Берлинни бойсундургъан аскер башчы

Кавказ ючюн сермешни 80-жыллыгъына

Быйыл Уллу Ата журт урушда кёп магъаналы сермешледе хорламны 80-жыллыгъы белгиленеди. Аланы арасында Сталинград эм Кавказ ючюн къазауат, Курс дугада сермеш совет аскерлени жигитликлерини, аскер башчыланы оюмлулукъларыны юлгюсю болгъандыла.

Георгий Константинович Жуковну – маршал, СССР-ни къоруулау министри, Совет Союзну тёрт кере жигити – юсюнден оюмла тюрлю-тюрлюдюле. Болсада аны башчылыгъында совет аскерле бек кюйсюз эмда къанлы урушда Хорламны келтиргенди эмда Европаны къыралларын фашизмден къоруулагъанды. Алай эсе уа, бу къысха материалда аны жашауу бла энтта бир кере шагъырей этерге сюебиз.

Георгий Константинович 1896 жылда Калуга областьда Стрелковка элде туугъанды. Ол килисаны мурдорунда школну юч классын бошагъандан сора, Москвада тери ийлеучю устаны сохтасы болады. 18-жыллыкъ Георгий аскерде къуллукъ этерге чакъырылады, къысха курсладан сора ол Нижегородский драгун полкну унтер-офицери болады. Ма алай башланады дунияда бек уллу къыралны аскер башчысына жолу.

Совет къырал къуралгъанда ол Къызыл Аскерге кеси ыразылыгъы бла къошулады. Аны тизгинлеринде граждан урушха, Деникиннге къажау сермешлеге къатышады. 

1924 жылда Ленинградда атлы аскер баш школда билим алады.   Аны окъуу жылларыны юсюнден маршал Баграманян былай эсгере эди: «Георгий бизни къауумда бек фахмулугъа саналгъанды. Ол тактика дерследе кесини оноулары бла бизни кёп кере сейирге къалдыргъанды». 1930 жылда ол М.Фрунзе атлы академияны баш оноучу составны курсларын бошагъанды.

1939 жылда Белорус аскер округну командующисини экинчисини къуллугъуна жетген комдив Жуков Москвагъа къоруулау комиссар Ворошиловха чакъырылады. Георгий Константиновичге совет аскерлени Монголияда къауумуну командирине салыннганы белгили этиледи.

  Жуковну башчылыгъында Монголияда Халхин-Гол черекде японлу аскерчилерин къуршоугъа алыу бла аланы жокъ этиу операция бардырылгъан эди. Ол сермеш Жуков алгъадан оноу эте билгенин, душман аскерлени тактикаларын кёрюп, алагъа къажау тюз оюмла чыгъаргъанын кёргюзтгенди. Бу хорлам ючюн Жуковха «Совет Союзну Жигити» деген ат биринчи кере бериледи.

1940 жылда Сталин Жуковну кесине чакъырып, аны Киев шахарны энчи аскер округуну таматасына салгъанын айтады.  Ол жыл анга аскерни генералы чын бериледи.

1941 жылда Гергий Константинович Генштабны башчысыны къуллугъунда урушха хазырланыуну къолгъа алады, болсада заман оздурулгъан эди: 22 июньда Германия СССР-ге чабыууллукъ этеди. 

Кюз артында Жуков резерв фронтха башчылыкъ эте, урушну аллындан бери озгъан тёрт айны ичинде биринчи контратака къурайды – душман аскерле Ельня шахарны тийресинде операция хазырлагъанларын ангылап, къужур муратларын толтурургъа онг бермейди.

Ленинград зорланырыгъына къоркъуу чыкъгъанда, аны къоруулауну да Жуковха ышанадыла. Душман Ленинградны тийресинде Пушкин шахаргъа жетгенди. Алай Ленинград фронтну командующиси Балтия флотну болушлугъу бла гитлерчи аскерлени муратларын кесип, шахарны алыргъа къоймайдыла.

Ол кезиуде Запад фронтда болум осалгъа кетеди. Энди фашистле Москвагъа жетерге хазырланадыла. Къыралыбызны ара шахарын къоруулауну биягъы Жуковха ышанадыла. Ол башчылыкъ этген совет аскерле гитлерчилени айырмалы отрядларын жокъ этедиле, аланы ара шахардан жюз километрге артха къачдырадыла. 

1942 жылда Жуков СССР-ни къоруулау жаны бла халкъ комиссарыны биринчи орунбасарына эмда баш Главнокомандующини экинчисине салынады. Ленинградны блокадасын ууатханы ючюн анга Совет Союзну Жигитини экинчи алтын жулдузу эмда Маршал деген чын бериледи.  

Генерал Н. Ватутин ёлгенден сора, Сталин анга 1-чи Украин фронтну ышанады. Бу жол да Жуков аскерчи борчуна кертичи болуп, совет аскерлени алгъа элтеди. 1944 жылда апрельде аны башчылыгъында онла бла шахарла, темир жол станцияла, элле къорууланадыла. Жуков Гитлер бютюнда ышаннган белгили стратег генерал-фельдмаршал фон Манштейнни умутларын юзюп, аны аскерлерин ууатады. Анда кёргюзтген жигитлиги, оюмлулугъу ючюн Георгий Константиновичге «Победа» орденни биринчи номери бериледи. 

Биринчи эм экинчи Белорус фронтланы командующисини къуллугъунда да ол тюз стратегия сайлап, Минскни, башха шахарланы азатлау операцияла бардырады. Эки айны ичинде немисли Германияны айырмалы аскерлерини эки уллу къаууму жокъ этиледиле, Белоруссия, Украина, Литва бла Польша душмандан азатланадыла.

Жуков башчылыкъ этген аскерле биринчи Украин эм экинчи Белорус фронтланы болушлугъу бла фашист Германияны аскерлерин сындырып, Берлиннге киредиле. Бу хорлам ючюн анга Совет Союзну Жигитини алтын жулдузу   ючюнчю кере бериледи.

1945 жылда 8 майда Жуковха Германия хорлатханыны юсюнден пактны алыргъа ышанылады. Маршал ол кюн аны жашауунда бек магъаналы эм насыплы болгъанын айтыучу эди. Экинчи жарыкъ кюннге уа – 1945 жылда 24 июньда Хорламны парадын санагъанды.

Урушдан сора Жуков   Германияда совет аскерлени къауумуна башчылыкъ этгенди, ызы бла Сауутланнган Кючлени министрини орунбасары, Урал аскер округну башчысы болады.  1955 жылдан 1957 жылгъа дери ол СССР-ни къоруулау министрине салынады.   

Аскер тарыхчыла Жуковну артыкъ къаты болгъаны, бирде адамланы аямагъаны, билими жетмегени ючюн терслейдиле. Аны 1941 жылда 270 эмда 227 номерли буйрукълагъа къол салгъаны ючюн да аманлайдыла. Алагъа кёре уа, жесирге тюшгенлени неда сермеш баргъан жерден къачханланы, сюд этилмей, ёлтюрюрге эркинлик берилгенди.

Ленинградны къоруулай сермешледе уа ол аскерчилени ызларындан НКВД-ны заград отрядларын иеди, алагъа артха къачханланы алайда окъуна ёлтюрюрге эркинлик бериледи. Бу буйрукъла асыры къаты, къужур да болурла, алай ала урушну къазауатында этилгендиле…  

Жашаууну ахыр жылларында маршал эсгериулерини «Воспоминания и размышления» китабы бла кюрешгенди. Анга сейир уллу эди, тиражы 8 миллион болгъаны да анга шагъатлыкъ этеди.

 Георгий Константинович Жуков 1974 жылда ауушханды.