай къала болурламы дейме...
Алайды да , айтылгъан кюнню эрттен аласында ,сабийге къурманлыкъ этген юйню арбазына адам аякъ басар жер болмаз дерча,къонакъ кёп келди.Ол келгенлеге сейир болмаса,эшта,къарт, жаш да алай кёп  жыйыллыкъ болмаз эдиле. Сабийле сейир-тамаша болуп,кеслерин тыялмай,абаданланы тюплеринден ёрге къарап, къачан тагъарыкъдыла «жипни», деп соруп кюрешедиле.
Келинни жанындан къонакъла келгинчи дери уллу-гитче да арбазны ташларгъа унамай сакъладыла.
 
"Жау жипге ёрлегенлерин бир да кёрмегенме", - деген таууш чыкъгъанында,"Мен да, мен да",- деп, хар ким,кёрмегенлерин жашырмай,бир-бирлерине айтадыла. Къайдан кёрлюкдюле,не тюрлю къууанчда да,аллай зат жюрюмесе,бурундан келген адетлерибиз къала барсала.
 
Кюн ортада ,жипни келтирип такъдыла.Айтханларына кёре,жип жауда толу айны тургъанды. Бир тукъумдан бир абадан киши болумну айтып ангылатды. «Кесине базыннган къайсыгъыз да кючюгюзню сынаргъа боллукъсуз»,-деди.  Биринчи ёч ючюн - ташлары болгъан эр киши жюзюк,экинчиси ючюн - кюмюш къама, ючюнчюсю,тёртюнчюсю ючюн да  -ачха саугъала берилликлерин да билдирди.
Ким биледи,бу жип ёрлерге кюрешген саугъа ючюн да минерик  болмаз,керти да кесини къарыуун сынарыкъ болур  деп , оюм алайды...Нек десенг аланы бири да саугъа къайгъылыгъа ушамай эдиле.
 
Ёрлерге эркинлик берилди.Онбешден жыйырма бла беш жылгъа  деричи жашла кеслерин сынаргъа хазырдыла.Жау жипге биринчи ёрлерге таукел адам табылмай бир талай заманны мычыдыла. Да хау, аллай жипге ёрлер ючюн, къарыудан сора да, лагъымлыкъ да керек болады.Быллай затны биринчи кёре тургъан  аны не затын билсин?
Ким болса да, башларгъа керекбиз,былай этип тургъандан хайыр болмаз  деп,жашчыкъла бир бирни къыздырадыла."Сен бар, сен бар" эте, бирчигин алгъа тюртдюле. Жыйылгъанланы араларында бу затдан хапарлары болгъан,эшта, аз болур эди, киши сёз къошаргъа излемеди.Сабийле уа кеслерини къара кючлери бла кезиу-кезиу къарыуларын сынайдыла.Сора алайда, адам ортасына жетген бир эр киши,жууукъ келип,дыгалас  эте тургъан сабийлеге не этерге  кереклисин ангылатып башлады. 
 
Керексиз кючлерин тас этген жашчыкъла анга эс буруп тынгылайдыла. Тамам арыгъанлары себепли,башына дери жеталмай, учхалап, ызларына къайтадыла.Бир оналты жылы толгъан жаш чыкъды,"Бюгюнлю керза сапохла излеп,кючден тапдым", -деп, сапохларын да кие,жипни къатына жууукълашды.Сабийле бир жанлы бола,кезиуню келгеннге бердиле.Бу жашлагъа юйрете тургъан эр киши  мынга да таплыгъын  айтды.Айтылгъанны эсге ала,жаш женгил жипни башына ёрледи.Аны женгил ызы бла экинчиси, ючюнчюсю да чыкъдыла. Алай бла байрам къызыу той бла бошалды.
 
Алайды да, бу жангы туугъан сабийге,узакъ ёмюр да,саулукъ, насып да тилейик,  дуниягъа жангы жаратылгъан сабий бла миллетибизге насып келирин да излейик.
Бу бардырылгъан жумушха къарап турсанг, кертиси бла да, сейирсиниригинг, жарсырыгъынг да келеди, къаллай аламат адетлени унута барабыз деп. Байрамларыбызда быллай оюнла къурала нек турмайдыла?Ала этиле турсала ,баям, жипге ёрлеуню мадарларын къайсы бирибиз да биллик болур эдик. Сабийлени къой эсенг да,абаданланы да бек аз болур бу затладан хапарлары.Не да бир ауаздан ,кёрмегенбиз айтып эшитген болмаса ,деп турлукъ болмаз эдиле жау жипге ёрлеуню амалларын.Кесими миллет адетлерими билмейме дегенни мен бек айыпха санайма.
 
Сагъыш этеме да ,жипни башына багъалы затла тагъаргъа керекди ,деп киши да айта болмаз. Да сора, келин келгенде, сабий туугъанда, башха  къууанчлада да быллай оюнла ётдюрюрге нек жарамайды барыбызгъа да? Келигиз,бу затла унутулуп къалмаз ючюн аланы мадарларын этейик.Бизге аланы айталлыкъла бар эселе , ол жорукъланы окъуп, эсепге аллыкъла да табыллыкъ болурла. Аллай оюнладан  хапарлары болгъан жаш адамла аланы ашыгъып сакъларыкъ эдиле,керек заманда кеслери бардырыргъа да кюреширик эдиле.
Шауаланы Разият.
Поделиться: